Diplomacia mes Shteteve të Bashkuara të Amerikës dhe Iranit për programin bërthamor të Teheranit ka hasur në një pengesë të re – jo për pasurimin e uraniumit apo sanksionet – por për një çështje shumë të thjeshtë: kur të takohen.
Derisa presidenti amerikan, Donald Trump, këmbëngul se rundi i ardhshëm i bisedimeve do të zhvillohet më 12 qershor, zëdhënësi i Ministrisë së Jashtme të Iranit, Esmail Baqaei, thotë se bisedimet do të rifillojnë më 15 qershor në Muskat.
Omani, që ndërmjetëson bisedimet mes tyre, nuk ka folur ende.
Mosmarrëveshja për datën e takimit vjen ndërkohë që kryenegociatori iranian, ministri i Jashtëm Abbas Araqchi, pritet të jetë në Norvegji më 12 qershor për Forumin e Oslos, gjë që e bën të vështirë (por jo të pamundur) një takim me SHBA-në atë ditë.
Ministri i Jashtëm i Omanit, Badr Albusaidi, do të jetë gjithashtu në Oslo, kështu që nëse i dërguari i Shtëpisë së Bardhë dhe negociatori për çështjen bërthamore, Steve Witkoff, udhëton atje, mund të ketë takim.
Me gjithë hutinë rreth datës, rëndësia e takimit është e qartë: rundi i gjashtë i bisedimeve po del të jetë çast vendimtar.
Irani e ka hedhur poshtë zyrtarisht propozimin e Uashingtonit për një marrëveshje, duke e quajtur atë “të papranueshme” dhe të mangët në çështje kyçe, sidomos sa i përket heqjes së sanksioneve ekonomike dhe njohjes së të drejtës së Iranit për pasurimin e uraniumit në tokën e vet.
Kundërpropozimi i Iranit për pasurimin e uraniumit
Teherani thotë se së shpejti do ta dorëzojë një kundërpropozim përmes Omanit, një plan që e përshkruan si “të arsyeshëm, logjik dhe të baraspeshuar” dhe që u bën thirrje Shteteve të Bashkuara ta marrin seriozisht.
Derisa Irani i ka mbajtur të fshehta hollësitë e këtij kundërpropozimi, zëvendësministri i Jashtëm Majid Takht-Ravanchi thotë se nuk është dokument i gjatë, por një propozim “racional” që “nuk mund të hidhet poshtë me një ‘jo’ të thjeshtë”.
Ai e përshkruan atë si një bazë solide dhe të pranueshme për diskutime të mëtejshme.
Propozimi pritet të këmbëngulë në të drejtën për të vazhduar pasurimin e uraniumit – një pikë panegociueshme për Teheranin – dhe të kërkojë heqjen efektive dhe të verifikueshme të sanksioneve para se Irani të bëjë çfarëdo lëshimi.
Nga ana e tyre, Trump dhe zyrtarë të tjerë amerikanë vazhdojnë ta mbajnë qëndrimin se çdo marrëveshje duhet ta detyrojë Iranin ta ndalojë pasurimin, një qëndrim që lideri suprem i Iranit, Ayatollah Ali Khamenei, e ka hedhur poshtë plotësisht si “100 për qind në kundërshtim” me interesat kombëtare.
Rreziku i një rezolute nga IAEA-ja
E gjithë kjo po ndodh derisa Bordi i Guvernatorëve i Agjencisë Ndërkombëtare për Energjinë Atomike (IAEA) është mbledhur në Vjenë për sesionin tremujor, ku dosja iraniane është në krye të agjendës.
Raporti i fundit i plotë i IAEA-së, i publikuar më 31 maj, vjen në përfundim se Irani nuk ka dhënë përgjigje të besueshme për materialin dhe aktivitetet e padeklaruara bërthamore në disa vende dhe se bashkëpunimi i tij me inspektorët ka qenë “më pak se i kënaqshëm”.
Shtetet e Bashkuara dhe aleatët e saj evropianë – Britania, Franca dhe Gjermania (të njohura si E3) – po bëjnë përpjekje për një rezolutë që do të deklaronte zyrtarisht se Irani nuk po i përmbush detyrimet e tij për masa mbrojtëse për herë të parë në dy dekada.
Nëse miratohet, rezoluta nuk do ta përshpejtonte menjëherë çështjen në Këshillin e Sigurimit të OKB-së, por do t’i jepte Iranit një afat për t’i adresuar shqetësimet. Ajo do të ishte hap i madh drejt rikthimit të sanksioneve të OKB-së nëse Irani nuk bashkëpunon.
Ndërkohë, Irani ka kërcënuar se do të hakmerret nëse miratohet rezoluta, duke lënë të kuptohet se mund të zgjerojë programin e tij bërthamor, përfshirë instalimin e mijëra centrifugave të përparuara.
Rikthimi automatik i sanksioneve të OKB-së është dispozitë në marrëveshjen tashmë të dështuar të vitit 2015 dhe vendet e E3 duan ta përdorin atë para se të skadojë në tetor.
Nëse rezoluta miratohet, kjo mund të ndikojë në tonin e rundit të ardhshëm të bisedimeve bërthamore.
Duke i rritur tensionet, Ministria e Inteligjencës së Iranit pretendoi fundjavën e kaluar se Teherani ka siguruar një “thesar” dokumentesh të ndjeshme izraelite, përfshirë materiale për programin bërthamor dhe kapacitetet mbrojtëse të Izraelit.
Duke qenë se Izraeli po përgatitet t’i godasë objektet bërthamore iraniane nëse dështojnë negociatat me SHBA-në, Këshilli Suprem i Sigurisë Kombëtare i Iranit tha se rrjedhja e supozuar e inteligjencës do ta lejojë Iranin të kundërpërgjigjet “menjëherë” duke goditur “objektet bërthamore sekrete” të Izraelit.
Tani për tani, bota po pret – jo vetëm për përmbajtjen e një marrëveshjeje, por edhe që negociatorët të të pajtohen për datën dhe vendin e bisedimeve./REL
