Në vitin 2007, gjatë një vizite në Texas, ish-presidenti amerikan George Ë. Bush e pyeti kancelaren Angela Merkel: “Angela, pse të duhet kaq shumë kohë për të marrë një vendim dhe pse nuk e bën kurrë e vetme?”
Merkel iu përgjigj shkurt: “Sepse ju kështu e keni dashur”. Iu desht ish-sekretares së Shtetit, Condoleezza Rice, që t’i shpjegojë Bushit se pas Luftës së Dytë Botërore, Shtetet e Bashkuara dhe aleatët shmangën gabimin e Versajës – marrëveshjen që, pas Luftës së Parë Botërore, i vendosi Gjermanisë kushte të papërballueshme, duke nxitur ndjenja pakënaqësie dhe poshtërimi, të cilat ushqyen lindjen e nazizmit.
Për të mos lejuar përsëritjen e historisë, Perëndimi jo vetëm që e ndihmoi Gjermaninë Perëndimore me Planin Marshall, por gjithashtu e mbajti nën një sistem kushtetues hiper-demokratik, duke i kufizuar çdo prirje autoritare apo militariste. Fillimisht, Gjermania u la pa ushtri, duke i lejuar riarmatimin vetëm në vitin 1955, në kuadër të NATO-s – një aleancë e krijuar për të “mbajtur amerikanët brenda, rusët jashtë dhe gjermanët të kontrolluar”.
Kthimi në skenën ushtarake
Tetë dekada më vonë, ky eksperiment duket se ka ndryshuar rrënjësisht Gjermaninë. Militarizmi i dikurshëm është zëvendësuar nga një kulturë e fuqishme paqësore, e përqafuar nga gjeneratat e “baby boomers” që rritën slogane si “Kurrë më luftë”.
Megjithatë, me ribashkimin e Gjermanisë në vitin 1990, vendi u përball me sfida të reja ndërkombëtare. Ironikisht, ishin pikërisht ish-pacifistët, si ministri i Jashtëm i Gjelbër Joschka Fischer, që e rikthyen Gjermaninë në konfliktet ushtarake, duke mbështetur NATO-n në luftën e Kosovës në vitin 1999.
Pavarësisht kësaj, riarmatimi i plotë nuk ndodhi kurrë. Të mbështetur në ombrellën mbrojtëse amerikane, kancelarët e njëpasnjëshëm – Helmut Kohl, Gerhard Schröder dhe Angela Merkel – e anashkaluan rritjen e shpenzimeve ushtarake. Ishte vetëm pas pushtimit rus të Ukrainës në vitin 2022 që kancelari Olaf Scholz shpalli një “shtysë epokale” për Bundeswehr-in, duke premtuar një fond prej 100 miliardë eurosh për forcimin e ushtrisë. Megjithatë, kufizimet kushtetuese ndaj borxhit dhe shpenzimeve publike mbetën të paprekura.
Një Gjermani e fuqizuar ushtarakisht? Evropa përballet me një dilemë të re
Situata ndryshoi me rikthimin e Donald Trump në Shtëpinë e Bardhë dhe kursin e tij konfrontues ndaj aleatëve evropianë. Në këtë kontekst, Gjermania nisi të ndërmarrë hapa më të mëdhenj drejt pavarësisë ushtarake. Friedrich Merz, përpara se të bëhej kancelar, krijoi kushtet për një plan riarmatimi prej 500 miliardë eurosh brenda dhjetë vjetëve. Merz synon ta vendosë Gjermaninë në qendër të një Evrope ushtarakisht më të pavarur nga SHBA.
Por kjo perspektivë ka ringjallur frikëra të vjetra. Në disa vende, veçanërisht në Itali, disa analistë kanë ngritur alarmin për një “rikthim të Wehrmacht-it”, (Shënim: Emri i forcave të armatosura të Gjermanisë nga viti 1935 deri në 1945, gjatë periudhës së Rajhut të Tretë nën Adolf Hitlerin) duke evokuar fantazmat e së kaluarës.
Ish-ministri Joschka Fischer e cilëson këtë debat si absurd: “Kjo është një Gjermani e re, një demokraci e fortë dhe e ankoruar në Evropë. Militarizmi prusian u varros përfundimisht në vitin 1945. Askush nuk duhet të shqetësohet se Gjermania po merr një rol më aktiv në mbrojtjen e Evropës”.
Sipas Christoph Heusgen, ish-këshilltar për politikën e jashtme të Merkel-it, problemi kryesor është ruajtja e paqes dhe sigurisë në Evropë.
Ai thekson se Gjermania, për dekada me radhë, ka jetuar nën mbrojtjen amerikane, duke shkurajuar investimet në ushtri.
“Tani, me një Amerikë të pasigurt dhe një Rusi gjithnjë e më agresive, Berlini po hap sytë dhe po merr përgjegjësinë e vet”, thotë ai.
Edhe për ish-ministren franceze të Mbrojtjes, Sylvie Goulard, shqetësimet për riarmatimin gjerman janë të ekzagjeruara. “Problemi i vërtetë nuk është Gjermania që riarmatoset, por Rusia dhe agresiviteti i saj”, thekson ajo.
Në të njëjtën linjë është edhe ish-ambasadori gjerman Wolfgang Ischinger, i cili argumenton se forcimi i mbrojtjes evropiane nuk duhet parë si një kërcënim, por si një domosdoshmëri për një Evropë më të sigurt, më të bashkuar dhe më të qëndrueshme”.
Në këtë realitet të ri gjeopolitik, mbetet për t’u parë se si Evropa do të gjejë ekuilibrin mes nevojës për mbrojtje dhe frikës nga e kaluara. /Corriere della Sera/
