Ky tregim është shkëputur nga libri me titull “Fytyrë e Dashurisë”, i shkrimtares Eglantina Mandia. Në këtë libër me rrëfime të jetuara nga autorja, vjen edhe ky tregim kushtuar Ninës, gruas së parë të Dritëro Agollit. Eglantina Mandia tregon se si iu bë gjyqi Zj. Rusishtja, siç edhe e quanin nxënësit e “Sami Frashërit”, Ninën ruse.
Në t’egrin veri
Në t’egrin veri po qëndron e veçuar
Një pish’ mbi mal gollomesh
Dhe dirgjet dhe tundet dhe plot me dëborë
Si rizë atje sipër u vesh
Sheh në ëndërr gjithë ç’ka shkretinë e larguar
Në vendin ku lind dielli i ri
Në shkëmbin që ndizet,
Rri vetë dhe e gjorë
Një palmë për mrekulli. (M.Lermontov, përktheu Lasgush Poradeci). Tani që po shkruaj për Ninën, kam në dorë një foto, që kemi bërë në shtator të vitit 1962, kur sapo hymë në gjimnazin e ri, “Sami Frashëri”. Nxënësit na thërrisnin atëherë me nofka.
Zj.Kimia (Mimika)
Zj.Rusishtja (Nina)
Zj.Anglishtja (Afërdita)
Zj.Letërsia ( Drita)
Zj.Historia (unë, dora vetë)
Zj.Rusishtja, Nina, e cila ishte një vajze tipike ruse, me një fytyrë me mollëza të kërcyera, me sy shumë të mëdhenj, të rrumbullakët e thellësisht të kaltër. Mbante flokë të shkurtër, të oksigjenuar në të bardhë, me një nuancë dielli. Nuk qe një flokëdielli e vërtetë, por kishte shumë elegancë e finesë dhe doemos një lloj krenarie si një San-Petërburgase e vërtetë, den babaden, banore e kryeqytetit të lavdisë ruse, të netëve të bardha të Dostojevskit. Ishte martuar me një gazetar, me të cilin kishin mbaruar bashkë Universitetin e Leningradit, e dashuruar marrëzisht pas tij, e ndoqi deri në Tiranë, gjithnjë e merakosur për sukseset e tij. Nuk e di pse u miqësuam aq shumë me Ninën. Ndoshta nga që kishim interesa të përbashkëta dhe adhurime të përbashkëta shkrimtarësh gjenialë rusë: në poezi Lermontovin dhe në prozë, Dostojevkin e Çehovin, të cilët po ekranizoheshin jashtëzakonisht bukur, në celuloidin e kinematografise bashkëkohore. Por unë kisha edhe një respekt të thellë për karakterin e Ninës, që kishte lënë prindër e atdhe, për hir të dashurisë dhe nga vullneti i saj, për të mësuar e folur gjuhën tonë. Unë sapo kisha shkruar tregimet e para e isha aq e ndrojtur, sa kur ia dhashë tregimin tim të parë që ta lexonte, thuajse nuk mbylla sy gjithë natën, deri të nesërmen që do më jepte përgjigjen. Nina erdhi duke buzëqeshur atë mëngjes dhe më kërkoi falje për ca vizatime me diell me rreze të mëdha dhe një plazh, që kishte vizatuar djali i saj i vogël, në faqen e fundit të dorëshkrimit. Edhe unë qesha e çliruar nga tensioni i natës e u gëzova shumë kur ajo më tha se jo vetëm që e kish pëlqyer, po më këshillonte ta dërgoja sa më parë, për botim në Revistën “Nëntori”.
– Do të vi edhe unë, bashkë me ty, – tha ajo.
Dhe ashtu ndodhi vërtet. Nina më priti e paduruar në korridorin e katit të dytë me dërrasa, të vilës së Lidhjes së Shkrimtarëve ku ndodhej redaksia, e më përqafoi e gëzuar, kur i thashë se kryeredaktori e pëlqeu dhe do të botohej. Me Ninën takoheshim çdo mëngjes kur shpinim fëmijët në kopshtin e Vezire Mezinit, që ndodhej në rrugën e Alimehmetëve dhe Këllezëve, ngjitur me oborrin e pasmë të shkollës. Të dy çunat tanë të vegjël i gëzoheshin njëri-tjetrit dhe ne shpesh i shihnim nga dritarja e klasës, kur vraponin me përparëset e bardha si lule bore. Vogëlushi syblu ishte si të thuash, pjesë e pandarë e Ninës. Kudo që shkonte, e shtrëngonte fort për dore. Në bashkëpunim me Ninën dhe aktoren e njohur Marie Logoreci, përgatitëm dhe vumë në skenë, komedinë “Ariu”, të Anton Çehovit, në palestrën e gjimnazit, të improvizuar nga vetë nxënësit entuziastë të katër klasave të rusishtes.
Askujt nuk i shkonte ndër mend, se analiza për atë fund semestri, për të cilën u mblodh këshilli pedagogjik, do të ish dita e “gjyqit të Ninës”. Unë isha ulur me Afërditën, që ishte më e moshuara në miqësinë tonë, me flokë të sapothinjur, e hollë, elegante, ëndërrimtare e pandreqshme, fisnike në çdo lëvizje, fjalëpakë. Ne e quanim Afro me përkëdheli, se ajo shpërndante qetësi, mirësi e çiltërsi, kudo që ndodhej. Punonte me aq përkushtim t’ju a mësonte nxënësve anglishten, sa askush nuk po ia përmendte diplomën e marrë në një nga kryeqytetet e botës perëndimore, që për ne dukej aq e tejskajshme e aq e largët nga kampi ynë socialist afro njëmiliardësh, sikur të ndodhej në hënë. Nina qe ulur para nesh me Mimikën, mësuesen e bukur të kimisë, një flokëzezë me sy jashtëzakonisht të mençur dhe ekspresivë. Qëndronim në bankat e fundit si zakonisht, me regjistrat e klasave ku qemë kujdestare, krejtësisht të shkujdesura, kur pamë që të futen përveç drejtorit të shkollës edhe kryetari i Komitetit Ekzekutiv të Tiranës, një burrë tepër i gjatë, i stërholluar deri në majë të kokës, që e kishte krejt tullace (nuk e di sepse m’u duk si Karenini), njeri i mbyllur në këllëfin e tij burokratik, me dhëmbë të rrallë e të zverdhur nga duhani.
Askush nuk e kuptoi se ajo mbledhje po bëhej për Ninën, madje as Nina vetë, që kishte një bllok përpara, ku po shkruante me qetësinë dhe buzëqeshjen e saj olimpike, fjalët dhe idiomat e gjuhës shqipe, duke bërë krahasime me gjuhët e tjera që dinte. Përgatitej për disertacionin. Sapo qe regjistruar në Katedrën e Gjuhës Ruse, të Fakultetit Filologjik. Pra, ajo qe në botën e vet, që notonte shumë larg asaj pasditeje, kur sekretarja e partisë, Sati, një grua disi enigmatike, me një sy të veshur, vinte rrotull si një qiklop i vërtetë, për të gllabëruar dikë, apo që dikush të binte pre e kthetrave të saj, një zot e dinte…
Po të thuash të drejtën, ish një grua me fytyrë të irnosur, me një bluzë gjithnjë të zhubrosur, aq thatime dhe e thartë, sa askush s’kish dëshirë të përzihej me të. Jashtë, në oborrin e pasmë të shkollës, ishte një qetësi e madhe. Vetëm Vezire Mezini me çantën e saj të madhe, po mbyllte derën, prej druri të vjetër e të ngrënë nga vitet, të kopshtit të fëmijëve tanë. Mbledhjen solemne e hapi kryetari i Komitetit Ekzekutiv, “kokëdardha”, me një zë basi dhe me ca ngërdheshje si të Tinglimajmunit. Mimika me hodhi pas një pusullë me germa të mëdha, ku shkruhej:
“Kujdes, mos harro lojën “Mos u nxeh”!.
“Ç’do të thuash?”, iu përgjigja edhe unë me shkrim.
“Nuk e sheh solemnitetin e ditës, në muzg”?
“Mos u bëj si Kasandra, përralla, ala S.!”.
“Jo, aspak, kjo nuk është përrallë, por një kokë turku që do të pritet. Nuk e sheh syrin e qiklopit si po feks?”, qe përgjigja e Mimikës, në copën e letrës që shkonte e vinte, nën bankë.
Atë çast, drejtori i shkollës e hapi mbledhjen, duke ia dhënë fjalën Kryetarit të Komitetit të kryeqytetit, fjalimi i të cilit, ishte i zgjatur, i gjatë sikur po tirrte lesh me drugë. Ai dukej si krejt i zakonshëm dhe tepër i mërzitshëm, kur pa pritur, doli tek Nina. Kjo, krisi e flakëriu si një rrufe, në klasën ku qemë. Pastaj mbretëroi një heshtje varri…
– Kam një letër ankesë nga klasa 4 C, e cila thotë se shoqja Nina ka vënë 50 nota pakaluese në këtë semestër, sillet shumë ashpër me nxënësit dhe ka konflikte të vazhdueshme, aq sa gjysma e klasës qëndron përjashta, sepse mësuesja nuk duron dot asnjë lëvizje dhe fap e i nxjerr në oborr etj.etj.
Nina ngriti kokën dhe e pa kryetarin me habi. Unë kërceva përpjetë.
– Është një keqkuptim, – i thashë.
– Klasa 4C është klasa me nxënësit-aktorë më të shumtë, që përgatitën e luajtën komedinë “Ariu”, në gjuhën ruse. Për këtë jam e sigurt, sepse unë jam kujdestare e asaj klase.
– Ah, ju qenkeni dhe kujdestare dhe nuk e dini ç’bëhet në klasën tuaj?- pyeti Kokëdardha me ironi.
– E di fare mirë, se pasqyrën e notave e kam këtu, para sysh. Dhe e ngrita lart, që ta shihte të qartë kryetari.
– Këto shenja të kuqe, janë notat e ngelësve në gjuhën ruse, që janë gjithsej katër veta. Dëshironi t’ju a sjell ta kontrolloni? Afroja dëgjonte me sy të ulur tek një fletë ku bënte kryqe, pa pushim. Mimika nuk e ktheu më kokën, por e merrja me mend buzëqeshjen ironike në fytyrën e saj të bukur. Kryetari u zu ngushtë dhe shoqja Sati sa nuk më përpinte me të vetmin sy, që i shkreptinte sikur më thoshte:
“Ç’bën kështu moj e krisur?” E atëherë, ndodhi ajo që nuk pritej fare. Nina u ngrit në këmbë e tha me një shqipe të bukur të kulluar:
– Ju kryetar, nuk dini të respektoni njerëzit. Vini këtu, shpifni e gënjeni afro 30 veta, pa u bërë syri tër. Unë nuk denjoj të rri në një dhomë me ju dhe me intrigante të tipit Sati.
Në klasë heshtja u bë e tejdukshme, sa ndiheshin edhe frymëmarrjet e njerëzve. Nina eci drejt drejt, pa e kthyer kokën pas. Dukej krejt e qetë, vetëm dera u mbyll pak me vrull dhe Nina, thuajse fluturoi. Ajo që ndodhi më vonë, dihet tashmë. Ninën e pushuan nga puna për sjellje arrogante. Bashkëshortin e detyruan të kërkojë divorc me San-Petërburgasen krenare. Pa pritur e pa kujtuar, filloi makthi i paparë, një kalvar i padëgjuar me gratë e fisme ruse.Bash në vendin e Kanunit të Lekë Dukagjinit, filloi një kërdi epokale, një gjueti e vërtetë shtrigash. Gjyqi i Ninës, s’qe veçse preludi i inkuizicionit, i kryer nga inkuizitorët satanikë.
E Nina, pothuajse u harrua. Por jo plotësisht, jo plotësisht… Bredhi rus mbeti atje, në veriun e largët, veshur me një vello tis bore, duke ëndërruar palmën, që e ngrohte dielli i dashurisë së përjetshme…/dritare.net
