Ekonomia vendase mori pak frymë për të dytin vit radhazi në vitin 2024, duke lënë pas vështirësitë e krijuara pas tërmetit të 2019-s dhe pandemisë që dha efektet në 2020-2022.
Inflacioni zbriti në nivelet e 2% dhe konsumi vijoi të përmirësohej gradualisht.
Fituesi më i madh i 2024-s ishte turizmi. Vendi është kthyer tashmë në një destinacion të preferuar të turistëve nga e gjithë bota.
Për periudhën janar-tetor, në vend kanë hyrë gjithsej 10.4 milionë shtetas të huaj, shifër që është e barabartë me hyrjet për gjithë vitin 2023. Turizmi ka ndikuar një zinxhir sektorësh, transportin, qiradhënien e makinave, baret e restorantet, hotelerinë e shumë shërbime të tjera duke amortizuar efektin negativ që ka dhënë tkurrja e popullsisë.
Një tjetër “fitues” ishte monedha vendase, që vijoi të forcohej e ndikuar nga flukset turistike, efektet sezonale, por dhe hyrjet informale.
E kemi vënë fitues në thonjëza, se efekti i saj ka qenë i kombinuar, eksportuesit dhe sektori i turizmit kanë humbur, ata që paguhen apo kanë pasuri në valutë (investime, kursime, banesa) e marrin para nga të afërmit, po ashtu. Importuesit kanë fituar, indirekt dhe konsumatorët, apo shtetit, i është lehtësuar barra e borxhit të huaj.
Ndërtimi vijon të jetë fitues, duke mbetur një nga udhëheqësit e rritjes ekonomike në 2024, ndonëse nuk jemi të bindur nëse në afatin e gjatë, ky sektor do të vijojë të mbetet i tillë, teksa një flluskë e mundshme mund ta kthejë të gjithë situatën përmbys.
Popullsia shqiptare, humbësja më e madhe në vitin 2024. Më në fund mësuam shifrën e saktë të popullsisë. Nuk erdhi aspak si surprizë që kemi mbetur 2.4 milionë banorë, ose rreth 420 mijë më pak krahasuar me Censin e mëparshëm të 2011-s.
Sinjalet ishin aty, që nga ngërçi me tregun e punës, frenimin e konsumit, shifrat e larta të aplikimeve për azil të lejeve të qëndrimit të dhëna nga vendet e BE-së për shqiptarët. Për fat të keq, tendenca e emigrimit po vijon, ndonëse me ritme më të ngadalësuara se viti 2022.
Një tjetër tregues shqetësues është rënia e nivelit të lindjeve. Në 6-mujorin e parë 2024 (kur janë të disponueshme të dhënat e fundit të INSTAT), lindjet ishin 38% më të ulëta në krahasim me të njëjtën periudhë të një dekade më parë duke paralajmëruar më shumë humbje për popullsinë.
Një tjetër humbës në vitin 2024 ishte industria, që po pëson transformim, e ndikuar nga humbja e avantazhit të kostos së lirë të fuqisë punëtore. Në afat të shkurtër, efekti është negativ, me shumë fabrika, sidomos në sektorin që punon me material porositësi për veshjet e këpucët, që do të mbyllen. Në afat të gjatë, ky zhvillim pritet të jetë pozitiv, teksa do të nxisë kalimin në sektorë më produktivë dhe me vlerë më të lartë të shtuar të ekonomisë. Bizneset shqiptare kanë treguar në vite se dinë të përshtaten shpejt.
Si gjithmonë, në këto vitet e fundit, bujqësia, ndonëse zë peshë të konsiderueshme në madhësinë e Prodhimit të Brendshëm Bruto (PBB), me gati 20%, ka ndikim të papërfillshëm në rritjen e ekonomisë, duke mos arritur të kthehet në një fitues, pavarësisht nga shanset që po i jep turizmi, me këtë të fundit që po favorizon më shumë importet.
Teksa viti po mbyllet, urimi ynë në “Monitor” është që viti 2025 të jetë më i mbarë, me një reflektim që më e mira do të vijë, si nga shfrytëzimi i potencialeve në rritje të sipërmarrjeve, ashtu dhe nga orientimi i politikave nxitëse të ekonomisë drejt sektorëve me avantazh konkurrues e ndikim gjithëpërfshirës në rritjen e qëndrueshme të ekonomisë e mirëqenies së qytetarëve të saj!
Duhet punuar që humbësit të mos shndërrohen në rrënues. Bizneset natyrshëm do të tentojnë të shkojnë në kahun e fituesve. Por, kjo nuk mjafton. Siç u theksua dhe nga fituesit e çmimit “Nobel” është cilësia e institucioneve që ndikon në zhvillimin ekonomik, për të cilin janë direkt përgjegjës politikëbërësit.
Gjithsesi, në këto kohë festash, le të jemi pozitivë dhe të shpresojmë për një të ardhme më të mirë, që është ajo çka në fakt i duhet më shumë këtij vendi./ Monitor
