1. Ndeshja e kombinimeve, 1870
Futbolli modern bazohet kryesisht te pasimi, por nuk ka qenë gjithmonë kështu. Ndeshjet e hershme të futbollit bazoheshin te driblimi. Lojtari, pasi vihej në zotërim të topit, nisej menjëherë përpara, teksa shokët e skuadrës e ndiqnin nga mbrapa, gati për të siguruar topin nëse do të dilte nga kontrolli i shokut. Në këtë aspekt, futbolli gjatë shekullit të 19të ka qenë më shumë një sport i ngjashëm me regbinë se sa me futbollin modern: pasimi ishte një gjë e rrallë dhe konsiderohej si zgjidhja e fundit. Megjithatë, një stil i ri ishte në zhvillim e sipër. Skuadra e Queen Park ka dominuar futbollin skocez në vitet 1870të, teksa të gjithë lojtarët e këtij ekipi kanë formuar kombëtaren skoceze që është ndeshur me Anglinë në 1872in.
Një vizatim i ndeshjes mes Skocisë dh Anglisë në 1872in. Takimi u mbyll 00, por stili i skocezëve ka befasuar Edhe pse lojtarët anglezë kanë qenë më të fortë, skocezët kanë luajtur si skuadër, duke sulmuar në dyshe dhe duke pasuar topin në vrap e sipër. Ky stil ka vënë në vështirësi lojtarët e Anglisë, që nuk ishin mësuar me një koncept të tillë – ideja e pasimit të topit te një shok i skuadrës, i cili ishte në një pozicion më të mirë nuk ishte marrë në konsideratë. Në mënyrë të pashmangshme kjo lojë kombinimesh ka nxjerrë në pah akoma më mirë talentin e lojtarëve dhe ka krijuar më shumë harmoni brenda ekipit. Për rrjedhojë, ideja është përhapur në gjithë Britaninë e Madhe dhe më pas në Europë.
2. Skema WM, 1930
Ndërsa taktikat dhe modulet ndryshojnë shpesh, zhvillimet më të mëdha taktike janë bazuar më shumë te stili se sa te forma. Megjithatë, skema WM përbën një përjashtim. Sistemi “piramidë” – 235 në thelb – ka mbizotëruar deri në mesin e viteve 1920të, kur ka ardhur një ndryshim domethënës për sa i takon pozicionit jashtë loje, duke konsideruar në pozicion të rregullt sulmuesit kur këta të fundit kishin përballë vetëm dy kundërshtarë para portës dhe jo tre. Skuadrat e fillimit të shekullit të 20të e kuptuan shumë mirë vlerën e kurthit të pozicionit jashtë loje, por ky ndryshim e bëri më të vështirë dhe të rrezikshëm perfeksionimin e skemës.
Trajneri i Arsenal, Herbert Chapman, arriti në përfundimin se ishte e domosdoshme që të përshtatej me këtë rregull të ri. Chapman vendosi ta zhvendoste mesfushorin e qendrës, duke e pozicionuar mes dy mbrojtësve të krahut, duke formuar kështu një mbrojtje me tre lojtarë. Kjo lëvizje ndryshoi totalisht filozofinë e mbrojtjes dhe i dha një bazë më të fortë ekipit në përgjithësi. Për shkak se ky ndryshim krijoi një boshllëk në mesfushë, dy sulmues u tërhoqën mbrapa, duke lënë një qendërsulmues dhe dy sulmues krahu përpara. Kështu u krijuar ajo që më pas u njoh si skema WM. Tani skuadrat kishin një numër të mjaftueshëm lojtarësh në mbrojtje dhe kishin përforcuar gjithashtu edhe mesfushën. Skema “të gjithë në sulm” nuk ekzistonte më.
3. Pozicionimi i Hungarisë, 1950
Fitorja e thellë 6-3 e Hungarisë kundër Anglisë në 1953-in është një nga ndeshjet më të rëndësishme në historinë e futbollit. Anglia ka marrë një leksion të vërtetë në aspektin taktik. Pika kyçe e paraqitjes së Hungarisë ka qenë e thjeshtë: ata kapën në befasi anglezët duke aktivizuar në pozicione të ndryshme disa lojtarë kyç. Edhe pse nuk ishte lojtari më i mirë, qendërsulmuesi Nandor Hidegkuti ka qenë katalizatori i paraqitjes së jashtëzakonshme të Hungarisë. Ai mbante fanellën me numrin 9 dhe për këtë arsye pritej që të luante si sulmues. Përkundrazi, ai u zhvendos mbrapa, duke u kthyer në rolin e një organizatori dhe për shkak se mbrojtja angleze u kap në befasi dhe nuk mund ta ndiqte nga mbrapa hungarezin, ai ka pasur hapësira të mëdha në dispozicion, duke furnizuar më pasime të shumta katër sulmuesit e tjerë.
Edhe në mbrojtje Hungaria bëri ndryshime. Jozsef Zakarias ishte një mesfushor, por u tërhoq mbrapa dhe luajti si mbrojtës qendre. Kjo lëvizje ka bërë që mbrojtësit e krahut të hapeshin më shumë dhe të mbulonin pozicionet që mbulojnë në ditët e sotme. Kjo ide është përhapur shumë shpejt dhe në të gjithë botën janë parë skema me katër mbrojtës. Por arritja e Hungarisë ka qenë akoma më e madhe se kaq, pasi ka perfeksionuar artin e krijimit të hapësirave për sulmuesin, në vend që ky i fundit të përballej direkt me kundërshtarin që e mbulonte.
4. “Catenaccio”, 1960
“Catenaccio” – nga italishtja, shufër hekuri që shëben për të mbajutr mbyllur një derë me dy kanate – ka qenë një sistem mbrojtës që ka ndryshuar natyrën e mënyrës se si skuadrat mbroheshin dhe bazohej kryesisht te roli i mbrojtësit të lirë. Trajneri australian Karl Rappan ka qenë i pari që ka bërë eksperimente me mbrojtësin e lirë mbrapa linjës defensive, italiani Nereo Rocco e bëri të famshme këtë skemë në Itali me Trisetinën, duke e ndryshuar vazhdimisht modulin, por duke e mbajtur gjithmonë mbrojtësin e lirë. Një skemë e ngjashme është përdorur edhe nga trajneri i Inter Helenio Herrera. Në versionin e tij mbrojtësi i lirë pozicionohej mbrapa katër mbrojtësve, të cilët kishin detyra strikte markimi individual dhe që luanin një futboll shumë agresiv dhe fizik. Mbrojtësi i lirë qëndronte mbrapa si një lojtar rezervë.
Në mënyrë të pashmangshme, kjo do të thoshte se zikaltrit do të ishin në inferioritet numerik përpara dhe do të kishin vështirësi për të kontrolluar mesfushën. Herrera është ankuar se ekipet që kopjonin sistemin e tij zhvillonin një lojë më mbrojtëse nga sa duhej dhe përqendroheshin më shumë te lojtari shtesë në mbrojtje, duke hequr dorë nga avancimi i mbrojtësit të krahut, i cili bënte të mundur që sulmet të ishin më të shpejta dhe më efikase. Kështu, shumë skuadra ishin në superioritet numerik mbrapa dhe për këtë arsye u përqendruan më shumë te mos pësimi i golave.
5. Futbolli Total, 1970
Ky është, ndoshta, sistemi më i adhuruar dhe novator në historinë e futbollit. ‘Futbolli Total’ i përdorur nga Rinus Michel me Ajax, Barcelona dhe Holandën ka nxjerrë në pah limitet e markimit individual. Te skuadrat e Michel, lojtarët nuk kishin një pozicion fiks, ndryshonin vazhdimisht për të befasuar rivalët dhe për t’i detyruar që të braktisnin pozicionet e tyre fillestare. Futbollistët duhej të ishin të aftë të luanin në mbrojtje, mesfushë dhe sulm, duke krijuar një skuadër universale: Holanda e niste mbrojtjen nga sulmi, dhe sulmin nga mbrojtja. Megjithëse në fillim mendohej se lojtarët ishin të lirë të lëviznin si të donin, në të vërtetë bëhej fjalë për një sistem të organizuar.
Lojtarët, në përgjithësi, merrnin vendin e njëri-tjetrit në vija vertikale – mbrojtësi i djathtë që dilte në sulm, zëvendësohej nga mesfushori i djathtë. Johan Cruyff ka qenë imazhi i këtij stili loje: teorikisht ai ishte një qendërsulmues, por ndryshonte vazhdimisht pozicion gjatë ndeshjes. Shokët e tij të skuadrës përfitonin nga zhvendosjet e tij për të depërtuar në hapësirat e krijuara nga këto lëvizje. Ky ishte çelësi i sistemit – gjithmonë në kërkim të hapësirave.
6. Tiki-taka, 2010
Të gjitha këto risi taktike kanë ndikuar te futbolli modern i Barcelona-s dhe Spanjës, por mes 2008-ës dhe 2012-ës, ata i dhanë më shumë rëndësi kontrollit të topit, si asnjë skuadër tjetër në histori. Gjithmonë të vendosur për të dominuar në mesfushë, duke pozicionuar në atë zonë sa më shumë lojtarë të ishte e mundur, Barça synonte të ruante zotërimin e topit. Kundërsulmet ishin një gjë e rrallë. Madje, në disa raste, ata hiqnin dorë nga shfrytëzimi i hapësirave të krijuara në krahë dhe zgjidhnin të mbanin zotërimin e topit në zona qendrore.
Ndryshe nga Barcelona, që ishte një ekip sulmues, Spanja e përdorte zotërimin e topit kryesisht si një taktikë mbrojtëse. Ata fituan Kupën e Botës në 2010-ën duke shënuar vetëm tetë gola në shtatë ndeshje (një nga këta në kohën shtesë të finales), por kanë qenë në gjendje ta ruanin të paprekur portën e tyre në të katër ndeshjet me eliminim direkt. Shumë shpejt, çdo ekip në Europë u përqendruar te zotërimi i topit.
