Tani që mandati i pestë presidencial i Vladimir Putinit ka nisur me ceremoninë inauguruese nën dëborën e Sheshit të Kuq, mungon vetëm një hap, dorëheqja e qeverisë, në funksion të emërimit të një ekzekutivi të ri për ciklin politik që po rihapet në Rusi. Ndoshta do të jetë një formalitet, sepse rikonfirmimi i ekipit të teknokratëve të drejtuar nga kryeministri Mikhail Mishustin duket i qartë.
Megjithatë, ka një figurë në dukje të pavarur, të fortë vetëm në kompetencën e saj, e cila po bëhet edhe më thelbësore në Moskë se vetë Mishustin. Ajo është grua dhe quhet Elvira Nabiullina. Do të mbushë 59 vjeç në tetor dhe ka qenë guvernatorë e bankës qendrore ruse për 11 vite me radhë. Sepse Nabiullina bashkon disa karakteristika që e bëjnë atë unike në vertikalin e fuqisë së Moskës. Sa unik aq edhe i vështirë për t’u kornizuar dhe për këtë arsye edhe më efektiv.
Para së gjithash, në një institucion të populluar nga burra të lindur në aparatin e spiunazhit, në mafien e Shën Petersburgut të viteve ’90, ose nga ushtarë dhe oligarkë biznesi, guvernatorja e Bankës së Rusisë shquhet për gjininë e saj. Ajo është e vetmja që menaxhon një formë të pushtetit substancial dhe gjithashtu mund ta mbrojë atë për një kohë të gjatë (vitin e kaluar u rikonfirmua për mandatin e tretë).
Së dyti, Nabiullina duket se ka një liri thuajse të pabesueshme për të kritikuar pushtetin: me fjalë, me gjeste dhe madje edhe me zgjedhje sartorale. Kjo e bën atë një ekzemplar edhe më të rrallë në fenomenologjinë njerëzore brenda dhe përreth Kremlinit. Ajo vazhdon të ketë kufij manovrimi befasues, siç ka pasur edhe në momentet më delikate të së shkuarës.
Të gjithë e mbajnë mend paraqitjen e saj në njërin skaj të tryezës prej gjashtë metrash të Putinit në fillim të luftës, teksa rubla u shemb në tregje dhe 300 miliardë euro rezerva ruse u ngrinë nga G7. Nabiullina rrinte e shtangur, me një kostum të zi. Nëse nuk do të ishte gjuha e mospajtimit, gjithçka në trupin e saj shprehte dekurajimin për vendimet e Kremlinit. Dhe ajo e dinte që fotot e asaj dite do të bënin xhiron e botës, ndoshta edhe e donte. Ajo po mbështetej në faktin se ata do të mbërrinin nën sytë e kolegëve të saj perëndimorë me të cilët ajo ka pasur gjithmonë marrëdhënie miqësore: për shembull Christine Lagarde, presidentja franceze e Bankës Qendrore Evropiane që njeh pasionin e Nabiullinës për gjuhën dhe letërsinë e Alpet.
Megjithatë, shenja e veprimeve të Nabiullinës është e ndryshme. Jo vetëm që ajo kurrë nuk dha dorëheqjen, por manovrat e saj mbi tarifat dhe këshillat e saj për mbylljen e kufijve ndaj lëvizjes së lirë të kapitalit, në ato ditë në fillim të luftës, shpëtuan rublën, pra edhe ekonominë ruse dhe fushatën agresive të Putinit në Ukrainë. Në fakt, Putini nuk e pushoi nga puna, ai u kujdes ta rikonfirmonte atë në detyrë.
E njëjta ambivalencë vdekjeprurëse e Nabiullinës vazhdon të rikthehet muajt e fundit. Më 15 dhjetorin e kaluar ajo rriti normat e interesit në 16%, shumë pranë nivelit historik për Rusinë, duke shprehur fjalë të ashpra për ekonominë e luftës së Putinit. Ajo e bëri këtë në një konferencë shtypi të ngjashme, me sa duket, me ato të kolegëve të vetë nga demokracitë perëndimore. Pyetje pothuajse me tendecë krtike dhe përgjigje pothuajse të sinqerta. “Mendojeni ekonominë si një makinë”, – tha Nabiullina atë ditë. “Nëse përpiqemi të ecim më shpejt se sa mundemi, herët a vonë motori do të digjet dhe nuk do të arrijmë larg. Mund të shkojmë po, ndoshta edhe shpejt; por jo për shumë kohë”.
Ishte mënyra e bankieres qendrore për të thënë se shndërrimi i ekonomisë në favor të aparatit ushtarako-industrial në Rusi do të binte ndesh me kufijtë e vendit, pasi nuk ka mjaft impiante, nuk mund të gjenden punëtorë të mjaftueshëm, ekziston rreziku i një mbinxehje të shpejtë.
Megjithatë, politika monetare kufizuese e Nabiullinës në fakt, edhe një herë, ndihmon në stabilizimin e makinës luftarake të Putinit pikërisht sepse frenon inflacionin. Dhe diktatori e falenderoi në mënyrë implicite bankieren e tij. Putin pranoi se ekziston një problem inflacioni, por se “Banka e Rusisë dhe qeveria po bëjnë gjithçka që është e nevojshme për ta zgjidhur“.
Nabiullina iu afrua edhe më shumë pikës së nxehjes duke kritikuar atë që në Rusi është një lloj “bonusi 110%” që synon ta bëjë luftën popullore – ose të paktën të pranueshme – për popullatën. Kategoritë e ndryshme të qytetarëve rusë, veçanërisht personeli ushtarak, tani kanë të drejtë për subvencione që ulin koston e hipotekave me më shumë se gjysmën. Nëse mbahet gjatë dy viteve të ardhshme, kjo masë rrezikon të kushtojë ekuivalentin e 10 miliardë eurove dhe në fakt kredia për pasuri të paluajtshme në Rusi po shpërthen. Por Nabiullina sulmoi këtë masë, edhe pse e di se është flamuri i politikave sociale të Putinit.
“Hipotekat e subvencionuara rrisin çmimet e banesave”, – tha ajo – “dhe programe të tilla masive përfundojnë duke u paguar nga taksapaguesit që nuk përfitojnë prej tyre (domethënë më të varfërit)“.
Në Rusi shumëkush mund të përfundojë në burg për shumë më pak sesa ajo tha. Megjithatë Putini nuk e prek Nabiullinën , sepse ai ka nevojë për ekspertizën e saj. Dhe ajo vazhdon të mos largohet, duke bërë të ditur jashtë vendit se këtë e bën vetëm për të mbrojtur rusët nga pasojat ekonomike të luftës. Çfarëdo që të mendoni vërtet, menaxhimi i saj i aftë i bankës qendrore forcon ekonominë ruse dhe bën të mundur luftën. Ka aq shumë paqartësi në zgjedhjet e saj, saqë ka përçarë edhe demokracitë: amerikanët, britanikët, kanadezët dhe australianët e kanë vënë Elvira Nabiullinën nën sanksione, por Bashkimi Evropian, Zvicra dhe Japonia jo.
Gjermania naziste kishte Hjalmar Schacht, kreun e Reichsbank-it të respektuar edhe në Bankën e Anglisë. Schacht guxoi të kritikonte politikat e Hitlerit, megjithatë ai bashkëpunoi me përpjekjet e luftës pothuajse deri në fund. Dhe Nabiullina sigurisht që nuk është Schacht. Por ajo ruan stilin e saj si grua e pavarur edhe tani që është edhe garantuese edhe e burgosur e sistemit nga i cili nuk donte të shpëtonte kurrë.
