Nga Aurenc Bebja
“La Défense nationale” ka botuar, të enjten e 8 shtatorit 1870, në faqen n°2, fjalimin e Victor Hugo, me rastin e kthimit në Francë pas 19 viteve në ekzil.
Fjalimi i Victor Hugo
Të hënën në mbrëmje, poeti i shquar, i dënuar që prej 2 dhjetorit (1851 – pas grushtshtetit të Napoleonit III), i cili ishte betuar se do të kthehej në Francë vetëm kur Perandoria të mos ekzistonte më, mbërriti përmes “Gare du Nord”.
Në dalje të saj, një turmë entuziaste e priste me dinjitet autorin e “Napoleonit të Vogël – Napoléon le Petit” dhe të “Ndëshkimeve – Châtiments”.
Victor Hugo arriti me shumë vështirësi në një kafene e gjendur në cep të sheshit, nga e cila ai u lëshoi njerëzve, me një zë emocionues dhe të gjallë, fjalët e bukura që po i transkriptojmë (përcjellim) :
Fjalët nuk më lejojnë të them se sa më prek mikpritja e pashprehshme që po më bë populli bujar i Parisit.
Qytetarë, u pata thënë : Ditën që Republika të kthehet, unë do të kthehem. Ja ku jam (Brohoritje.)
Dy gjëra të mëdha më thërrasin, së pari, Republika. E dyta, rreziku. (Lëvizje.)
Unë vij këtu për të bërë detyrën time.
Cila është detyra ime?
Është e juaja, është e të gjithëve.
Të mbrojmë Parisin, të ruajmë Parisin.
Shpëtimi i Parisit është më shumë sesa shpëtimi i Francës, pra është shpëtimi i botës.
Parisi është qendra e njerëzimit. Parisi është qyteti i shenjtë.
Kush sulmon Parisin, sulmon masivisht gjithë njerëzimin. (Brohoritje.)
Parisi është kryeqyteti i civilizimit, i cili nuk është as një mbretëri dhe as një perandori, dhe që është e gjithë raca njerëzore në të kaluarën e saj dhe në të ardhmen e saj. Dhe a e dini, pse Parisi është qyteti i civilizimit ? Kjo sepse Parisi është qyteti i Revolucionit. (Bravo të zgjatura.)
Se një qytet i tillë, një qendër e tillë, një vatër e tillë drite, një qendër e tillë mendjesh, zemrash dhe shpirtrash, saqë një tru i tillë i mendimit universal mund të shkelet, të thyhet, të sulmohet, nga kush ? nga një pushtim i egër; kjo nuk mundet. Kjo nuk do të ndodhë. Kurrë, kurrë, kurrë ! (Brohoritje të zgjatura. Jo, kurrë, kurrë !)
Qytetarë, Parisi do të triumfojë, sepse përfaqëson idenë njerëzore dhe sepse përfaqëson instiktin popullor.
Instinkti popullor është gjithmonë në përputhje me idealin e civilizimit.
Parisi do të triumfojë, por me një kusht, që është që ti, unë, të gjithë ne që jemi këtu, do të jemi vetëm një shpirt; kjo për arsyen se ne do të jemi vetëm një ushtar dhe një qytetar : vetëm një qytetar për ta dashur Parisin, vetëm një ushtar për ta mbrojtur atë.
Me këtë kusht, një Republikë nga njëra anë, dhe populli unanim i Parisit nga ana tjetër, do të triumfojnë.
Sa për mua, unë ju falënderoj për brohoritjet tuaja, por i lidh të gjitha me këtë ankth të madh, i cili trazon të gjithë brendësinë, atdheun në rrezik.
Unë ju kërkoj vetëm një gjë : bashkimin!
Përmes bashkimit ju do të fitoni.
Mbytni gjithë urrejtjen, largoni çdo pakënaqësi, jini të bashkuar, do të jeni të pamposhtur.
Le të mblidhemi të gjithë rreth Republikës përballë pushtimit dhe të jemi vëllezër. Ne do të fitojmë.
Liria të shpëtohet përmes vëllazërisë. (Brohoritje; ulërimë e madhe : rroftë Victor Hugo ! Rroftë Republika !)
