Bisedoi: Reldar Dedaj
Teksa rritej në qytetin e Kavajës, Katerina përballej shpesh me kritika. Nëse merrte stilolapsin për të shkruar me të majtën, dikush do t’ia lëvizte në të djathtën. Në shkollë shkruante po ashtu me dorën e majtë dhe mësuesja e fillores, e shqetësuar, do ta nxiste që të shkruante me dorën ‘normale’.
Katerina Kostrista, gazetare në RTSH, është një nga 900 milion njerëzit në botë që janë mëngjërashë ose të predispozuar për të përdorur dorën e majtë në shkrim dhe në shumë funksione të tjera manuale.
Mëngjërashët e lindur besohet se përbëjnë rreth 13 për qind të popullsisë. Por, disa thonë se ky numër është më i lartë dhe se shumë mëngjërashë janë detyruar të ndryshojnë përdorimin e duarve, për shkak të frikës së pabazuar se mëngjarashët janë me aftësi të kufizuara ose thjesht të pafat.
Stigma ka qenë shumë e përhapur në Bashkimin Sovjetik, dalëngadalë, ky ‘cen’ u përhap edhe në vendet e tjera, ku kryesisht kultura sovjetike ishte dominuese dhe, si rrjedhojë e kësaj: nuk u përjashtua as Shqipëria.
Në shumë gjuhë, fjala “e djathtë” jo vetëm që është përdorur për të përcaktuar një drejtim, por për të ditur edhe vërtetësinë, korrektësinë. Në anën tjetër, fjala “e majtë”, shpesh është përdorur për të treguar diçka të rreme ose të një cilësie të dobët.
Për më shumë, dora e djathtë përdoret për zotimet me zemër, përshëndetjet ushtarake dhe për bërjen e shenjës së kryqit. Në Islam, rregullat e mirësjelljes kërkojnë që një person të hyjë në shtëpi ose xhami me këmbën e djathtë, por në tualet myslimanët hyjnë me këmbën e majtë.
Me tradita të tilla në mendje, mund të duket e arsyeshme që fëmijët mëngjarashë të nxiten në përdorimin e dorës së djathtë. Të detyrosh fëmijën për të ndryshuar përdorimin e duarve mund të shkaktojë kaos të konsiderueshëm, pasi truri lufton për të krijuar shtigje të reja të komunikimit me trupin.
Psikologët prej kohësh kanë bërë me dije, nëse një mëngjërash shkruan me dorën e djathtë, është keq, sepse ne jemi duke i ndryshuar dorën, por jo syrin apo këmbën. Sipas tyre, një fëmijë, që ka ndryshuar dorën është shumë më i prirë që të hutohet. Ai përmbledh informacion më dobët. Si rezultat ai mund të bëhet më nervoz. Ata e vendosin theksin se një proces i tillë nuk i përmirëson shanset e tyre për sukses në shkollë.
Megjithatë, çdo dyshim për mëngjarashët bie poshtë me lehtësi nëse u hidhet një vështrim disa prej njerëzve më të arritur në botë. Mëngjarashët e famshëm përfshijnë: Leonardo Da Vincin, Albert Einsteinin, Alexander Pushkinin, Paul Mccartneyn dhe Barack Obamën.
Më poshtë është realizuar një intervistë me protagonisten kryesore se nga lindi kjo ide:
Kur fillova klasën e parë, të shkruaje me të majtën ishte absolutisht e ndaluar, Katerina, ju si i keni shpëtuar këtij rregulli në shkollë?
Sigurisht që edhe unë e kam hasur këtë vështirësi në klasën e parë, ka qenë një mankth i vërtetë për mua. Ishte koha kur e djathta ishte e drejtë dhe e majta e gabuar. Më erdhi krejt papritur, pasi askush nuk m’a kishte vënë në dukje më parë këtë “problem”, as familja ime dhe as edukatorja në kopësht. Unë deri në atë moment nuk e ndjeja veten ndryshe dhe nuk kisha sesi ta ndjeja të tillë, pasi askush nuk më tha që ti je ndryshe nga ne. Duke qenë se jam një natyrë që shpesh të tilla rregulla të kësaj natyre nuk më pëlqejnë, arrita t’ia dal mbanë falë trukeve që bëja në klasë të parë.
Teksa merrja një pirun me dorën e majtë, dikush do të m’a levizte atë në të djathtën. Me ju, si ka qenë një eksperiencë e tillë?
Nuk ka ndodhur asnjëherë një gjë e tillë. Siç e thashë edhe më sipër, unë në moshën 7 vjeçare kam arritur të kuptoj që njerëzit e zakonshëm përdorin dorën e djathtë. Familja nuk më ka “torturuar”, për të më bërë të ndjehem keq, atyre i dukej një gjë krejtësisht normale. Madje kur në shtëpinë time vinin mysafirë, ishin ata që habiteshin sesi unë haja me dorën e majtë, ndonjëherë kishin edhe frikë, pasi mendonin mos unë i rrëzoja ato që mban piruni ose në rastin më të keq, mos mbytesha. Por në fakt nëse bëja një veprim të tillë me të djathtën, ku jo pak herë më është dashur të demonstroj, rezultati ishte i njëjtë si ata që tentojnë të bëjnë veprime me dorën e majtë.
A ndjeheni e veçantë?
Sot mendoj që kam bërë mirë që nuk ndryshova kahun tim, pasi ndjehem më e veçantë kështu. Këtë veçanti e tregojnë një sërë komponentësh si psh. Kur unë ulem në tavolinë për të ngrënë, gjithmonë ulem nga e majta e tjetrit pasi nga ana e djathtë përplasen duart. Kur shkruaj apo kur mbaj shënime, gjithmonë ka komente dhe sy kuriozë, të rralla janë rastet kur dora e majtë nuk bie në sy. Kur njerëzit janë kuriozë sesi shkruaj unë me të majtën, përgjigja ime gjithmonë është e njejtë : ashtu sikurse ju e përdorni dhe shkruani me dorën e djathtë dhe e majta juaj është jofunksionale, ashtu është edhe e djathta ime.
Keni bërë përpjekje për të shkruar me të djathtën?
Sigurisht! Duke qenë se mësuesja e klasës së parë më detyronte të shkruaja me të djathtën, prindërit mundoheshin që unë të mësoja të shkruaja me të, por ishte e pamundur, unë ndjeja lodhje të kyçeve të dorës, lapsin nuk e mbaja në drejtimin e duhur, thjesht nuk e bëja dot. Madje edhe më vonë kur u rrita, jam munduar shumë të shkruaj me të dyja duart, por pa rezultat. Në fakt çdo gjë e bëj me të majtën, madje edhe këmbët i kam mëngjerashë, kur hedh një hap është i majti ai që ka prioritet, kur vesh këpucët gjithashtu, kur luaj me top etj. Edhe në telefon shkruaj me të majtën.
Nga kjo ‘cilësi’, jeni ndjerë keq ndonjëherë?
Përkundrazi! Ndjehem e privilegjuar pasi në këtë formë marr më shumë vëmendje.
27 mijë vogëlushë kanë nisur klasën e parë, ndoshta njëri prej tyre mund të jetë mëngjërash, por ekziston një ‘stigmë’ se të shkruash me të majtën je me aftësi të kufizuara ose i pafat. Në rast se, ju, keni diçka për t’i thënë atij vogëlushi?
Besoj se kjo “stigmë” është e gabuar pasi realiteti është shumë ndryshe. Njerëz të cilët kanë pasur sukses, apo liderët më të mëdhenjë botërorë që kanë ndërtuar histori suksesi, kanë qenë dhe janë mëngjërashë. Nuk janë të paktë emrat manjoshë si: Mikelanxhelo, Jul Çezari, Napoleon Bonaparte, Ronald Regan, Bill Clinton, princi Williams i Anglisë, Pol Mccarty apo edhe kitaristi Jim Hendrix e shumë e shumë të tjerë.
Në fakt këto janë disa personazhe që kanë lënë gjurmë në historinë njerëzore dhe nuk besoj se e kanë quajtur veten e tyre të pafat…
Nëse njëri nga 27 mijë vogëlushët që shkruan apo ha me të majtën, le të shkruaj, le të hajë pasi ai apo ajo ka disa dhunti ndryshe nga shokët e tij/saj. Nëse prindërit e mi do më detyronin që unë të isha si gjithë të tjerët, sot do ndjeja keqardhje, pasi edhe kjo puna e dorës së majtë është stil jetese. Për t’a mbyllur do t’i thoja atyre prindërve që i kanë fëmijët mëngjërashë, t’i lënë të lirë në zgjedhën e tyre… Kjo nuk është një sindromë, por ne jemi të përzgjedhur dhe ndryshe nga të tjerët.
