Nga Ben Blushi-
Siç bëj shpesh kohët e fundit, shkova në plazhin e Kunes, për të bërë fotografi.
Në dimër, rëra e zezë e këtij plazhi pastrohet nga dallgët që i cojnë plastikat që dalin nga deti në thellësi të tokës, aty ku fillon bimësia. Unë shtyj me këmbë shishet dhe sendet e tjera dhe ndjek këpucët që nxjerr deti, duke menduar për pronarët e tyre të humbur.
Për fat plazhi është i zbrazët nga ndërtimet e egra dhe duhet te hysh në thellësi të shkurreve dhe pemëve për të gjetur disa restorante që janë kthyer me fytyrë nga laguna e Vainit dhe jo nga deti.
Edhe peshkatërt gjuajnë në lagunë dhe të paktë janë ata që dalin në det.
Nëse hipën në varkat e tyre për të parë bregun nga distanca, pamja nuk ndryshon shumë nga ajo që duhet të ketë parë Perandori i Meksikës Maksimiliani, i cili erdhi në këto brigje në vitin 1853 për dy arsye : e para për të parë si jetonin katolikët e Shqipërisë, të cilët Austria, vendi i tij, i mori në patronazh në kohën e Turqisë dhe e dyta, për të gjuajtur derra të egër.
Për kënaqësinë e tij të dyfishtë, Maksimiliani gjeti disa katolikë, por gjeti më shumë derra. Të dytët ishin më të lirë, më të shëndetshëm dhe më të ushqyer se të parët, që robëroheshin si kafshë në Shqipërinë otomane të viteve 1800.
Nga afro 20 ditë shëtitje nga Ulqini deri në Vlorë, me anijen luftarake Minerva, Perandori Maksimilian, arriti të vrasë vetëm një derr dhe në një nga ekspeditat e gjuetisë nëpër pyjet e egra, la të vdekur një nga marinarët austriakë që duhet të jetë varrosur poshtë rrënojave të Uzinës së Supërfosfatit, ngjitur me qytetin sovjetik të Laçit.
Kur erdhi në brigjet shqiptare, si një djalosh 21 vjeçar, Maksimiliani ishte vëllai i vogël i Perandorit më të rëndësishëm të Evropës, Franc Jozefit të Austrisë. Njëmbëdhjetë vjet më vonë, fuqitë evropiane, e caktuan Perandor të Meksiksës, ku ai qëndroi tre vjet, derisa me ndihmën e amerikanëve rebelët meksikanë, e pushkatuan në vitin 1867.
Në mes të shekullit të kaluar, në vitin 1939,Konti Ciano, dhëndrri i Musolinit, ministri i jashtëm i Italisë,njeriu që projektoi pushtimin e Shqipërisë, pasi bëri disa ekspedita ajrore duke shijuar tokën nga lart, vendosi që rezidencën e tij ta ndërtonte disa minuta larg nga plazhi i Kunes. Në ishullin Lezhë.
Pas luftës, vila e Konti Cianos u kthye në një ambjent lluksi, në të cilën duhet të merrje leje për të bujtur, pasi shumicën e kohës shërbentë si hotel gjuetije për antarërt e byrosë politike që vinin në lagunë për të gjuajtur fazanë gjatë ditës, dhe për të ngrënë peshq në darkë.
Pak më në jug të Kunes, ndoshta 20 minuta me këmbë, kam bërë atë që quhej punë fizike,në kooperativën e fshatit Rrilë. Në kohën e komunizmit, studentët, duhet të shkonin të punonin në ara për tu njohur me punën dhe natyrisht për të kontribuar në ndërtimin e socializmit në ndihmë të asaj që quhej, fshatarësija punonjëse.
Në vitin 1988, ne studentët e Universitetit Filologjik, na çuan në Rrilë që ishte një fshat me të persekutuar politikë, të cilët na shikonin me përcmin, pasi ne ju dukeshim si fëmijët e atyre që i kishin shtypur dhe mezi prisnin të na mundonin duke na e vështirësuar raportin me tokën si dhe duke na shtuar normën e punës së përditshme. Për këtë shkak edhe ne i shikonim fshatarët me një lloj përcmimi, pasi duke qëndruar gjithë ditën në bordurat e Tiranës, na dukej si ulje që na detyronim të shoqëroheshim me lopata, me kosa, me rosa, me pata e me shata.
Prandaj muaji në Rrilë ishte një torturë fizike e kombinuar me pilaf të keq mence, me kos të hidhur, me bukë të fortë, me zgjim të sforcuar në ora 6 të mëngjesit, me ecje disa kilometra deri te fushat që duhej të punonim dhe natyrisht me shumë konflikte me mbikëqyrësit tanë kooperativistë, të cilët hakmerreshin ndaj nesh sikur të ishim oficerë burgu dhe jo studentë.
Disa herë kam menduar se vajtja jonë në këto zona, ishte një kompensim që komunizmi u jepte të persekutuarve për t’u ndjerë persekutorë. Dhe të persekutuarit përsekutonin me qejf të madh,me shumë pasion dhe me art kolektiv.Ata ishin të përpiktë në procesin e persekutimit tonë dhe nuk bënin asnjë gabim për të cilin mund të ndëshkoheshin vetë.
Nga kjo peripeci që zgjaste një muaj, në fund të të cilit edhe vajzat me të bukura të Tiranës dukeshin si shtriga balte, mbaj mend një kalë me emrin e portierit të Barcelonës Zubizareta,shërbimet e të cilit ne i përdornim për tu kthyer në botën e civilizuar, ku shiteshin cigare dhe konjak, që në këtë rast ishte qyteti poetik i Lezhës.
Pas shëtitjeve me Zubizaretën, që mësoi ti bindej ledhatimeve të kamzhikut tonë amator, kënaqësinë më të madhe na e jepte rëra e zezë e plazhit të Rrilës. Kur ne gjenim kohë për të shkuar atje, pas sfilitjes nëpër ara, banorët e Rrilës na përgjonin pas shkurreve kur dëgjpnim muzikë moderne, kur zhvishemin dhe notonim lakuriq pasi ndihmonim vajzat të nxirrnin dheun nga cdo portë e trupit. Plazhi i Rrilës në ato kohë, ishte si Dhërmiu sot. Një vend i rrezikshëm dhe plot aventura. Por ndryshe nga Dhërmiu, ku kënaqësinë e fiton pa punuar por duke paguar,në Rrilë kënaqësia fitohej me punë dhe gratis.
Italianët e Konti Cianos do ta quanin dopolavoro, pra qejf i merituar pas pune.
Të gjitha këto detaje për Perandorin e Meksikës, Kontin Ciano, gjuetarët e fazanëve dhe studentët e shthurrur të Tiranës, do ishin të parëndësishme, në këtë tekst për plazhet e Lezhës, nëse disa ditë më parë, duke ecur mbi rërën e zezë të Kunes, të mos shikoja një breshkë uji të ngordhur.
Ajo qëndronte me fytyrë nga jugu, paralel me bregun, pasi ishte kthyer nga një vizitë në maternitet dhe duke kërkuar të kthehej në det, papritmas kishte ngecur në rërë dhe kishte dhënë shpirt.
Në kurriz, apo nëpër trupin e ç’ngjyrosur nuk kishte shenja dhune dhe mundësia që ndonjë grup shqiptarësh miqësorë ndaj specijeve të pangrënshme, ta kishin vrarë apo torturuar për tu hakmarrë ndaj fatit apo qeverisë, përjashtohej. Shumë ngjitur, i kishte kaluar një makinë që kishte lënë gjurmën e saj në këtë skenë, por që fatmirësisht nuk ishte shkaktarja e këtij krimi sporadik.
E fotografova disa herë breshkën, nga të gjitha pozicionet, njëlloj sic bëjnë ekspertët kriminalistikë mbi kufomat e njerëzve të vrarë.
Breshka,gati 80 cm e gjatë dhe 50 cm e gjerë, kishte humbur shkëlqimin e luspave të cilat, kur janë në ujë, marrin një ngjyrë jeshile në turkeze që feks si një pallua deti. Sytë i kishte të mbyllur dhe të ngurtësuar, dy këmbët e para të nxjerra jashtë guackës, ndërsa këmbët e prapme i kishte mbledhur nën trup, gjatë kohës që po jepte shpirt. Lëngjet e jetës i ishin derdhur poshtë barkut dhe dukeshin ende të njoma. Breshka nuk kishte më shumë se disa ditë që kishte ngrodhur, ndoshta në datën 31 dhjetor 2022. Ishte e dukshme që nuk e kishte kapur vitin e ri.
Disa thonë se breshkat e ujit, të cilat nuk janë të rralla në Mesdhe, jetojnë edhe 200 vjet. Po përveç disa zakoneve ende të pastudjuara nga njeriu, breshka e ujit ka edhe një zakon tjetër. Çdo 30 apo 40 vjet ajo kthehet në plazhin ku ka lindur dhe lëshon vezë. Prandaj, për ata që ndoshta nuk e kanë kuptuar, kur përshkrova ngecjen e saj në rërë, thashë se breshka po kthehej nga materniteti i Kunes. Lëngjet e derdhura nga brendësija e saj mund të ishin disa vezë të pacelura, që ende nuk kishin formuar as cipë as embrion.
Nësë është e vërtetë që breshka jeton 200 vjet dhe cdo 40 vjet kthehet për të lindur në plazhin ku ka lindur edhe vetë, atëherë ajo ka parë Perandorin e Meksikës që erdhi në Shqipëri të mbrojë të krishterët, ka parë dhëndrrin e Musolinit që erdhi të na pushtojë, ka parë kryeministra dhe ministra komunistë që vrisnin fazanë dhe persekutonin njerëz në kampet e Rrilës dhe më ka parë dhe mua e shokët e mi që bënim festa të ndaluara pasi kishim punuar krah për krah me fshatarësinë punonjëse të Rrilës.
Çfarë specije !
Duke e parë, iu afrova syve të saj të ngurtësuar të cilët kishin humbur vështrimin dhe mendova se ndoshta në ato sy jam stampuar bashkë me Perandorin Maksimilian dhe pastaj me Kontin Ciano. Sikur një sistem komjuterik, nga ato që vjelin memorjen dhe e kthejne në një arkivë digitale, të kishte mundësi ta shfaqte gjithë trurin e breshkës si një film, aty do ishte gjithë Historia e Shqipërisë në 200 vjet.
Askush nuk ka një arkivë të tillë në film. As në fotografi. As në kujtesë.
Imagjinoni miliona fotografi që dalin nga truri i breshkës së detit dhe shfaqen mbi një beze. Sa njerëz do gjenin gjyshërit e stërgjyshërit, me shpata, me kokat e rruara, me fustanella, me hunj, me armë, duke bërtitur e gjëmuar bashkë me derrat e egër, ndërkohë që anija e Perandorit shfaqej në horizont si një pjesë e Evropës që nuk kemi dashur asnjëherë t’i hipim edhe kur na ka ardhur në breg.
Nuk dua ta vazhdoj më këtë argument, se me siguri shumë njerëz do më akuzojnë se unë e lexoj historinë nga pozicioni i një breshke, me pak fjalë si diçka që nuk lëviz.
Ajo tani është e shtrirë në bregun e Kunes ku unë e fotografova, siç më ka fotografuar ajo mua,për të shkruar këtë histori, fijet e të cilës nuk i lidh asgjë përvec egërsisë së shqiptarëve të stampuar në trurin e një reptili.
