Nga Ben Blushi
NË STUDION E ZEF SHOSHIT, ME ZOGUN, ENVERIN DHE MAO CE DUNIN
Zef Shoshi më kishte bërë një portret. Që para tre vitesh. Nuk e kisha parë. Shkova këtë javë
Ja ku je, tha Zefi dhe më tregoi kavaletin
Nuk jam unë, i thashë.
Ti je, tha Zefi. Ja skica me laps. Ja ku je dhe me ngjyra, në kanavacë.
Jo ky nuk jam unë, i thashë. Po mjekrrën ku e kam?
Epo atëherë nuk kishe, tha Zefi. A do të të bëj me mjekërr?
Po këtë xhaketë blu, i thashë, si më kë veshur kështu, si kryetar kooperative. Dukem si një komunist i ushqyer mirë.
Po kështu erdhe kur pozove, tha Zefi, me këtë xhaketë,
Atëherë merresha me politikë, thashë unë, isha i shëmtuar
Ndoshta, tha Zefi
I hoqa sytë nga vetja. Ngrita kokën në tavan
Mos shif studion, tha, ra e gjitha nga tërmeti
Ça tu prish, e pyeta
Shumë punë u shkatërruan, dëm i madh
Po ky portreti im pse shpëtoi, i thashë
Ça do të pish, pyeti Zefi,
Asgje, i thashë, dua të të bëj një fotografi
Mirë, tha, ma bëj
Erdha të më bësh ti një portret, po të bëj unë ty një portret, i thashë
Ku të rri, pyeti Zefi
Do rrish para asaj nudos aty,
Kjo është nudo e vjetër, e kam bërë në Rusi, mund të këtë 65 vjet,
Ajo gruaja do ketë vdekur, thashë unë
Eh, tha Zefi, ku i dihet
Bën më nudo tani?
Bëra një para dy vitesh. Një mik më solli një modele
Edhe u zhvesh?
Po, u shtri te divani ku je ulur ti
Lakuriq?
Lakuriq,
Ma trego, i thashë
Zef Shoshi nxorri pikturën
Trupin e ka të mirë, i thashë, fytyrën ç’ka. Sikur nuk shkon lakuriq me buzë të lyera me të kuq
As mua smë pëlqen, tha Zefi, se si e kishte lëkurën, nuk më ngjiti
Pse e preke?
Jo Jo, tha Zefi nuk i prek unë modelet. Ma ka thënë Sali Shijaku që kur ishim në Leningrad, mos u ngatërro me modelet
Po Saliu ngatërrohej me modelet?
Kush e mban mend. Po ruset ishin shumë të lirshme
Që kur vizaton Zef ?
Që nëntë vjeç. Babai e kishte qejf vizatimin. Ai më detyronte të vizatoja pikturat e Leonardo da Vinçit
Edhe babai ishte piktor?
Nuk u bë dot, tha Zefi. Punoi në bankë. Në kohën e komunizmit bënte tabelat e emulacionit socialist
Po pse nuk u bë piktor?
Nuk i dha bursë Mbreti. Babai i bëri Zogut një portret dhe ia çoi në shtëpi që të fitonte bursën
Epo s’duhet ti ketë pëlqyer Zogut vetja, njëlloj si mua
Nuk e di, tha Zefi, po babait nuk i dha bursë
Po ti ku ke punuar ?
Deri në vitin 1976 bëja kopertina librash te shtëpia botuese Naim Frashëri. Pastaj bëra një portret të Enver Hoxhës dhe më nxorrën në profesion të lirë. E pëlqyen portretin tim
Sa herë e ke vizatuar Enverin?
Shumë herë, tha Zefi. Një herë e bëra Enverin në Tropojë, gju më gju me popullin.
Shkove në Tropojë?
Po tha Zefi. Por pasi iku Enveri. Pyeta njerëzit që e kishin takuar. Pastaj i bëja pikturat nga fotografitë e tij,
Po Enveri pse nuk pozonte?
Nuk pranonte. Një herë më thirrën në Ksamil. Ai kishte një takim me popull. Unë qëndrova rreth tre metra afër tij dhe hodha disa skica. Më lanë të punoja gati 15 minuta. Kaq ishte koha
Të foli?
Jo, tha Zefi, fare
Kush i kontrollonte pikturat e Enverit?
Ramiz Alia. Kur bëra portretin zyrtar të Enverit, ai erdhi në studio.
Çfarë të tha Ramizi për Enverin?
Më bëri një vërejtje për sytë. Ngaqë ai e njihte më mirë, se unë se kisha parë kurrë nga afër
Ia ndryshove sytë Enverit?
Nuk bëra asnjë ndryshim
Po ndonjë rus ke vizatuar, Hrushovin ose Brezhnjevin?
Kam vizatuar mbledhjen e 81 partive në Moskë. Para meje Guri Madhi e kishte vizatuar mbledhjen me Enverin dhe Mehmet Shehun. Unë e bëra pa Mehmetin sepse në atë kohë ai ishte shpallur armik dhe duhej të fshihej nga pikturat zyrtare. Kam vizatuar edhe Mao Ce Dunin.
Po Mao Ce Dunin pse, e pyeta
Bëhej një ekspozitë e artit shqiptar në Kinë dhe duhej që një pikturë e Maos të rrinte afër me një pikturë të Enverit. Unë bëra Maon.
Sa e madhe ishte puna e Maos?
Katrore, tha Zefi. Ndoshta sa kjo nudoja.1.30 me 1.30
Punon çdo ditë tani?
Kur mundem po, tha Zefi
Të dridhet dora?
Nuk më dridhet por nuk kam shumë frymëzim
Sa vjeç je, e pyeta
83, tha Zefi.
Shumë gjatë jetoni ju piktorët, më gjatë se shkrimtarët, thashë unë
Ne punojmë në këmbë, tha Zefi, shkrimtarët rrinë ulur
Ke të drejtë, i thashë, prandaj po bëhem fotograf
Më trego foton time me nudon, tha Zefi.
Ia tregova.
Unë bëj pikturë nga fotografia, ti bën fotografi me piktura
Të shofim si del bardhë e zi, i thashë, në studio nuk ka shumë dritë
Po me portretin çdo bëjmë, pyeti Zefi
Çtë bëjmë, i thashë, aty nuk jam unë
Shiko, tha unë duhet të punoj. Mbaj dhe djalin që nuk punon dot. Për këtë portret kam harxhuar
Sa duhet të të jap, e pyeta
Ti e di vetë, tha Zefi
Mirë, i thashë do vi prapë dhe rregullohemi, por me një kusht
Më thuaj, tha Zefi.
Zhduke këtë portretin tim.
Flasim, tha Zefi.
