Ndërsa dallimet mes Shteteve të Bashkuara dhe Evropës rriten, Kosova, po ashtu, përballet me një moment përcaktues: Ku të kërkojë mbështetje?
Me sfidat që e presin – nga dialogu me Serbinë deri tek anëtarësimi në organizatat ndërkombëtare – ekspertët i sugjerojnë t’i forcojë lidhjet me BE-në dhe me aleatë përtej Perëndimit.
Në katër javët e fundit, SHBA-ja i çoi mesazh Evropës që të mos llogarisë përgjithmonë në mbrojtjen prej saj, evropianët folën për nevojën e “pavarësisë” në siguri dhe shprehën shqetësim për të ardhmen e NATO-s, në Zyrën Ovale kishte përplasje diplomatike mes presidentit amerikan, Donald Trump, dhe atij ukrainas, Volodymyr Zelensky, Uashingtoni ia ndali ndihmën ushtarake Kievit dhe pezulloi ndarjen e informacioneve të inteligjencës me të…
Në Kosovë, për gati katër javë, u numëruan vota – votat që u dhanë për zgjedhjet parlamentare të 9 shkurtit. Procesi i numërimit të tyre nisi atë natë dhe nuk përfundoi deri më 5 mars.
Çështja nuk është më te kjo vonesë, por te pyetja që mbetet pa përgjigje: Kush dhe kur do ta formojë qeverinë e re?
Ndërkohë që ngjarjet në botë shpalosen me shpejtësi njëra pas tjetrës, udhëheqësit politikë në Kosovë duket se kanë hyrë në pazarllëk me njëri-tjetrin për ulëset parlamentare.
Të vetmen gjë që e thonë me siguri është se për proceset kritike përpara – nga dialogu me Serbinë deri tek anëtarësimi i Kosovës në organizatat ndërkombëtare – do të vazhdojnë të mbështeten te SHBA-ja dhe BE-ja.
“Ne jemi pjesë e Evropës kontinentale, ndërsa në raport me Shtetet e Bashkuara të Amerikës, partneriteti strategjik ka qenë gjithmonë shtyllë e orientimit tonë”, thotë për programin Expose të Radios Evropa e Lirë Mimoza Kusari-Lila, shefe e Grupit Parlamentar të Lëvizjes Vetëvendosje – aktualisht në pushtet.
“Ka sfida me administratën e re amerikane – ato që shihen edhe botërisht – por ne u qëndrojmë vlerave dhe parimeve të njëjta strategjike”, shton ajo.
Enver Hoxhaj, nga Partia Demokratike e Kosovës, e cila në zgjedhjet e 9 shkurtit doli e dyta, pas Vetëvendosjes, thotë se për politikën e jashtme, adresë e parë e Kosovës duhet të jenë Shtetet e Bashkuara, pastaj Brukseli, Berlini, Parisi e Roma.
“Por, ajo për çfarë ka nevojë Kosova në këtë kohë, është që ta kuptojë se rendi ndërkombëtar, i cili e ka krijuar Kosovën e pavarur, nuk ekziston më”, thotë ai.
“Është një rend i ri ndërkombëtar, ku Kosova do të duhej të gjendej në mënyrë strategjike”, vlerëson Hoxhaj.
E, nga partia e tretë më e madhe në Kosovë – Lidhja Demokratike e Kosovës – thonë se vendi duhet të luajë mençur që të mos ndikohet nga riorganizimi i diplomacisë ndërkombëtare.
“Edhe pse mund të ketë dallime në mendime e në qëndrime mes SHBA-së dhe Evropës, Kosova nuk e ka luksin që të zgjedhë mes këtyre palëve”, sipas Besian Mustafës nga kjo parti.
Në BE, nga fundi i vitit të kaluar, ka udhëheqje të re, e cila ka shprehur mbështetje për integrimin evropian të Kosovës, por ka përsëritur se ky rrugëtim i saj varet nga normalizimi i marrëdhënieve me Serbinë, që është ende larg.
Edhe në SHBA, nga fillimi i këtij viti, ka administratë të re me në krye presidentin Donald Trump, i cili është zotuar se do t’i zgjerojë lidhjet me Kosovën.
Megjithatë, vëzhguesit thonë se ngjarjet e javëve të fundit, kanë treguar se fokusi mund të ndryshojë me shpejtësi, ndaj edhe Kosova duhet të përshtatet me një botë, ku aleancat janë në lëvizje dhe asgjë nuk është e garantuar.
Romana Vlahutin, nga Fondi Gjerman Marshall i Shteteve të Bashkuara, thotë se pozicioni i Ballkanit Perëndimor në politikën e jashtme të SHBA-së, nuk është i sigurt. Kosova, sipas saj, duhet të fokusohet në forcimin e partneriteteve me vendet evropiane dhe me vetë BE-në.
BE-ja nga viti 2023 ka në fuqi disa masa ndëshkuese kundër Kosovës, për shkak të tensioneve në veri të saj. Nga viti 2022, blloku nuk e ka shqyrtuar as aplikimin e Kosovës për anëtarësim në të.
E pyetur se a mund të mbështetet Kosova në një BE të tillë – me 27 anëtarë të ndryshëm – Vlahutin thotë:
“Vërtet, nuk është në interesin e BE-së që të ketë ndonjë krizë të hapur në kontinentin evropian. Është absolutisht në interesin e BE-së që Ballkani Perëndimor të jetë i sigurt dhe i qëndrueshëm. Dhe në këtë kontekst, mendoj se interesat e Kosovës dhe interesat e BE-së janë të njëjta”.
Për Tefta Kelmendin nga Këshilli Evropian për Marrëdhënie me Jashtë, Kosova duhet t’i ripërpunojë marrëdhëniet e saj me BE-në dhe shtetet anëtare kyçe, të tilla si Franca.
Përçarja transatlantike, thotë ajo, ka implikime serioze për sigurinë e gjerë evropiane dhe Kosova, duke qenë në një zonë gri, pa njohje të plotë ndërkombëtare, është veçanërisht e cenueshme.
Kelmendi vlerëson se kjo është një kohë kritike për BE-në për të rritur mbështetjen e saj për Kosovën, por thotë se edhe Kosova duhet të jetë më pragmatike dhe fleksibile dhe të përshtatet me shpejtësi kundrejt pasigurive.
“Kosova duhet të luajë mençur dhe në mënyrë konstruktive. Është koha e fundit që ajo të angazhohet në mënyrë konstruktive në dialogun me Serbinë, të nisë t’i zbatojë marrëveshjet për normalizimin e marrëdhënieve me të dhe t’ia hapë rrugën vetes për anëtarësim në BE”.
“Normalisht, kjo nuk vlen vetëm për Kosovën. BE-ja duhet t’i bëjë trysni edhe Serbisë për të shkuar në drejtimin e duhur”, thotë Kelmendi.
Ajo shton këtu se është tejet e rëndësishme për Kosovën që t’i diversifikojë edhe aleancat dhe partneritetet ndërkombëtare. Në mënyrë të posaçme, ajo thotë se Kosova duhet ta kuptojë realisht rolin e rëndësishëm të Turqisë që ka në botë dhe ta shfrytëzojë partneritetin me të për t’i kapitalizuar synimet e veta.
“Turqia mbetet një partnere shumë e rëndësishme e sigurisë dhe mbrojtjes për rajonin. Së voni, ka edhe një përmirësim raportesh midis saj dhe BE-së. Ndaj, Kosova duhet ta përdorë këtë si avantazh dhe të kërkojë ndihmën e Turqisë për t’i bindur shtetet që s’e njohin, që ta njohin. Pra, në secilin rast, partneriteti i Kosovës me shtete jashtë BE-së dhe jashtë SHBA-së është, gjithashtu, i rëndësishëm për arritjen e qëllimeve diplomatike”, vlerëson Kelmendi.
Vlahutin pajtohet se Turqia është një aleate e vlefshme për Kosovën, që mund ta ndihmojë të forcojë pozicionin e saj ndërkombëtar.
“Mendoj se Bashkimit Evropian do t’i duhet të përafrohet me Turqinë. Turqia është një fuqi serioze ushtarake dhe mund të bëjë shumë të mira në rajon. Po të isha në Kosovë, unë do të isha në kontakt me Ankaranë”, thotë Vlahutin, e cila ka shërbyer si ambasadore e BE-së në Shqipëri.
Kosova është vendi i vetëm në Ballkanin Perëndimor që nuk është kandidat për anëtarësim në BE.
Marrëdhëniet e tensionuara me Serbinë e kanë penguar edhe në procese të tjera, si anëtarësimi në Interpol, UNESCO, Këshill të Evropës e kështu me radhë.
Në vitet e fundit, Qeveria e kryeministrit Albin Kurti është kritikuar në mënyrë të posaçme nga zyrtarët amerikanë, për shkak të disa vendimeve që janë parë si të pakoordinuara dhe me ndikim jo të mirë në jetesën e komunitetit serb në Kosovë.
Kelmendi nuk e përjashton mundësinë që Kosova të përballet me trysni të shtuar nga Shtetet e Bashkuara, për t’u siguruar autonomi më të madhe komunave me shumicë serbe.
“Ne vetëm mund të shohim atë që po ndodh me Ukrainën dhe të imagjinojmë se çfarë mund të ndodhë me Kosovën. Asaj mund t’i duhet të bëjë koncesione shumë të vështira në raport me Serbinë, apo komunat në veri të vendit”, thotë Kelmendi.
Për Vlahutinin, këto janë situata, të cilat, thjesht, “nuk mund t’i përballoni nëse nuk jeni të bashkuar” dhe që kërkojnë “shumë punë, shumë komunikim, shumë dialog dhe shumë miq e partnerë”.
Ajo beson se opsioni më i mirë për Kosovën është që udhëheqësit politikë të bëhen bashkë, për të siguruar përfshirjen e të gjitha grupeve në menaxhimin e proceseve të rëndësishme.
“Në momente sfiduese, uniteti kombëtar është i një rëndësie të madhe”, thotë Vlahutin.
“Gjëja e vetme që më jep shpresë në këtë kohë, është mënyra se si është bashkuar Evropa. Kam ndjesinë sikur edhe Mbretëria e Bashkuar është rikthyer plotësisht në BE”, shton ajo.
Presidentja e Kosovës, Vjosa Osmani, e cila ka rol udhëheqës në politikën e jashtme të vendit, përsërit vazhdimisht rëndësinë e partneriteteve ndërkombëtare për zhvillimin dhe stabilitetin e Kosovës.
Analistët thonë se këto zotime duhet të tejkalojnë retorikën e thjeshtë dhe të shndërrohen në veprime të prekshme dhe progres të matshëm.
Udhëheqësit politikë, me gjasë, janë duke i vazhduar diskutimet për formimin e qeverisë së ardhshme – kush me kë e kujt sa – por bota është duke lëvizur me shpejtësi dhe nuk ndalet për askënd./REL
