Nga Nikola Kedhi
Në librin e tij, Rendi Botëror, Henry Kissinger shkruan se një rindërtim i sistemit ndërkombëtar është sfida përfundimtare për qeverisje në kohën tonë. Ne qëndrojmë sot përpara këtij rindërtimi, me pole të ndryshme pushteti dhe zona interesi të rikonfiguruara. Pax Americana, e krijuar pas Luftës së Dytë Botërore, po sfidohet. Nëse Shtetet e Bashkuara kanë aftësinë udhëheqëse dhe largpamësinë e nevojshme për të mbetur një superfuqi globale, mbetet në dyshim.
Brenda shtetit Amerikan, ndarjet kulturore dhe konsensusi dypartiak i shkatërrimit të financave përmes shtypjes së pafundme të parave dhe shpenzimeve masive e deficitit buxhetor, demonstrojnë mungesë lidershipi, duke dobësuar ndjeshëm vendin ekonomikisht. Shumë nga politikanët më të zëshëm po nxitojnë të marrin stafetën e demagogjisë duke thënë atë që ata mendojnë se shumica e njerëzve duan të dëgjojnë. Megjithatë, siç është rasti me demagogjinë, ajo që njerëzit duan të dëgjojnë shpesh është larg së vërtetës dhe madje me pasoja në dëm të vetë njerëzve që i mbështesin.
Në këtë kontekst, ekziston një dikotomi e rreme e paraqitur nga shumë politikanë se SHBA-të kanë vetëm dy zgjedhje: ose eksportimin e demokracisë me prezencë amerikane në vende të largëta, ose izolimin e shoqëruar me tërheqjen në punët e brendshme. Statusi si udhëheqës në fushën ndërkombëtare që Shtetet e Bashkuara kanë, vjen jo vetëm me përfitime (të dukshme dhe të padukshme), por, më e rëndësishmja, me përgjegjësi. Shtetet e Bashkuara mund të fokusohen në problemet e tyre të brendshme dhe të jenë në krye të sfidave me të cilat përballet bota në të njëjtën kohë. Në fakt, duke u fokusuar në mbrojtjen e kufijve të veta, duke gjetur kohezionin e nevojshëm social, duke luftuar kundër marksizmit kulturor, duke ulur taksat, duke shkurtuar burokracitë, duke inkurajuar prodhimin, investimet dhe inovacionin dhe punësimin e sektorit privat, dhe përfundimisht duke konsoliduar financat, SHBA mund të gjejë forcën për të qenë në lartësinë e sfidave ndërkombëtare të kohës sonë.
Amerika mund t’u bëjë ballë përparimeve kineze dhe ruse, si në sasi ashtu edhe në cilësi, nëse i kthehet një versioni të përditësuar të parimeve dhe politikave fuzioniste Reaganiane që i mundësuan të fitonte Luftën e Ftohtë, dhe nëse përqafon një realizëm parimor të paqes përmes forcës. Debakli i Afganistanit i dy viteve më parë ishte një shenjë e qartë se Amerika po tërhiqet nga bota në mënyrë kaotike, duke lënë pas jo vetëm aleatët, por edhe qytetarët e vet. Kjo fiasko pa dyshim e inkurajoi Rusinë të sulmonte Ukrainën disa muaj më vonë. Një fitore ruse në Ukrainë do të inkurajonte gjithashtu Kinën dhe aspiratat e saj përkundrejt Tajvanit dhe Detit të Kinës Jugore. Situata aktuale në Izrael mund t’i atribuohet rendit të paqëndrueshëm botëror në të cilin po shkojmë. Ndërsa Amerika tërhiqet dhe bota bëhet multipolare, konflikte të tilla do të bëhen më të shpeshta.
Sigurisht, kjo nuk do të thotë se Shtetet e Bashkuara duhet të dërgojnë çeqe të bardhë në çdo vend në tokë. Një konservator i vërtetë – dhe kushdo me pak sens logjik – e kupton nevojën për mbikëqyrje dhe llogaridhënie. Taksapaguesit duhet të dinë se çfarë ndodh me paratë e tyre. Megjithatë, qytetari amerikan duhet të kuptojë se fitoret e Kinës, Rusisë, Iranit apo Koresë së Veriut dëmtojnë në radhë të parë interesat amerikane. Tërheqja amerikane nga skena globale pas Luftës së Parë Botërore kontribuoi në një mjedis ndërkombëtar më kompleks dhe më pak të qëndrueshëm. Sot, një qëndrim i tillë izolues do të nënkuptonte një SHBA të zvogëluar dhe një Kinë më dominuese.
Nga ana tjetër, duhet pranuar se ekseset e politikës së jashtme amerikane kanë kontribuar në një mosbesim në rritje të popullit amerikan përkundrejt angazhimeve ndërkombëtare. U takon liderëve të Shteteve të Bashkuara që të pajtojnë nevojën për udhëheqje amerikane në skenën botërore me kërkesat e popullit amerikan për maturi, transparencë, llogaridhënie dhe politika më të mira ekonomike dhe sociale brenda vendit. Kjo është arsyeja pse lidershipi i duhur është i nevojshëm.
Në vitet e fundit, SHBA-ja ka ndjekur një politikë të jashtme kaotike. Në Ballkan, për shembull, ajo ka zbatuar të ashtuquajturën ‘stabilokraci’, duke sakrifikuar demokracinë për hir të stabilitetit dhe duke deleguar vendimmarrjen tek burokratë të pazgjedhur, të cilët shpesh bien pre e tundimeve nga lobime të ndryshme. Duke vepruar kështu, ajo ka dëmtuar forcimin e demokracisë, ndërkohë që rrezikon stabilitetin në periudhën afatmesme dhe afatgjatë, në një rajon shumë delikat. Diplomatët amerikanë akuzohen shpesh për shkelje të konventës së Vjenës, ndërhyrje në politikat e brendshme, duke ndikuar thellësisht në marrëdhëniet ndërkombëtare dhe duke dëmtuar gjithashtu reputacionin e SHBA. Për një analizë më të thelluar të politikës Amerikane në Ballkan, rolit të faktorit vendas, veçanërisht të djathtës shqiptare dhe liderit të saj Berisha, referojuni analizës sime në the American Spectator, në këtë hiperlink. (https://spectator.org/united-states-policy-in-the-balkans-needs-to-change/)
Sa herë që politika braktiset në favor të burokracisë, pasoja është më shumë autoritarizëm, korrupsion më i madh, një rënie në standardet e jetesës dhe përfshirje në rritje të aktorëve si Rusia dhe Kina. Shtetet e Bashkuara kanë nevojë për një politikë të qartë, kohezive dhe afatgjatë në Ballkan, që respekton këto vende dhe vullnetin e qytetarëve të tyre, ndihmon me të vërtetë aspiratat e tyre demokratike dhe forcon stabilitetin e tyre, duke parandaluar rritjen e mëtejshme të autoritarizmit. Shembuj të tjerë të politikave të dëmshme ose katastrofike mund të gjenden në Lindjen e Mesme, në neglizhimin e aleatëve në Gjirin Persik dhe në braktisjen e Afrikës dhe Amerikës së Jugut në Kinë.
Pati përpjekje nga administrata Trump për të përmirësuar shumë aspekte të politikës së jashtme të SHBA. Marrëveshjet Abraham duhen lavdëruar. Presidenti Trump kishte të drejtë kur shtynte që çdo anëtar i NATO-s të paguante pjesën që i takon, duke vazhduar një politikë të mëparshme të epokës së Obamës, megjithëse në mënyrë më agresive. Paralajmërimet e Presidentit Trump për tolerimet evropiane ndaj Rusisë ishin të nevojshme dhe të mirëpritura, siç ishte edhe qëndrimi i tij ndaj Kinës. Megjithatë, Trump gaboi kur e trajtoi Evropën si armike – një gabim që presidenti i ardhshëm republikan nuk duhet ta bëjë.
Çelësi i suksesit perëndimor gjatë Luftës së Ftohtë ishte aleanca dhe kohezioni që ekzistonte në Perëndim, veçanërisht në vitet tetëdhjetë me aleancën e Presidentit Reagan, Kryeministres Thatcher dhe Papa Gjon Palit II. Evropa duhet të bëjë më shumë për të reformuar veten. Ajo duhet të braktisë politikat e saj socialiste dhe të ndryshojë kursin ekonomikisht. Përndryshe, do të përfundojë një irrelevancë gjeografike me një ekonomi të zombifikuar. Po kështu, vendet anëtare të NATO-s duhet të paguajnë më shumë për mbrojtjen e tyre dhe të koordinohen më mirë me njëra-tjetrën. Bashkimi Evropian duhet të inkurajohet të bëjë pjesën e tij për t’u bërë një partner i barabartë me Shtetet e Bashkuara, duke formuar kështu shtyllën e dytë të Perëndimit, duke përkrahur demokracinë, politikat ekonomike dhe kulturore të duhura dhe një politikë të jashtme realiste. Vendet evropiane duhet të shohin interesat e tyre dhe të forcohen përmes politikave të ofertës, qeverive të kufizuara, tregjeve të lira dhe ligjit dhe rendit, të gjitha duke bashkëpunuar me aleatët e tyre, duke tregtuar me ta dhe duke forcuar mburojën e Perëndimit kundër armiqve të tij.
Guvernatori DeSantis i Floridës e ka artikuluar këtë vizion gjatë fushatës së tij për nominimin presidencial të Partisë Republikane. Ai thekson nevojën për të kthyer vëmendjen drejt Kinës dhe për të ndjekur një lloj shkëputjeje me dragoin aziatik – një qëndrim që ka mbështetje dypartiake dhe që tashmë është një politikë e SHBA-së, e nisur nga Presidenti Obama dhe e vazhduar nga të dy pasardhësit e tij. Megjithatë, guvernatori DeSantis pranon gjithashtu kërcënimin rus, për të cilin ai thotë se nevojitet një përfshirje më e madhe evropiane dhe bashkëpunim më i madh midis dy kontinenteve. DeSantis e di se që SHBA të vazhdojë të jetë superfuqia e botës, duhet të kthehet drejt konsolidimit fiskal dhe politikave të ofertës, duke luftuar marksizmin kulturor dhe politikat e papërgjegjshme të krahut të majtë që po e dëmtojnë SHBA-në nga brenda. Ai e kupton nevojën për një prani amerikane në skenën botërore dhe vlerëson se si kjo funksionon në dobi të Amerikës në një botë shumëpolare me rreziqe gjithnjë në rritje, ndërkohë që vë në dukje edhe thirrjet e publikut amerikan për maturi, llogaridhënie dhe menaxhim më të mirë të parave të taksapaguesve. (Për më tepër rreth politikave të DeSantis, lexoni https://www.foxnews.com/opinion/ron-desantis-blueprint-save-europe)
Një rend botëror me bazë perëndimore nuk mund të arrihet vetëm nga Shtetet e Bashkuara. Kërkon një koalicion vendesh të forta, ku secili të ruajë dinjitetin, vlerat, madje edhe interesat e veta, duke bashkëpunuar megjithatë për qëllimet e tyre të përbashkëta. Historia tregon se mund të bëhet. Të bësh këtë kërkon thjesht liderë me largpamësi dhe maturi të mjaftueshme për të gjetur ekuilibrin e nevojshëm dhe për të frenuar qentë e luftës, pa rënë pre e joshjes fatale të zbutjes dhe tërheqjes.
Nikola Kedhi është një ekspert ekonomik dhe konsulent financiar, një bashkautor i Kushtetutës së Vlerave të Djathta në Shqipëri dhe një kontribues ekonomik, politik dhe gjeopolitik në disa media në SHBA, MB dhe Evropë. Artikujt e Kedhit pasqyrojnë vetëm opinionet e tij. Artikulli është botuar në anglisht në revistën European Conservative.
