Nuk i zgjedhim ne, megjithatë pjesën më të madhe të ditës e kalojmë me ta, bashkëpunojmë me kolegët për të bërë diçka të suksesshme, i kalojmë informacione njëri-tjetrit, shpesh drekojmë në të njëjtën tryezë. Atyre mund t’u vëmë një kryq, ose mund të bëhen miq të vërtetë, për t’u shoqëruar edhe jashtë orarit të punës. Natyrisht, rrjeti i ndërveprimeve që krijohet në një zyrë, në një fabrikë dhe në të gjitha mjediset e tjera profesionale është gjithashtu një çështje fati, sepse varet nga personaliteti i atyre që takojmë gjatë rrugës. Por për të kultivuar marrëdhënie të këndshme në punë, sipas psikologëve, shumë nga ato që mund të bëhen mbeten në duart tona.
Sipas ekspertëve amerikanë të menaxhimit të burimeve njerëzore, Elwood Chapman dhe Barb Wingfield, ata që lejojnë karakterin e të tjerëve të ndikojë në qëndrimin e tyre janë të destinuar të vuajnë.
“Gjërat janë ndryshe me njerëzit që dalin jashtë punës. Rrjedhimisht, disa presin që marrëdhëniet midis kolegëve të ndjekin të njëjtat rregulla si jeta e përditshme, por nuk është kështu”. Megjithatë, shpejt mëson se të jesh i përfshirë në një ekip do të thotë të përshtatesh me rregullat e pashkruara në lidhje me të gjitha aspektet e sjelljes: mënyrën se si vishesh, flet, shkruan, lëviz dhe shoqërohesh. Dhe duhet të menaxhoni dobësitë dhe veçoritë tuaja në një kontekst në të cilin ndonjëherë forma dhe pamja e jashtme kanë rëndësi po aq, nëse jo më shumë, sesa thelbi. Pra, çfarë të bëni?
Bashkëjetesa e detyruar me njerëz që në fakt janë të huaj nuk është e lehtë. Kolegët kanë mosha, histori dhe mbi të gjitha karaktere të ndryshme. Pengesa më e vështirë për t’u kapërcyer është të kalojmë përtej tipareve personale që i konsiderojmë irrituese. Secili prej nesh ka sjellje që nuk mund t’i tolerojmë (te të tjerët). Rezultati: konflikti pak a shumë i hapur me kolegun e bezdisshëm do të jetë i pashmangshëm dhe produktiviteti, ose më mirë “performanca në punë” e të dyve do të bjerë me shpejtësi. Sipas psikologëve, ne duhet të jemi në gjendje të përqendrohemi vetëm në marrëdhënien e punës dhe të mendojmë mbi të gjitha për këtë, ndoshta duke u përpjekur të gjejmë cilësitë e personit irritues.
“Sekreti” i parë për bashkëjetesë të mirë është praktikimi i “mirënjohjes reciproke”. Duket e qartë, por falënderimi i njëri-tjetrit pasi kemi arritur një rezultat të mirë si skuadër (nuk ka rëndësi nëse anëtarët e tjerë të grupit janë të barabartë, të varur apo superior) bën diferencën. Për më tepër: të falënderosh veten është thelbësore edhe para fillimit të një projekti pune. Kjo u demonstrua nga hulumtimi i fundit i kryer në Universitetin e Kalifornisë në San Diego: 200 studentëve të marketingut të ndarë në grupe pune iu dha një detyrë e pamundur dhe për këtë arsye shumë stresuese. Atyre iu desh të krijonin një biçikletë për t’u tregtuar studentëve në kampus duke zhvilluar biznes-planin përkatës dhe e gjithë kjo në vetëm 6 minuta. Anëtarët e ekipit që falënderuan njëri-tjetrin dhe shtrënguan duart përpara se të fillonin kishin më shumë ide, por mbi të gjitha, duke qenë se mbanin disa pajisje mjekësore, u zbulua se presioni i gjakut dhe rrahjet e zemrës së tyre kishin karakteristikat e atyre që përballen me një sfidë dhe jo ata të atyre që i tremben, ndërsa ata që nuk u falënderuan ishin – edhe nga pikëpamja fiziologjike – më pak të gatshëm për t’u përfshirë.
Këshilla e duhur është të konsideroni kolegët një burim dhe jo një pengesë, gjithashtu sepse vëzhgimi se si lëvizin të tjerët, si përballen me vështirësitë, sa proaktivë janë dhe si i menaxhojnë gabimet është një burim i vazhdueshëm mësimdhënieje, veçanërisht kur bëhet fjalë tek kolegët ekspertë. Dhe pasi t’i vëzhgoni ato për një kohë, mund të vendosni se në kë të investoni nga pikëpamja njerëzore dhe kush duhet të shmanget.
Në rastet urgjente, ato në të cilat thjesht nuk mund të kryejmë detyrën e caktuar, shumë prej nesh kanë të paktën një koleg gati për të na nxjerrë nga telashet. Pra mirësi dhe gatishmëri. Dhe ato do të dukeshin të qarta, siç kemi thënë tashmë, por zbatimi i tyre në praktikë nuk është aspak i thjeshtë. Ekspertët e psikologjisë së punës e quajnë sistemin për t’u bërë kolegu ideal “Deep acting”. Ka të bëjë me detyrimin e vetes për të marrë një qëndrim pozitiv ndaj kolegëve tuaj duke “besuar” vërtet tek ata dhe derisa kjo mënyrë e të bërit të bëhet spontane.
Nuk mjafton të jesh i sjellshëm, prandaj duhet të ndërhysh në gjendjen tënde shpirtërore për ta ndryshuar atë. Allison Gabriel, një studiuese në Universitetin e Arizonës, në një hulumtim të gjerë të kryer mbi 2500 punëtorë, tregoi se ata që arrijnë ta vënë në praktikë këtë metodë janë më të lumtur dhe më të kënaqur me jetën e tyre profesionale.
Studiuesit në Universitetin e Xhorxhas në SHBA së fundmi kanë treguar se mirësia e detyruar ka një kosto të lartë njohëse, e cila mund t’i bëjë ata që e praktikojnë atë të shpërqendrohen në punë, për shkak të lodhjes mendore. Ai do të jetë i sjellshëm, po, por ai do të shkojë në shtëpi i rraskapitur.
Receta ideale me kolegët është të jesh pozitiv, të mbash komunikim të hapur, të përpiqesh të mos jesh shumë i ndjeshëm ndaj dallimeve të karakterit, të përdorësh shpesh kënaqësinë e ndërsjellë dhe të jesh i aftë, në rast mosmarrëveshjeje, të jesh i pari që bën hapin për t’u afruar, nuk ka rëndësi nëse je në anën e duhur. Për të rivendosur marrëdhëniet e mira, Chapman dhe Wingfield sugjerojnë t’i drejtoheni kolegut tuaj me një frazë si: “Për sa më përket mua, marrëdhënia jonë është e rëndësishme dhe do të doja të dija se çfarë mund të bëj për ta rregulluar dhe ruajtur atë me kalimin e kohës”.
Me pak fjalë, ju duhet të jeni të gatshëm të jepni më shumë se sa merrni dhe mbi të gjitha të lejoni personin tjetër të ruajë fytyrën, prandaj mos e poshtëroni asnjëherë dikë edhe nëse është i gabuar. Atëherë duhet të përpiqemi të mos reagojmë me zemërim ndaj pengesave të vogla, sepse në fund ata që humbasin durimin përfundojnë në anën e gabuar. Sugjerimi i Chapman dhe Wingfield është që t’i përsërisin vetes se njerëzit e mirë kalojnë në mënyrë elegante nga incidentet e pakëndshme dhe nuk tërhiqen në debate të vogla.
Kjo nuk do të thotë të dorëzohesh ose të lejosh veten të keqtrajtohesh nga kolegë “toksikë”, të cilët janë të gatshëm të bëjnë gjithçka për të shkëlqyer. Para së gjithash, konfliktet nuk duhet të varrosen brenda, duke u përpjekur të pretendoni se asgjë nuk ka ndodhur. Në një marrëdhënie pune, të menduarit për veten si viktima çon në humor të keq, pakënaqësi, stres mendor dhe ndonjëherë shpërthime zemërimi. Me kolegun që dëshiron të të shkelë dhe merr të gjitha meritat, është më mirë të marrësh masa. Metoda më e mirë është ta largosh atë mënjanë dhe të bësh një fjalim si ky: “Puna ime është po aq e rëndësishme për mua sa e jotja është për ty. Nuk më pëlqen konkurrenca por gjithashtu ju them që nuk do të jem viktima juaj. Mos më tall më kurrë”. Shumë shpesh funksionon dhe ngacmuesi aktual do të kërkojë dikë tjetër për të shfryrë.
Marrëdhënia më e rëndësishme e punës është natyrisht ajo me shefin, e cila, nëse prishet, duhet të riparohet menjëherë, duke kujtuar se jo të gjithë shefat janë të kënaqur me statusin e “eprorit” dhe ndoshta pa dashje priren të duken shumë të rreptë ose shumë miq, ose – më keq – ambivalent.
Nëse do të përpiqeni të përdorni metodën e falënderimit të ndërsjellë ose të përcaktoni me vendosmëri disa kufij, padyshim varet nga situatat, por një mënyrë e shkëlqyer për të kënaqur veten me një epror është të keni marrëdhënie të shkëlqyera me kolegët. Aftësia për të punuar mirë në një grup vlerësohet gjithmonë shumë nga shefat të cilët (me të drejtë, duke qenë se zakonisht kanë gjëra të tjera për të bërë) nuk duan dhe nuk mund të humbin kohë për të zgjidhur mosmarrëveshjet e karakterit midis kolegëve. Pastaj kushtojini vëmendje krenarisë dhe sindromës së të qenit në krye të klasës. Ata që punojnë më shumë dhe ndoshta sjellin më shumë rezultate, përfundojnë të ndihen të parehatshëm duke parë produktivitetin e ulët të të tjerëve, ankohen për të dhe kështu përfundojnë duke humbur mbështetjen e anëtarëve të tjerë të grupit, dhe përfundimisht i gjithë ekipi keqfunksionon. Në këto raste, përsëri, është e nevojshme të zbatohen teknikat e zgjidhjes së konflikteve si mirëkuptimi reciprok, ose bashkëpunimi. Duket si një rrugë me pengesa, por ia vlen: në një mjedis të mirë pune as që ndihet si të punosh.
