Nga Fareed Zakaria
Nëse Tony Blairi do të mbahet mend në histori vetëm për mbështetjen e dhënë prej tij për luftën në Irak, kjo do të ishte një tragjedi. Ish-kryeministri britanik ishte një nga udhëheqësit më të rëndësishëm politikë të brezit të tij, duke e nxjerrë të majtën nga shkretëtira, dhe duke e përgatitur atë për botën e pas Luftës së Ftohtë. Ai është një parashikues politik i spikatur. Rreth një dekadë më parë, ai filloi duke shpjeguar se ndarja më e rëndësishme politike për të ardhmen nuk do të ishte mes të majtës dhe të djathtës, por mes hapjes dhe mbylljes.
Për të kuptuar këtë nocion – për të cilin kanë shkruar mençurisht edhe David Brooks e Alec Ross – hidhini një sy asaj që ndodhi me Partinë Republikane. GOP është përçarë jo sipas një ndarjeje e majtë – e djathtë, por në njëndarje të hapur – të mbyllur – mes atyre që favorizojnë tregtinë e lirë, imigrimin dhe dinamizmin teknologjik, dhe atyre që u tremben këtyre forcave. Sondazhet tregojnë se republikanët janë tani më kundër tregtisë së lirë, se sa janë demokratët.
Kjo ndarje të hapur – të mbyllur ka prodhuar ndasi edhe në partitë e krahut të majtë. Partia Laburiste e Britanisë është e ndarë mes të hapurve, dmth krahu i Blairistëve, dhe kuadrove të saj të vjetër, që preferojnë mbylljen. Partia Demokratike në SHBA ka përjetuar rritjen e Bernie Sandersit, edhe pse ajo mbetet relativisht e bashkuar.
Shumë i shohin zgjedhjet e nëntorit si një anomali të çuditshme, një rast të rrallë. Por kjo mund të jetë një shenjë paralajmëruese e një rireshtimi politik, me Partinë Demokratike që përfaqëson gjithnjë e më shumë elitat teknokrate, profesionistët e arsimuar në kolegje, gratë që punojnë dhe minoritetet, të gjitha me një orientim të hapur drejt globalizimit. Republikanët janë duke u bërë partia e rretheve rurale, punëtorëve e hamejve dhe kryesisht më pak të arsimuarve, të moshuarve të bardhë – të cilët mbështesin një sistem të mbyllur të kontrollit mbi tregtinë, emigracionin dhe ndoshta edhe teknologjinë.
Për ata prej nesh që besojnë në hapjen, duket qartë se përgjigja për problemet tona nuk është ngritja e barrierave ndaj tregtisë dhe investimeve. Ne jetojmë në një ekonomi thellësisht të ndërlidhur botërore, me zinxhirët globalë të furnizimit. Ne nuk mund të përmbysim këto tendenca. Shumica e produkteve “amerikane” sot janë të prodhuara, të bëra dhe të montuara në shumë vende të tjera. Ndryshimi i tarifave në një ose dy vende – Meksikë dhe Kinë – nuk do të sjellë mbrapsht vendet e punës në Amerikë. Do t’i shpjerë ato në Peru dhe Vietnam.
Por si për t’i përgjigjemi shqetësimit shumë real, se lëvizja e lirë e kapitalit, mallrave, shërbimeve dhe njerëzve nuk ka sjellë dobi për punëtorët e zakonshëm amerikanë?
Përgjigjet mund të gjenden në kërkimet e kryer nga Eduard Aldeni dhe Rebecca Straussi, bashkë me një ekip në Harvard Business School. Ata theksojnë se pozita relative e ekonomisë së SH.B.A. në fakt është përmirësuar në vitet e fundit. Më shumë se gjysma e 100 kompanive më të mëdha në botë janë amerikane, dhe ato që dominojnë në epokën dixhitale – Google, Facebook, Amazon janë pothuajse të gjitha amerikane. Por Shtetet e Bashkuara nuk kanë investuar mjaftueshëm për punonjësit e vet – në aftësitë e tyre, arsimin, infrastrukturën dhe qasjen tek kapitali – në mënyrë që ata të prosperojnë, së bashku me korporatat e vendit.
Për shembull, Alden dhe Strauss shënojnë se qeveria e SHBA shpenzon një lëmoshë për rikualifikimin në punë dhe masat e lidhura me të: 0.1 për qind të prodhimit të brendshëm bruto, krahasuar me 0.8 për qind në Gjermani dhe 2.3 për qind në Danimarkë. Shtetet e Bashkuara shpenzojnë shumë për arsimin, por jo në mënyrë të efektshme dhe kryesisht për fëmijët tashmë të pasur dhe të mirë-përgatitur. Infrastruktura është e keqe dhe transporti publik edhe më keq, kështu që punëtorët nuk mund të lëvizin lehtësisht për vende të reja pune. Këto lloje investimesh do të lejonin punëtorët amerikanë që të ndanin prosperitetin e përgjithshëm të ekonomisë.
Politika e zgjuar e të ardhmes do t’i japë përparësi të qenit “të hapur dhe të armatosur”, të gatshëm për të konkurruar në një ekonomi globale dhe të pajisur me një “armaturë” mjetesh dhe trajnimi. Kjo do të kërkojë një seri shumë më ambicioze programesh të qeverisë. Ne do të duhet rikualifikojmë njerëzit në shkallën e Ligjit, në dispozicion për çdo punëtor, në çdo moment në karrierë së tij ose të saj. Kushdo që punon me kohë të plotë duhet të ketë një pagë të mirë. Ndoshta në fund ne kemi nevojë për të ardhura themelore universale, për të zëvendësuar një model të vjetëruar dhe joefikas të mirëqenies sociale.
Sandersi shpesh ka thënë se Shtetet e Bashkuara duhet të shikojnë tek vende të tilla si Danimarka dhe Suedia dhe të imitojnë politikat e tyre ekonomike. Kjo është një ide e mirë. Por ai mund të mos kuptojë se të gjitha vendet skandinave janë tregtarë të lirë të patundur – në fakt, ata renditen më lartë për tregtinë e lirë, në Indeksin e Lirisë Ekonomike të Fondacionit Heritage, se sa Shtetet e Bashkuara. Të gjithë janë bujarë me imigrantët. Suedia ka edhe një përqindje më të lartë të njerëzve të huaj të lindur, se sa Amerika. Por këta vende kanë kombinuar këtë hapje, me politika të forta efektive që u japin qytetarëve të tyre aftësitë, kapitalin, infrastrukturën dhe frymëmarrjen, që u nevojiten për të patur sukses në botë. Vendet e Skandinavisë janë më të hapur se Amerika, dhe shumë më mirë të armatosur.
The Washington Post – Në shqip Bota.al
