Më 26 mars 2000 Vladimir Putin u zgjodh president i Rusisë. Sot ai sundon si diktator. Një vështrim retrospektiv se si ish-oficeri i KGB-së e ka zgjeruar pandërprerë pushtetin e tij.
Në fakt ajo qe vetëm një formalitet: në zgjedhjet presidenciale ruse më 26 mars 2000 Vladimir Putiniu konfirmua në detyrë me 52,9 për qind të votave. Rezultati dihej që në fillim. Sepse kur Boris Jelzin u dorëhoq papritur më 31 dhjetor 1999, Putini, i cili nga 9 gushti 1999 ishte kryeministër, mori përsipër edhe detyrat e presidentit sipas kushtetutës.
Putini është në pushtet prej 25 vjetësh. Për t`u bërë sundimtari autokratik dhe i padiskutueshëm i Rusisë, ai ka vepruar me strategji – edhe pse për disa vjet nuk ishte në pallatin presidencial.
Ndërrim karrigesh në Kremlin
Meqë sipas kushtetutës ruse presidenti në atë kohë nuk lejohej të mbante më shumë se dy mandate radhazi, zgjedhjet e 7 majit 2008 sollën një ndërrim postesh. I besuari i Putinit, Dmitri Medvedev, ish-kryetar i bordit mbikëqyrës të Gazprom, zëvendësoi Putinin në detyrë.
Me propozimin e Medvedevit, Duma ruse zgjodhi një ditë më vonë kryministër Putinin me 87,1 përqind të votave. Edhe pse Medvedev mbante postin më të lartë, fijet në Kremlin i lëvizte nga sfondi Putini.
Themeli i pushtetit të Putinit: eliminimi i autonomisë rajonale
Në këto 25 vjet presidenti rus e ktheu vendin në “diktaturën më të fortë të personalizuar në botë”, thotë politologu rus Mihail Komin. “Që në fillim ai ka pasur synim ta transformojë demokracinë në favor të tij. Sot i gjithë pushteti është i përqendruar në duart e një personi të vetëm, në duart e Putinit”. Gjithçka filloi me eliminimin e “autonomisë rajonale”, kujton Komin: “Një nga reformat kryesore në mandatin e parë të Putinit ka qenë vendosja e të ashtuquajturve përfaqësues të presidentit në rajone”. Kremlini krijoi kështu instrumentin e kontrollit në rajone – një gur themeli për çimentimin e pushtetit.
Këtë vlerësim bën edhe politologu rus me banim në Finlandë, Grigory Nishnikov: “Nëse kujtojmë Rusinë e viteve të para të Putinit, na bien ndërmend disa qendra autonome të pushtetit, qofshin kushtetuese apo edhe informale, si oligarkët. Ata të gjithë përbënin një lloj kundërpeshe ndaj Kremlinit”. Putini i shkatërroi të gjitha këto, centralizoi gjithçka dhe e drejtoi sistemin e pushtetit në Rusi drejt vetes”, thotë Nizhnikov në intervistë me DW.
Putini und Trumpi: vëllezër ideali?
Në politikën e jashtme shënohet një riafrim mes SHBA dhe Rusisë, që nisi në mandatin e parë të presidentit amerikan Donald Trump (2017 – 2021). Takimi i parë i tyre u zhvillua në korrik 2018 në samitin e Helsinkit. “Për Putinin, Trump është dhurata më e madhe e jetës së tij politike”, thotë politologu dhe historiani Helmut Müller-Enbergs në një intervistë me platformën e lajmeve T-Online.
Në negociatat për armëpushimin në Ukrainë Putini i ofroi Trumpit “si të thuash mouse au chocolat – lëndët e para dhe perspektivën e përmbushjes së premtimit të tij zgjedhor”, thotë eksperti nga Universiteti i Danimarkës Jugore. Sipas ligjit ndërkombëtar ai nuk ka të drejtë për këtë.
Zëdhënësi i Kremlinit Dmitri Peskov së fundmi para shtypit ndërkombëtar la të kuptohet, se Trump dhe Putin kanë marrëdhënie të mira dhe mund të flasin me njëri-tjetrin më shpesh nga ç`supozohej deri tani.
Aparati i pushtetit nuk toleron asnjë kundërshtim
Rritja e fuqisë së Putinit, sipas ekspertëve, bazohet në kërcënimin ushtarak dhe represionin, në politikën e brendshme dhe të jashtme. Sipas ekspertit Nizhnikov në çerekshekullin e kaluar ka pasur mjaft ngjarje, qö kanö pörbörö rrezik për Putinin.
Këtu bëjnë pjesë protestat pas zgjedhjeve parlamentare të vitit 2011 në sheshin Bolotnaya në Moskë, rreziku nga një situatë e paqendrueshme në Krime pas aneksimit të gadishullit ukrainas në 2014, trazirat pas reformës së diskutueshme të pensioneve në 2018, protestat e Navalnit në të gjithë Rusinë në vitet në vijim dhe invazioni në Ukrainë, që u shoqërua me protesta në rrugët e metropoleve Moskë dhe Shën-Petersburg.
Por çdo rezistencë e popullit u pasua nga një represion edhe më i fortë, thotë politologu Nizhnikov. Dhe “me secilën nga këto ngjarje u eliminuan vazhdimisht kundërshtarë të rinj”. Kështu që sot nuk ka mbetur askush, që mund të kundërshtojë Putinin.
Një tjetër faktor i rëndësishëm për mbajtjen e pushtetit të Putinit është dobësimi i qëllimshëm i gjykatave në mandatin e tij të dytë, vëren Mihail Komin. Gjykatat ruse sot nuk janë më të pavarura, kritikon ai.
Këtyre i shtohet edhe ndryshimi i sistemit zgjedhor në favor të Vladimir Putinit dhe partisë së tij në pushtet “Rusia e Bashkuar”. “Tani partia në pushtet dominon falë sistemit të shtypjes së opozitës, jo falë temave sociale, të cilat luajtën rol në dy mandatet e para të Putinit”, thotë politologu.
Në vend që të afirmohet ndaj opozitës demokratike, Putini krijoi një kabinet hije rreth vetes, thotë sociologu rus Alexander Bikbov. Presidenti ka mbledhur në këtë rreth të ngushtë njerëz, që ndajnë me të interesa specifike biznesi. Firmat e tyre kanë marrë kontrata të mëdha nga shteti dhe janë pasuruar në këtë proces, thotë Bikbov: “Putin i mban gjithmonë të gjitha frenat në duar dhe është i përfshirë personalisht në biznes.”
Manipulimi i kujtesës historike kolektive
Shoqërisë i shitet imazhi i një Rusie, ku shteti gjatë gjithë historisë ka luajtur një rol vetëm pozitiv. Çdo gjë negative eliminohet, të gjitha konfliktet e së shkuarës fshihen, thotë Bikbov. Ai i quan ato “manipulime me kujtesën kolektive historike”. Edhe kjo vetëm e forcon pushtetin e Putinit, mendon ai.
Si shembull, sociologu përmend mbylljen për publikun të arkivave të KGB-së, që përmbajnë “kapitujt e errët të historisë ruse”. Bikbov e quan imazhin e Rusisë nën Putinin, i cili ka qenë vetë shefi i KGB-së, “imazhi i gjelit të artë”, duke iu referuar një personazhi të përrallave ruse. Gjeli i artë do të thotë “një Rusi vetëm e lumtur”.
Një vend, që shihet me syze rozë dhe ku familja e Carit paraqitet çuditërisht së bashku me diktaktorin komunist Stalin si ruajtës të të njëjtave tradita – edhe pse të dy në historinë ruse përfaqësonin forca politike krejtësisht të ndryshme”.
Fundi i sundimit të Putinit nuk duket gjëkundi
Të tre ekspertët e intervistuar nga DW mendojnë se këto tendenca do të forcohen në të ardhmen dhe se Putini do të qëndrojë në pushtet për një kohë të gjatë. “Problemi është, se nuk ka ndonjë kandidat të mundshëm dhe as vend për të. Zgjedhjet e fundit, që Putini i fitoi vërtetë, ishin ato të vitit 2004. Çdo gjë tjetër ka qenë e padrejtë”, ankohet Mikhail Komin.
“Putini u zgjodh këtë mars për gjashtë vitet e ardhshme”, vlerëson eksperti, “por 2030 nuk do të jetë viti i fundit i presidencës së tij. “Unë mendoj se ai do të vazhdojë edhe me një mandat tjetër. Kohën e tij në pushtet do ta kufizojë vetëm mosha e tij fizike”.
“Grigory Nishnikov ankohet edhe se rusët nuk shohin alternativë ndaj Putinit dhe se kanë frikë nga ndryshimi: “Në rregull, thonë njerëzit, ne duam të përfundojë lufta, por çfarë vjen pastaj? Nëse Putini ikën, do të vijnë në pushtet hajdutë edhe më të këqij, që do të grabisin edhe më shumë vendin. Imazhi që kultivon qeveria, është: stabiliteti i sotëm është më i rëndësishëm se ndryshimet e së nesërmes”.
Nizhnikov vëren se në Rusi ka pasur gjithmonë nevojë për një dorë të fortë: “Një personalitet i fortë drejtues duhet të marrë gjithmonë vendime dhe të zgjidhë problemet. Nö rast nevoje rusët fajësojnë guvernatorët dhe jo presidentin, sipas motos: vetëm po ta dinte Putini këtë, ai do ta zgjidhte problemin menjëherë!” Kjo është një traditë shumë e vjetër ruse./DW
