Nga Fatbardha Saraçi Mulleti
Bardha Gjon Markagjoni u lind në vitin 1925, në Mirditë, në familjen fisnike dhe te ndëruar, të prijësit të Mirditës, Gjon Markagjonit.
Vazhdoi shkollën e murgeshave në Shkodër, mandej kolegjin në Itali. Në vitin 1943, erdhi për pushime pranë familjes. U mbyllën kufijtë, pas luftës mbeti në Shqipëri, duke i mbetur studimet përgjysëm.
Ardhja dhe vendosja e diktatures komuniste në Shqipëri, do të ndryshonte jo vetëm jetën e kësaj familjeje, por edhe të të gjithë femrave, domethënë kasta e kuqe u muar me persekutimin e tyre, me gra e fëmijë, kështu ndodhi dhe me Bardhën, që sapo fillonte te njëzet pranverat e jetës së saj.
Në moshën 20 vjeçare e internuan. E mbajten në shtëpinë e Guljem Dedës (e kishin bërë burg), mandej e internuan në Berat, ku i jepnin për ushqim vetem një copë buke. E derguan me punë të detyruar tek ullishtat e Beratit dhe në fermën e Kuçovës. Si shperblim për punën i jepnin vetem bukë. E persekutuan Bardhën dhe të gjithë pjesëtarët e tjerë të familjës, se djemtë ishin me rezistencën kundër komunizmit.
Bardhën e mbajten te internuar katër vjet në Berat, po këtu e arrestuan pa fletë arrestimi. Te burgosurën e mbajtën pesë (5) muaj të lidhur nga këmbët, që të mos kishte mundësinë te takohej me të burgosur të tjerë. E kanë futur në një gropë, pa dritë, mandej në një dhomë të madhe, vetëm. . . Torturohej vajza e re nga xhelatët e kuq, ajo qendronte, po zemra e saj vuante, se shihte si po i torturonin te arrestuarit e grupit Sami Qeribashi. Çdo natë ato i rrihnin pa nderprerje dhe britmat e dhembjeve të tyre i dëgjonte vajza e re. . .
Me sytë e saj pau se si i arrestonin njerëzit pa fletë arrestimi, të dënuarit i torturonin dhe në trupin e tyre përdornin lloj-lloj torturash dhe në fund i pushkatonin dhe i groposnin në gropa të përbashkëta.
Në ditën që doli nga burgu, takoi gjyshën e saj Davën – 90 (nëntëdhjetë) vjeçare, e cila vdiq në interrnim.
E varrosi vajza e re gjyshën.
Ja si e tregon ajo: – E hapëm gropën unë dhe gruaja e vëllaut tem, Mrika, që i kishte fillue paraliza. E varrosen nanën e nderueme të Gjon Markagjonit. . . Gjyshës Davë i humbi varri.
Në vitin 1949, e derguan në kampin e Tepelenës. Jetonin në kapanonë, deri në 200 (dyqindë) njerëz, pa dallim gjinie. Era e murlanit bënte që i ftohti të hynte deri në palcë. Të gjitha gratë e vajzat, ndër to edhe Bardha, transportonin drutë në shpinë, kurrizi i tyre bëhej dyfish nga ngarkesa e rëndë dhe zbritnin malin e Turanit.
Ulnin në fushë ngarkesat me drurë, për furnizimin e Degës së Punëve të Brëndshme, të furrës dhe të familjeve te oficerëve. (Ndërsa në kapanonet e të interrnuarve ndalohej ngrohja).
Çdo ditë i ngjitëshin malit përpjetë, mandej zbrisnin të ngarkuara.
Bardha tregon:
– Me qindra njerëz vdiqen nga uria, në veçanti me dhjetra fëmijë ndërruan jetë, sepse ra epidemia e dizanterisë. . .
Mbas këtyre vdekjeve u detyruan të vënin kazanin për ushqim, që ishte vetëm lëng, lëng. . . Kaluan vitet në interrnim, me punë të rëndë dhe me dhimbjen që provonte kur shihte nënën e saj, Mrika, gruaja e Gjon Markagjonit, nëna e dhjetë fëmijëve që vuante fizikisht dhe shpirtërisht, që iu vranë djemtë në rezistencën antikomuniste, ndersa vajzat, mbesat dhe nipi gjashtëvjeçar, po rriteshin në interrnim dhe i mungonin gjërat më elementare, apo dhimbjen e zemrës se nënës për djalin e saj Dedën, që në moshë të re provoi vetem burgje e kampe pune.
Bardha provoi shumë kampe të punës se detyruar. Mbas pesë (5) vitesh në Tepelenë që çdo ditë ishte me te papritura, në vitin 1953 vazhdoi interrnimin në Saver, punë në bujqësi, apeli dy herë në ditë.
Në çdo transferim, transportonin në vig, të paralizuaren, gruan e të vëllait, Markut, që mbeti kështu për tre dekada.
Bardha Markagjoni 40 vjeçare – 1965 – u martua me Z. Gjergj Bici
Në vitin 1965, tashmë 40 (dyzetë) vjeçare martohet me zotin Gjergj Bici (që kishte bërë 20 (njëzetë) vjet burg politik. U vendosen në Milot, kishin të drejtë te lëviznin në rrethet: Lushnjë, Fier e Krujë. Dhjetë vjetë martesë, fëmijë nuk pat.
Në vitin 1975, i arrestuan te dy (burrë e grua), i dënuan për agjitacion e propagandë. Deshmitarë në gjyq i dolen një burrë dhe një grua qe nuk i kishin parë asnjëherë në jetën e tyre. Tashmë, Bardha Markagjoni u bë 50 (pesëdhjetë) vjeçe. Në këtë moshë provoi persëri torturat dhe çiftin e dënuan me nga dhjetë vjetë burg secilin. Bardha tregon: – Me kanë mbajtur 11 (njëmbdhjetë) muajë te izolume, atë periudhë e kam kaluar e veshur me një fund e një bluzë (si në stinën e verës, ashtu edhe në dimër). Ushqimi ishte supë lakrash, gjella e vetme e kazanit. Mbasi me dënuan, me derguan në burgun Kosovë të Elbasanit, ndërsa burrin në kampin e Ballshit në Fier. Punë vetem në fermë, në bujqësi. Jetonim 75 (shtatëdhjetë e pesë) të burgosura në një kapanon. . .
Në vitin 1982, e liruan nga burgu (e kapi falja), ia ulen dënimin.
Në vitin 1986, e interrnuan në Fishtë – Zadrime te rrethit të Lezhës. Bëri persëri 8 (tetë) vite interrnim. . . Bardha tregon: – Në vitin 1985, me erdhi bashkëshorti i em, Gjergji, mbasi i bani dhjetë vitet e burgut të dytë, njeriu i mirë, i vuajtjeve te pafund, por në vitin 1986 me vdiq. Nga burgu erdhi i sëmurë, me kancer në mushkëri. Mbeta e vetme persëri, vazhdonte jeta ime në internim. Pjesëtarët e tjerë të familjes nuk i kisha pranë. Ata ishin të burgosur e të interrnuar në vende të tjera.
Në vitin 1991, sapo filluan proçeset demokratike Bardha shkoi në Shkodër, u fut në shtëpinë e prindërve, me vështirësi u sistemua në një dhomë. Atëherë filloi një erë e re, ajo e bashkimit.
1992 Era e bashkimit
Mbas periudhës së persekutimit, që nga janari i vitit 1945 deri në vitin 1991, dmth pas 46 (dyzetë e gjashtë) vjetësh (ose në shkodranishten e bukur katërdhjetë e gjashtë) u grumbulluan pjesëtarët e familjes që kishin mbetur gjallë. Por zemra e saj u trondit shumë kur ndërroi jetë nipi i saj i dashur, ai – Gjoni – 6 (gjashtë) vjeçari i tyre që lëshoi shtat e u rrit interrnimeve.
Bardha Markagjoni, vajza e re që u plak interrnimeve e burgjeve te komunizmit, që lufta e klasës i vazhdoi gjatë gjithë jetës së saj, mbet shembull në vuajtje e dhimbje. Jeta e saj është një monument i gjallë, i forcës, i ndershmërisë, i rezistencës, mbijetesës, krenarisë, që dhuroi shumë dashuri e bujari, mbetet shembull i përkryer i mbijetesës. Kjo figurë e femrës së përkushtuar u SHQUA në DHIMBJE por edhe në rezistencë. Bardha sot 80 (tetëdhjetë) vjeçare jeton me të motrën Martën 90 (nëntëdhjetë) vjeçare, me vëllain Dedën 78 (shtatëdhjetë e tetë) mbetën te nderuar, te respektuar, kur bisedon me ta zemra e shpirti të gjenë qetësi, kur mëson se si përballuan dallgët e forta të sundimit komunist. Ata sot nuk kanë nevojë për ne, por njerëzit të mësojnë dhe të mos harrojnë kalvarin nëpër të cilin kaluan të persekutuarit politikë, në Shqipërinë diktatoriale socialiste – e komuniste.
*Ky shkrim është shkruar më 2005, ndërsa Bardha (Bici) Markagjoni vdiq në Shkodër në shtëpinë e saj më 19 Mars 2013.
