Një tjetër vlerësim vjen nga Britania e Madhe, për biografinë e diktatorit Enver Hoxha nga Blendi Fevziu, së fundmi i përkthyer në gjuhën angleze. Blogerja e njohur Stephanie Jane, jep vlerësimin e saj mbi këtë biografi, të cilën e vlerëson, jo vetëm si portret i diktatorit, por edhe si një histori e Shqipërisë, në 41 vite të pasluftës.
Stephanie Jane
Në të vërtetë nuk dija asgjë për këtë vend të vogël të Ballkanit. Duke lexuar biografinë e sapo përkthyer të ish-diktatorit Enver Hoxha, arrita të mëosj më shumë rreth 40 viteve përjashtim.
Autori Blendi Fevziu është një gazetar shqiptar dhe i gjithë libri është i shkruar në një stil reportazhi, aspak i thatë, por thellësisht i mbështetur në fakte dhe pragmatik. Në ato raste kur e vërteta është e pasigurt, shprehet në mënyrë të qartë përmes gjuhës së përdorur dhe shumë situatave kyçe, të cilat gjatë ngjitjes së Hoxhës në pushtet dhe viteve të para të qeverisjes janë të vështira për t’u përcaktuar ekzaktësisht, për shkak së ai ka urdhëruar vdekjen e atyre dëshmitarëve, që mund të kenë refuzuar versionin e tij.
Një shkrimtar produktiv, Hoxha shkroi më shumë se 70 libra gjatë jetës së tij, shumë prej të cilëve, në dukje ishin “rishikime” të jetës së tij, kështu që, në një kohë kur Fevziu kishte materiale të gjerë nga i cili të kërkonte biografinë, nxjerrja e së vërtetës, duhet të ketë qenë e vështirë në mënyrë të pabesueshme.
Jeta e Hoxhës në fillimet e tij ishte ajo e një njeri që nuk binte në sy, ndërsa vitet e tij të shthurura si student në Francë, dukeshin një fillim i çuditshëm për një diktator paranojak.
Zgjedhja e tij si drejtues i Partisë Komuniste erdhi më shumë falë mungesës së ambicjeve personale, duke qenë se nuk kishte shfaqur asnjë impuls të marrjes së kontrollit, por sapo mori emërimin, nuk kishte asnjë pegnesë që ai të hiqte dorë nga pushteti dhe të mbante kontrollin absolut për 41 vite. Një arritje e pabesueshme, edhe pse praktikisht ai e shkatërroi vendin e tij dhe e izoloi veten gjatë këtij procesi.
Unë e shoh biografinë e Fevziut, absolutisht tërheqëse, edhe si një histori e së shkuarës në Shqipërinë e pasluftës edhe si një portret i vetë Hoxhës.
Ishte zghënjyese të mësoje ndikimin tinëzar britanik dhe ndihmesat financiare për të vendosur regjimin komunist pas përfundimit të luftës (ka ndonjë vend në të cilin ne nuk kemi ndihmuar shkatërrimin?). Unë e kisha të vështirë të gjeja se kush ishte gjithsecili, veçanërisht gjatë kapitujve të parë ku koha fluturon, por sapo narracioni vendoset në një qasje lineare, identifikimi bëhet më i lehtë.
Si një rrëfim paralajmërues kundër efekteve të kultit të individit dhe një ilustrim i asaj se sa shumë njerëz mund të binden për të ndjekur ideologjitë vetëshkatërruese, ky është një libër i rëndësishëm.
Detaje të fushatave obsesive të Hoxhës, për ta prezantuar veten në publik, ashtu siç ai donte të ishte dhe të kujtohej nga të tjerët, janë në mënyrë interesante të ngjashme me fushatat e sotme të personazheve të njohur apo firmave të biznesit dhe kanë funksionuar.
Një çerek shekulli pas vdekjes së Hoxhës, kur ky libër biografik doli në gjuhën shqipe, disa shqiptarë i dogjën kopje të kësaj biografie në rrugët e qytetit, sepse ai guxonte të kritikonte ish-liderin e tyre, edhe pse e la vendin teknologjikisht edhe më keq se sa ishte kur mori pushtetin, me qindra të vdekur, mijëra të burgosur dhe internuar, dhe qindra mijëra të uritur.
