Edhe pse ka kaluar më shumë se 3 muaj nga miratimi i Opinionit Final të Komisionit të Venecias, palët politike në vend, nuk kanë arritur ende dakordësinë për cështjet që Komisioni i Venecias i ka lënë detyrë t’i zgjidhin. Një nga këto cështje, për të cilën Komisioni i Venecias, është shprehur se i takon ligjvënësit shqiptar ta zgjidhë, është edhe formula e emërimit të funksionarëve të rinj të sistemit të drejtësisë. Kjo ka qenë edhe tema më e nxehtë e debatit midis palëve politike të vend në lidhje me Reformën në Drejtësi.
Mazhoranca që nga Shtatori 2015 ka këmbëngulur që emërimi të bëhet me 3/5 e votave në Kuvend të cilat aktualisht zotërohen prej saj. Për opozitën një propozim i tillë është konsideruar i papranueshëm, për shkak se siguronte kapjen politike të gjithë sistemit të drejtësisë nga Qeveria.
Faktori ndërkombëtar në vend dhe konkretisht ekspertët e OPDAT dhe EURALIUS, duke mbajtur në konsideratë Opinionin e Ndërmjetëm të Komisionit të Venecias, në muajin Shkurt 2016, i sugjeruan palëve politike dy modele alternative të zgjedhjes, që shmangnin formulën e emërimit me 3/5, dhe konkretisht modelin e “vendeve të rezervuara” dhe modelin e “votës së transferueshme”.
Opozita është shprehur se në Shkurt 2016 ka pranuar si zgjidhje modelin e “vendeve të rezervuara”, si metodën e vetme që siguron moskapjen politike nga asnjë prej palëve të sistemit të drejtësisë.
Metoda e vendeve të rezervuara është sugjeruar në Mars 2016 edhe nga Komisioni i Venecias në paragrafin 17 dhe 88 të Opinionit Final, si një zgjidhje në përputhje me standardet europiane dhe që shmang ngërcin që krijojnë zakonisht shumicat e cilësuara, në emërimet për anëtarët e Këshillit të Lartë Gjyqësor, Këshillit të Lartë të Prokurorisë, Komisionit të Pavarur të Kualifikimit, dhe Kolegjin e Posacëm të Kualifikimit në Gjykatën Kushtetuese.
Ndërsa për emërimin e Prokurorit të Përgjithshëm dhe Inspektorit të Lartë të Drejtësisë, Komisioni i Venecias i ka sugjeruar palëve një rregull të përkohshëm për zgjedhjen e këtyre dy figurave zyrtare me një shumicë më të madhe se 3/5. Komisioni i Venecias kërkoi që opozita të kishte rol dhe të përfaqësohej në organet kolegjiale të sistemit të drejtësisë.
Por cfarë nënkupton modeli i vendeve të rezervuara, që është pranuar nga opozita si garanci për moskapjen politike të sistemit të drejtësisë?
Komisioni i Venecias, në Opinionin Final të tij, ka prezantuar si konkluzion faktin se nëse palët në procesin politik nuk pranojnë shumicën e cilësuar të kërkuar për anëtarët jo gjyqtarë të KLGJ, KLP, KPK dhe DHSK, ata mund të zgjedhin një sistem proporcional që garanton përfaqësimin e opozitës mes organeve kolektive ose çdo model tjetër të përshtatshëm që do të siguronte ndikimin e opozitës në procesin e zgjedhjes. Metoda e vendeve të rezervuara siguron pikërisht këtë – përfaqësimin proporcional të mazhorancës dhe opozitës në organet e sistemit të drejtësisë.
Sipas modelit të vendeve të rezervuara, anëtarët e organeve kolegjiale (KLGJ, KLP, KPK dhe Kolegjin e Posacëm) do të përzgjidhen në mënyrë proporcionale e të barabartë nga lista e ndarë e kandidatëve profesionistë që mbështeten nga mazhoranca dhe nga opozita.
Secili grupim parlamentar i paraqet Kuvendit listën e kandidatëve që mbështeten prej saj, dhe ky i fundit është i detyruar të zgjedhë anëtarët nga secila listë në mënyrë të barabratë. Në këtë mënyrë, asnjë nga palët politike nuk do të mund të kontrollojë politikisht organet e sistemit të drejtësisë, pavarësisht nëse është në mazhorancë apo në opozitë.
Modeli i vendeve të rezervuara është në përputhje me parimin e balancës midis pushteteve dhe nxit më tej përgjegjshmërinë e sistemit të drejtësisë, për shkak të kontrollit të ndërsjelltë që anëtarët e përzgjedhur në mënyrë proporcionale do të bënin ndaj sistemit të drejtësisë. Një model i tillë është pranuar si zgjidhje më parë edhe në Kroaci, gjatë fazës që ky shtet, njëlloj si Shqipëria, përgatitej të bëhej pjesë e Bashkimit Europian./Panorama
