Nga Hysni Ndreu
Dje, në median shqiptare u botuan dy letra: e para, e shkruar nga kryeministri i vendit, zoti Rama, i drejtohej kryetarit të Partisë Demokratike, zotit Basha; e dyta, e shkruar nga zoti Basha, i drejtohej kryeministrit Rama. Nga një lexim i shpejtë i secilës prej tyre, vihej re se gabimet drejtshkrimore ishin të shumta, në disa raste, edhe të pafalshme.
Kur zhvillohej fushata elektorale e vitit 2013, njëra ndër problematikat që pati ngritur Rama, atëherë në opozitë, kishte të bënte me faktin se shkresat e dala nga ministritë, Kryeministria, Parlamenti, pra, shkresat zyrtare në përgjithësi, ishin të tejmbushura me gabime drejtshkrimore. Asokohe u tha se saktësia në përdorimin e gjuhës shqipe do të niste nga shkresat e institucioneve shtetërore, të cilat, jo vetëm që nuk ishin serioze, por bëhej fjalë për një masakër gjuhësore, që shkaktonte një kaos në shkrimin e shqipes, gjë që, po sipas kryeministrit, kishte gjasa të ndodhte vetëm me shkresat e Shtetit Shqiptar.
Për këtë qëllim, u fol e u premtua se do të punësoheshin redaktorë në Kryeministri, në çdo ministri, në institucione, dikastere apo agjenci shtetërore, me qëllim që t’i jepej fund, një herë e përgjithmonë, mungesës së seriozitetit gjuhësor.
Çfarë ngjau në të vërtetë? A u punësuan redaktorët e përfolur? A u shpall konkurs për përzgjedhjen e tyre? Mbi ç’kritere u përzgjodhën? Në bazë të aftësive që zotëronin në fushën përkatëse, apo në bazë të marrëdhënieve farefisnore? Në bazë të lidhjeve shoqërore, apo në bazë të bindjeve politike? Për asnjërën prej këtyre pyetjeve nuk kam një përgjigje.
Jo se nuk më ka interesuar si problematikë, por sepse, duke pasur parasysh pasionin, me të cilin fliste atëkohë kryeministri Rama, duke pasur parasysh dashurinë që ai ka për gjuhën shqipe, sidomos për leksikun e saj, m’u krijua besimi, bindja e shpresa, se ky shformim gjuhësor i kahershëm, do të merrte fund shumë shpejt.
Mbi të gjitha, sepse për mbajtjen e këtij premtimi, nuk ishte e nevojshme të bëhej ndonjë reformë, nuk lypseshin shuma të mëdha a të papërballueshme parash, nuk ishte e domosdoshme bërja e ndonjë projekti paraprak e as nuk kërkoheshin këshillime me agjenci e kompani të ndryshme.
Po të ishte kështu, do ta mirëkuptoja vonesën, madje, do të mirëkuptoja edhe mosrealizimin e premtimit. Në rastin konkret bëhet fjalë për pak para e pak specialistë të punësuar. Vetëm kaq.
Le të kthehemi te letrat e djeshme, të cilat u bënë shkak i këtij reflektimi. Në letrën e zotit Rama, gabimet janë të natyrës morfologjike, sintaksore dhe leksikore. Që në fjalinë e parë, fjalën komisioner, nuk e di mbi ç’baza e shkruan me shkronjë të madhe.
Më tej, pak pa mbaruar fjalia e parë, vendos pikëpresje, edhe kjo e pakuptueshme, ndërkohë që sipas normave të gjuhës shqipe, duhet vënë presje. Në fund të kësaj fjalie përdor fjalën prezencë, një fjalë e huaj kjo, gjegjësja e së cilës në gjuhën shqipe është prani.
Më poshtë, në paragrafin e dytë, shkruhet gabim fjala agjendë, të cilën, “redaktori” i kryeministrit e di në trajtën axhendë. Paragrafi i tretë krijon një mjegull kuptimore: “Le të provojmë t’u japim qoftë njerëzve tanë e qoftë partnerëve të këtij vendi, provën e një vullneti të përbashkët për t’i dhënë mosdakordësisë politike mes palëve, një përmasë kaq të munguar civilizimi.”
Dhe të mendosh se ishte po vetë kryeministri, i cili ironizonte letrën e Bashës, si “të pakuptueshme”.
Në paragrafin e katërt, te fjalia e fundit, vihet një presje në një pozicion krejt të panevojshëm dhe lihet pa u vënë aty ku duhej të ishte realisht. Pra, fjalia: “Por paraprakisht dëshirojmë të dimë nëse edhe ju e dëshironi, këtë përpjekje të re për komunikim mes nesh”, duhej të ishte: “Por, paraprakisht dëshirojmë të dimë nëse edhe ju e dëshironi këtë përpjekje të re për komunikim mes nesh.”
Por, a ka kuptim të flasim për gabime në shkrimin e letrave, apo të shkresave, kur gabimet nisin që te stema e Partisë Socialiste, në të cilën, në vend të shkronjës “ë” përdoret shkronja “e”? Lexojeni dhe do ta shihni në trajtën “Partia Socialiste e Shqiperise“.
Problemi i mungesës së “ë”-së te stema është shmangur nga Partia Demokratike, por problemet fillojnë një rresht më poshtë. Ndoshta të ndikuar nga gjuha angleze, gjermane a ndonjë tjetër, letërshkruesit e PD-së mendojnë se edhe në gjuhën shqipe muajt shkruhen me germë të madhe, siç kanë bërë te letra në fjalë: “Tiranë, 31 Mars 2016”. Mësojeni: në gjuhën shqipe, muajt, stinët dhe ditët e javës shkruhen me shkronjë të vogël.
Zbresim edhe një rresht, ku vërejmë sërish pasaktësi, duke qenë se pas presjes fillohet me shkronjë të madhe. Letra nis kështu:
“Zoti Rama,
Për më shumë se dy vite….”,
ndërkohë që duhej të ishte:
“Zoti Rama,
për më shumë se dy vite….”
Duke anashkaluar pasaktësitë në fushë të sintaksës, bie në sy shkrimi gabim i fjalës cenim, të cilën “redaktori” i zotit Basha e shkruan cënim. Sqarim: në rrënjë të fjalës cenim/cenoj është fjala cen, që do të thotë “e metë”, “mungesë”. Si rezultat, nuk mund të themi cënim, por cenim, përndryshe, edhe fjalën cen duhej ta shkruanim cën.
Dhe gabimet vazhdojnë gati në çdo fjali, qoftë të natyrës sintaksore (rendi i fjalëve, vendosja e presjes vend e pavend), qoftë të natyrës morfologjike (shkruhet dakortësuara dhe jo dakordësuara), qoftë të natyrës leksikore, ku vihet re një përdorim i dendur i fjalëve të huaja.
Por, le të kthehemi te titulli i këtij shkrimi. Po t’i shihni të dyja letrat, emri i zotit Basha, te letra që dërgon kryeministri shkruhet Lulëzim, pra, me ë, ndërsa vetë zoti Basha, në përgjigjen që kthen, e shkruan Lulzim, pra, pa ë. Tani, ose Basha nuk di të shkruajë emrin e vet, ose Rama nuk di emrin e kryetarit të opozitës.
*Autori është kandidat për Doktorant për Studime Letrare në Fakultetin Histori-Filologji
