Festivali i 69-të i Këngës në Eurovision po i afrohet finales së madhe në qytetin zviceran të Bazelit.
Artistë muzikorë nga 26 vende do të ngjiten në skenën e arenës St. Jakobshalle të shtunën, në një garë që ka bashkuar dhe ndarë evropianët që nga viti 1956.
Ja gjithçka që duhet të dini para finales së madhe, që mbahet sonte në orën 21:00.
Çka është Eurovizioni?
Eurovizioni është një konkurs ku interpretues nga vende të ndryshme të Evropës, dhe disa përtej saj, garojnë nën flamujt kombëtarë me synimin për t’u shpallur kampionë të kontinentit.
Mendojeni Eurovizionin si Olimpiadën e muzikës apo Kupën e Botës me këndim në vend të futbollit.
Është një festë e argëtimit dhe fuqisë unifikuese të muzikës, por gjithashtu edhe një vend ku politika dhe rivalitetet rajonale dalin në pah.
“Është ngjarja më e madhe kulturore e Evropës”, tha Dean Vuletiq, një ekspert i historisë së Eurovizionit për agjencinë e lajmeve AP.
“Ka vazhduar për pothuajse 70 vjet dhe njerëzit duan ta shohin, jo vetëm për spektaklin, shkëlqimin, efektet e skenës, kostumet e çmendura, por edhe sepse e shohin si një pasqyrim të frymës së kohës në Evropë”, përfundoi ai.
Kush është në finalen e Eurovizionit 2025?
Nga 37 vende që dërguan interpretime në Eurovizion, 11 u eliminuan nga votimi publik në gjysmëfinalet e së martës dhe së enjtes.
Gjashtë të tjera u kualifikuan automatikisht për në finale: nikoqirja Zvicra dhe “Pesëshja e Madhe” që kontribuon më shumë financiarisht në konkurs — Franca, Gjermania, Italia, Spanja dhe Mbretëria e Bashkuar.
26 vendet që konkurrojnë të shtunën, sipas rendit të interpretimit, janë: Norvegjia, Luksemburgu, Estonia, Izraeli, Lituania, Spanja, Ukraina, Mbretëria e Bashkuar, Austria, Islanda, Letonia, Holanda, Finlanda, Italia, Polonia, Gjermania, Greqia, Armenia, Zvicra, Malta, Portugalia, Danimarka, Suedia, Franca, San Marino dhe Shqipëria.
Favoritët, sipas bastvënësve, janë KAJ, që përfaqësojnë Suedinë me “Bara Bada Bastu”, një serenatë gazmore për saunën.
Këngëtari holandez Claude është gjithashtu shumë i vlerësuar me baladën shpirtërore “C’est La Vie”, si dhe përfaqësuesit e Shqipërisë, Shkodra Elektronike, me këngën “Zjerm”.
Favoritë të tjerë përfshijnë austriakun e trajnuar në mënyrë klasike JJ me këngën pop-operë “Wasted Love”, dhe izraeliten Yuval Raphael me himnin “New Day Will Rise.”
Çfarë muzike është ajo e Eurovizionit?
Eurovizioni ka një reputacion për europop-in me tekste pa kuptim — fitues të mëparshëm përfshijnë këngët “La, La, La” dhe “Boom Bang-a-Bang.”
Por, ky festival ka prodhuar edhe disa hite të qëndrueshme të muzikës pop. Dhe ndihmoi në ngritjen e yjeve si ABBA — fitues në 1974 me “Waterloo” — Celine Dion; performuesi drag austriak, Conchita Wurst; dhe grupi rok italian, Maneskin.
Finalistët e këtij viti variojnë nga rokistët emo lituanezë, Katarsis, te diva spanjolle e baladave të fuqishme, Melody, dhe rokistët progresivë ukrainas, Ziferblat.
Dikur besohej gjerësisht se këngët më të suksesshme të Eurovizionit ishin në anglisht, por kjo po ndryshon. Festivali i këtij viti përfshin këngë në një rekord prej 20 gjuhësh.
Vuletiq tha se shikuesit sot duan “më shumë autenticitet në prezantimet e Eurovizionit”.
“Ata nuk duan vetëm një këngë standarde pop në anglisht,” tha ai. “Ata duan gjithashtu të shohin diçka për kulturën e vendit që përfaqëson kënga”.
Si zgjidhet fituesi?
Pasi të gjitha këngët të jenë interpretuar në finale, fituesi zgjidhet përmes një kombinimi të ndërlikuar të votimeve me telefon dhe online nga mbarë bota dhe renditjeve nga juria e industrisë muzikore në secilin nga vendet e Eurovizionit. Ndërsa rezultatet shpallen, vendet ngjiten dhe zbresin në renditje dhe tensioni rritet.
Përfundimi me zero pikë konsiderohet një turp kombëtar.
A është Eurovizioni një zonë pa politikë?
Motoja e festivalit është “të bashkuar nga muzika”, por ndarjet politike pa dyshim që ndikojnë.
Rusisë iu ndalua garimi pas pushtimit të plotë të Ukrainës në vitin 2022, dhe që atëherë muzikantët ukrainas — përfshirë fituesin e vitit 2022, Kalush Orchestra — kanë garuar nën hijen e luftës në atdhe.
Konkursi i këtij viti është trazuar për të dytin vit radhazi nga mosmarrëveshjet rreth pjesëmarrjes së Izraelit.
Dhjetëra ish-pjesëmarrës, përfshirë Nemo-n, kanë kërkuar përjashtimin e Izraelit për shkak të sjelljes së vendit në luftën kundër Hamasit – grupit palestinez të shpallur organizatë terroriste nga SHBA-ja dhe BE-ja – në Gazë.
Protesta pro-palestineze dhe pro-izraelite janë mbajtur në Bazel, megjithëse në shkallë shumë më të vogla sesa në konkursin e vitit të kaluar në Suedi.
Një grusht protestuesish u përpoqën të ndërprisnin një provë të këngëtares izraelite Raphael të enjten me flamuj të mëdhenj dhe bilbila, por u nxorën nga arena. Organizatorët thonë se kanë shtuar masat e sigurisë para finales./rel
