Eksportet e Kosovës në Shtetet e Bashkuara kanë qenë kryesisht të qëndrueshme, por tarifat e paralajmëruara të presidentit Donald Trump për mallrat e BE-së do të mund t’i rrisin kostot e prodhimit edhe për kompanitë kosovare.
Kompania “Frutex” nga Kosova, e cila merret me prodhimin e pijeve joalkoolike dhe energjike, nisi të eksportonte në Shtetet e Bashkuara në vitin 2019.
Atëkohë, vlera e eksporteve të saj i kaloi 40 mijë dollarë – vitin e kaluar arriti mbi 100 mijë.
“Vlera, prapë, nuk është aq e madhe, pasi që nuk është e lehtë të depërtohet në një treg, ku konkurrenca është e fuqishme. Megjithatë, ne jemi të kënaqur edhe me këtë që vjen falë komunitetit të madh shqiptar në SHBA”, thotë për Radion Evropa e Lirë pronari i kompanisë, Shaqir Palushi.
Organizatat ekonomike thonë se nga viti 2019, në fakt, ka nisur edhe rritja e eksporteve të përgjithshme të Kosovës në SHBA, për shkak të rritjes së cilësisë së produkteve.
Këtë e tregojnë edhe të dhënat e Doganës së Kosovës, sipas të cilave, vlera e tyre në vitin 2019 ishte tre milionë euro, ndërsa tre vjet më vonë arriti në mbi 131 milionë.
Para asaj kohe, ndërkaq, ishte dukshëm nën tre milionë.
Radio Evropa e Lirë pyeti Ministrinë e Industrisë, Ndërmarrësisë dhe Tregtisë, se përse ka pasur rënie të theksuar të eksporteve në SHBA vitin e kaluar, por që nga mesi i javës së kaluar nuk mori përgjigje.
Produktet që i eksporton Kosova në SHBA, përfshijnë: ushqime, lëngje, tekstil, dyshekë, por dhe prodhime nga druri dhe plastika.
Mallrat amerikane në tregun e Kosovës janë kryesisht produktet me origjinë shtazore, tekstili, lëndët djegëse, mjetet e transportit e të tjera.
Si arritën produktet e Kosovës në tregun e SHBA-së?
Kosova ka një industri të vogël prodhuese, por disa kompani vendore kanë arritur të eksportojnë produkte cilësore edhe në tregjet ndërkombëtare, thotë kryetari i Odës Ekonomike të Kosovës, Lulzim Rafuna.
Sipas tij, faktori që ka ndikuar në rritjen e pranisë së mallrave kosovare në SHBA – njërin prej tregjeve më të mëdha në botë – është Sistemi i Përgjithshëm i Preferencave (GSP).
Ky është një program tregtar i SHBA-së që u mundëson vendeve në zhvillim të eksportojnë produkte të caktuara atje, pa paguar tarifa doganore.
Kosova përfiton prej tij nga viti 2012, kur i është mundësuar që rreth 3.500 produkte nga sektorë të ndryshëm, t’i eksportojë në SHBA, pa iu nënshtruar taksave doganore.
“Në vitin 2019 kemi pasur disa kompani që kanë marrë hov dhe i kanë rritur prodhimet e tyre në Kosovë dhe jashtë saj. Lirimi nga taksa doganore është një gjë e leverdishme për to”, thotë Rafuna për Radion Evropa e Lirë.
Këtë e konfirmon edhe Palushi, i cili thotë se për eksportin e mallrave të tij në SHBA, paguan vetëm koston e transportit.
“Mospagesa e taksës doganore e bën produktin tonë konkurrent me produktet tjera”, thotë ai, duke shtuar se aplikimi i tarifës doganore do të sillte një situatë më ndryshe.
E, ndryshimet e tilla mund të mos jenë larg, sidomos pas paralajmërimeve të presidentit amerikan, Donald Trump, se vendi i tij do të vendosë së shpejti tarifa mbi mallrat që importon nga BE-ja.
Kjo ka nxitur reagimin e bllokut – tregut më të madh të vetëm në botë, nga i cili varet edhe Kosova. Presidentja e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, ka thënë se tarifat e tilla “të pajustifikuara” do të shkaktonin “kundërmasa proporcionale”.
Çka janë tarifat që i paralajmëron Trump?
Tarifat janë taksa që u ngarkohen mallrave të importuara nga vende të tjera.
Ato shihen si një mjet për të mbrojtur industrinë vendase nga konkurrenca e huaj.
Rritja e çmimit të mallrave të importuara synon t’i inkurajojë konsumatorët që të blejnë produkte më të lira vendase dhe në këtë mënyrë të ndihmojnë në rritjen e ekonomisë së tyre.
Sipas agjencisë së statistikave të BE-së, Eurostat, rreth 20 vende anëtare të BE-së kanë eksportuar më shumë se importuar nga SHBA-ja në vitin 2023.
Rafuna thotë se nëse SHBA-ja i zbaton këto tarifa ndaj produkteve të BE-së, dhe anasjelltas, ato, në mënyrë jodirekte, do ta prekin edhe tregun e Kosovës.
Kjo, pasi kompanitë kosovare varen nga importimi i produkteve të ndryshme nga tregu evropian.
“Në qoftë se një lëndë e parë vjen nga SHBA-ja te një kompani gjermane me tatim doganor më të shtrenjtë, ajo lëndë e parë do të shtrenjtohet. Dhe, kur kompania jonë e blen produktin final prej asaj lënde të parë që është importuar nga SHBA-ja, padyshim se do të jetë më e shtrenjtë”, shpjegon Rafuna.
Sejdi Rexhepi, ligjërues i Ekonomisë Ndërkombëtare në Universitetin e Prishtinës, ndan mendim të ngjashëm.
Sipas tij, ekonomia e Kosovës është importuese dhe ndien çdo ndryshim që pësojnë tregjet botërore.
“Kompanitë tona do të jenë të detyruara të blejnë me çmime më të larta. Kjo, sigurisht, do të reflektohet në rritjen e çmimeve të importit dhe rrezikon të reflektojë edhe në rritjen e përgjithshme të çmimeve në Kosovë”, thotë Rexhepi për Radion Evropa e Lirë.
Nga 27 vendet anëtare të BE-së janë importuar mallra në vlerë prej rreth tre miliardë eurosh, ose rreth 45 për qind e totalit – nisur nga produktet ushqimore deri te materialet ndërtimore.
Eksportet e Kosovës në vendet e BE-së, ndërkaq, kanë pasur vlerën e 294 milionë eurove, apo rreth 30 për qind e totalit.
Partnerët kryesorë tregtarë të Kosovës në BE, si në eksporte, ashtu edhe në importe, janë: Gjermania, Italia, Austria, Franca dhe Greqia.
Palushi thotë se, edhe nëse nis zbatimi i taksës amerikane për mallrat e BE-së, ai nuk do ta ndërpresë eksportin, por se prodhimet e tij me siguri se do të jenë me çmime më të larta.
“Besoj se konsumatorët, sidomos shqiptarët, janë të gatshëm t’i paguajnë”, thotë Palushi./REL
