Orizi vjen nga familja e bimës Oryza Sativa që përmban mbi 40.000 lloje të ndryshme të kultivuara të kësaj kokrre të shijshme.
Çdo farë e bimës së orizit prodhon të paktën 3.000 kokrra duke u kthyer kështu në një nga drithërat me prodhimtarinë më të lartë!
Në shumicën e rasteve orizi kategorizohet si kokërr shkurtër, kokërr mesëm dhe kokërr gjatë. Ky i fundit është më i lehtë dhe kur gatuhet është mjaft i shkrifët. Por siç e thamë ka me mijëra lloje orizi, e megjithatë ne mund të përmendim disa prej më të konsumuarit në botë.
Arborio: Oriz me kokërr të rrumbullakët që zakonisht përdoret nga Italianët për të bërë risotto. Basmati: Një oriz aromatik me një aromë arre, shije delikate dhe i lehtë. Orizi i ëmbël: Kjo kokërr është thuajse transparente kur gatuhet.
Ai përdoret për të gatuar sushi apo gatime orientale. Jasmine: Oriz kokërrgjatë aromatik që mund ta gjeni në ngjyrë kafe dhe të bardhë Orizi i Kuq nga Bhutani: Ky oriz rritet në Himalaje dhe ka shijen e tokës dhe të arrave. Orizi i Ndaluar: Oriz me ngjyrë të zezë që kur gatuhet merr ngjyrë vjollcë. Ka shije të ëmbël është pak i qullët në gatim.
Orizi i kafenjtë është më i shëndetshëm se orizi i bardhë. Procesi i prodhimit të këtij orizit, pra heqja e cipës së jashtme, lëvores dhe thelbit është mjaft i shëndetshëm në aspektin ushqimor. Por bluarja e plotë dhe lëmimi i kokrrës duke e kthyer atë nga ngjyrë kafe në të bardhë shkatërron plot 67% të vitaminës B3, 80% të vitaminës B1, 90% të vitaminës B6, gjysmën e sasisë së magnesit, fosforit, 60% të hekurit dhe të gjithë fibrat dhe acidet yndyrore.
Pas lustrimit, orizi i bardhë pasurohet me vitamina B1, B3 dhe hekur, por në vlera më të reduktuara se sa vlerat origjinale të orizit të errët.
Orizi i kafenjtë është një prej ushqimeve më të shëndetshme në botë, por jo i bardhi! Ndryshimi mes orizit të kafenjtë dhe atij të bardhë nuk qëndron vetëm tek ngjyra. Drithi i orizit ka disa shtresa. Për prodhimin e orizit të kafenjtë, nevojitet vetëm heqja e shtresës së jashtme, e njohur si byk. Ky proces është më pak i dëmshëm në aspektin e vlerave shëndetësore. Nëse vazhdohet me heqjen e shtresave të kokrrës së orizit, atëherë kokrra ka humbur shumë prej vlerave të tij.
Lustrimi më pas është procesi i fundit, rezultati i të cilit është ajo kokrra e bardhë që ne jemi mësuar të shohim. Lustrimi është heqja e fundit e kokrrës, e njohur si aleuron. Kjo shtresë është e pasur me yndyrna të shëndetshme por në momentin që ato bien në kontakt me ajrin, oksidohen tërësisht. Ndaj aleuroni hiqet për të shtuar jetëgjatësinë e kokrrës se përpunuar që ka shumë pak vlera ushqimore.
Orizi i kafenjtë është një burim i jashtëzakonshëm i manganit, seleniumit, fosforit, magnesit dhe vitaminës B3. Por siç e thamë edhe më lart, heqja e shtresave të kokrrës e zhvesh atë nga 67% të vitaminës B3, 80% të vitaminës B1, 90% të vitaminës B6, gjysmën e sasisë së magnesit, fosforit, 60% të hekurit dhe të gjithë fibrat dhe acidet yndyrore.
Ndonëse këto vlera shtohen manualisht tek orizi i përpunuar, përfitimet në shëndetin e njeriut nuk janë të njëjta si në rastin e kokrrës natyrale, sepse 11 përbërësit e shkatërruar organikë nuk mund të zëvëndësohen me vlera artificiale. /Agroweb
