Opinion.al
Nuk ka rezultat
View All Result
KONTAKT
  • Hyrja
  • Kryesore
  • Aktualitet
    • Politikë
    • Kronikë
    • Sociale
  • Unë shkruaj
  • Komente
  • Bota
  • Sport
  • InstaBIZ
  • OPINION WEB TV
    • Emisionet
    • U tha në Opinion
    • Si u Veshën
  • Life Style
    • Shëndeti
    • Jetë dhe Stil
    • Teknologji
    • Kulturë
Opinion.al
Nuk ka rezultat
View All Result

Pesë ligjet themelore të budallallëkut

2017/04/15 at 10:20 PM
në Life Style, Te Fundit
Kohë leximi: 4 min
A A
Pesë ligjet themelore të budallallëkut

Në fillim të viteve 1600, astronomi Johannes Kepler parashtroi tre ligjet e tij të lëvizjes planetare, që për herë të parë, ofronin një përshkrim të saktë e të bazuar mbi prova, të lëvizjes së planetëve në Sistemin Diellor, përreth Diellit. Deri në fund të shekullit, Isak Njutoni ndoqi shembullin e Keplerit me tre ligje të tijët, duke përshkruar marrëdhënien mes një objekti dhe forcave që veprojnë mbi të. Ishte ai pra, që hodhi themelet e mekanikës klasike. Pothuaj treqind vjet më vonë, Carlo M. Cipolla, një profesor i historisë ekonomike në Universitetin e California-Berkeley, parashtroi një seri ligjesh që nuk janë më pak zbulues, se sa ata të Keplerit apo Njutonit: Ligjet Themelore të Budallallëkut Njerëzor.


Ndërkohë që këta ligje nuk mësohen në shkolla, ata gjithësesi mbartin mësime që meritojnë reflektim në këtë epokë moderne.

Budallallëku sot shfaqet më shumë se kurrë më parë: në televizion, në YouTube, apo edhe në rrugët e qytetit, që i frekuentojmë pothuaj përditë. Që të reagojë më mirë dhe të shmangë një sjellje të tillë të marrë, njeriu duhet që më parë ta kuptojë atë. Dhe pesë ligjet e Cipollas janë një udhërrëfyes i dobishëm.

Ligji i tij i parë, është ai që “përgatit skenën”.

“Gjithmonë dhe pashmangshmërisht, gjithësecili prej nesh nënvlerëson numrin e individëve budallenj që janë në qarkullim”.

Tejet pesimist, ligji i parë duhet që të na përgatisë për atë që gjejmë “atje përjashtë”. Dhe “atje përjashtë”, do të gjejmë hordhi njerëzish që bëjnë budallallëqe, shpesh pa e vënë re as vetë. Dhe ka gjithmonë më shumë nga sa mund të mendoni.

Ligji i dytë i Cipollas kontribuon jo pak për të parin.

“Probabiliteti që një person i caktuar të jetë budalla, nuk varet nga asnjë prej karakteristikave të tjera të atij personi”.

Cilido, qoftë intelektual apo injorant, jakëblu a jakëbardhë, i mençur prej librave a i mençur prej rrugës, mund të jetë budalla. Veç kësaj, idiotësia gjendet në përmasa pothuaj të barabarta, në të gjitha shtresat e shoqërisë. Përqindja e budallallëkut mes fituesve të Çmimit Nobel është po aq e lartë, sa edhe mes notarëve meshkuj, në ekipin olimpik të Shteteve të Bashkuara.

“Pasojat e Ligjit të Dytë Themelor janë të frikshme”, shkruante vetë Cipolla. “Ligji nënkupton se, qoftë kur lëviz në qarqe të spikatura, qoftë kur gjen strehë mes gjuetarëve të Polinezisë, qoftë nëse mbyllesh në një manastir, apo vendos të kalosh pjesën tjetër të jetës nën shoqërinë e grave të bukura dhe epshndjellëse, gjithmonë do të të duhet të ndeshësh të njëjtën përqindje budallenjsh – që (në përputhje me Ligjin e Parë), gjithmonë do i tejkalojnë pritshmëritë e tua”.

Si është e mundur kjo gjë? Mund të marrë më shumë kuptim, po ta shohësh në dritën e përcaktimit të budallallëkut, që Cipolla e ofron në ligjin e tij të tretë. Dhe është e kuptueshme që, duke patur parasysh formimin e tij, Cipolla e këqyr termin, nga një perspektivë ekonomike. (Shih figurën më poshtë, për një shpjegim pamor të këtij përcaktimi).

“Një budalla është një person që i shkakton humbje një tjetër personi apo grupi personash, ndërkohë që vetë nuk fiton asgjë, madje mund të pësojë edhe humbje”.

Tipi brutal që nis një sherr në lokal; shoferi që përplas makinën; futbollisti që kryen një faull flagrant; lojtari në videolojë, që nxehet dhe vendos të sabotojë ekipin e tij; të gjithë këta janë “budallenj”. Veprimet e tyre janë kaq të pamend dhe të paarsyeshme, saqë individët e arsyeshëm e kanë shumë problem që të kuptojnë, se si mund të funksionojnë këta lloje njerëzish, këmbëngul Cipolla.

“Jeta jonë e përditshme është e mbushur kryesisht me raste ku, ne humbasim para dhe/ose kohë dhe/ose energji dhe/ose oreks, gëzim dhe shëndet, për shkak të veprimeve të disa krijesave, të cilat nuk kanë asgjë për të fituar, dhe në fakt nuk fitojnë asgjë duke na shkaktuar telashe, vështirësi apo dëme. Askush nuk e di, kupton apo mund të shpjegojë përse kjo krijesë absurde, bën atë që bën. Në fakt, nuk ka shpjegim – ose më mirë të themi, ka vetëm një shpjegim: personi në fjalë është budalla”.

Me ligjin tjetër, Cipolla qorton pjesëtarët e shoqërisë që duke heshtur nxisin budallallëkun. Shumica prej nesh jemi fajtorë.

“Njerëzit jobudallenj gjithmonë nënvlerësojnë fuqinë dëmtuese të individëve budallenj. Në veçanti, jobudallenjtë harrojnë vazhdimisht se në çdo kohë dhe në çdo vend, si dhe në çdo rrethanë, të merresh dhe/se shoqërohesh me budallenj, është një gabim i kushtueshëm”.

Kur ne kemi një ide të qartë se kush janë budallenjtë, ne sërish rrijmë me ta, edhe pse kjo është në dëmin tonë, thotë Cipolla.

“Përgjatë shekujve dhe mijëvjeçarëve, në jetën publike dhe atë private, individë të panumërt nuk ia kanë dalë që të marrin parasysh Ligjin e Katërt Themelor, dhe kjo gjë i ka shkaktuar njerëzimit humbje të pallogaritshme”.

Dhe ligji i pestë i Cipollas për budallallëkun, është i paekuivok.

“Një budalla, është lloji më i rrezikshëm i një personi”.

Po, më i rrezikshëm edhe se një bandit (shihni figurën më lart), i cili u shkakton dëme të tjerëve, por të paktën përfiton për vete. Budallenjtë tërheqin poshtë shoqërinë si një e tërë, këmbëngul Cipolla.

“Budallenjtë shkaktojnë dëme për të tjerët, pa nxjerrë fitime për veten e tyre. Si pasojë, shoqëria varfërohet.

Eshtë përgjegjësia dhe barra e gjithë të tjerëve, sidomos njerëzve inteligjentë, që t’i mbajnë nën kontroll.

Përgatiti: Ermal Gjinaj / bota.al

Screen-Shot-2017-04-14-at-18.23.38

 



Ju sugjerojmë

“Nuk do të ha drekë”, Liri Berisha tregon vizitën e Nënë Terezës në shtëpinë e saj
-U tha në Opinion

“Nuk do të ha drekë”, Liri Berisha tregon vizitën e Nënë Terezës në shtëpinë e saj

2 Qershor, 2025 11:42 pm
“Nënë Tereza udhëtonte me pasaportë shqiptare”, rrëfimi i rrallë i Liri Berishës
-U tha në Opinion

“Nënë Tereza udhëtonte me pasaportë shqiptare”, rrëfimi i rrallë i Liri Berishës

2 Qershor, 2025 11:24 pm
Nënë Tereza në jetën e Liri Berishës: E njoha si Gonxhja në moshën 12-13 vjeç…
-U tha në Opinion

Nënë Tereza në jetën e Liri Berishës: E njoha si Gonxhja në moshën 12-13 vjeç…

2 Qershor, 2025 11:07 pm
Liri Berisha rrëfen takimin e parë me Nënë Terezën
-U tha në Opinion

Liri Berisha rrëfen takimin e parë me Nënë Terezën

2 Qershor, 2025 10:36 pm
Gjyshja ‘i përvishet’ punës në 3 të mëngjesit, u hedh lavatriçen mbesave jetime
Aktualitet

Gjyshja ‘i përvishet’ punës në 3 të mëngjesit, u hedh lavatriçen mbesave jetime

2 Qershor, 2025 9:28 pm
Xhaxhai u heq ujin dhe dritat mbesave jetime, gjykata u jep urdhër mbrojtjeje
Aktualitet

Xhaxhai u heq ujin dhe dritat mbesave jetime, gjykata u jep urdhër mbrojtjeje

2 Qershor, 2025 9:16 pm
Bill Gates do të dhurojë 99% të pasurisë së tij për Afrikën
Bota

Bill Gates do të dhurojë 99% të pasurisë së tij për Afrikën

2 Qershor, 2025 9:04 pm
PD humbëse në zgjedhjet parlamentare, Igli Cara: Shqipëria po shkon drejt shuarjes
Politikë

PD humbëse në zgjedhjet parlamentare, Igli Cara: Shqipëria po shkon drejt shuarjes

2 Qershor, 2025 8:54 pm
Kërcënoi me jetë vajzën e Melonit, profesori italian tenton vetëvrasjen
Bota

Kërcënoi me jetë vajzën e Melonit, profesori italian tenton vetëvrasjen

2 Qershor, 2025 8:36 pm
PD kërkoi hetim, KQZ: Nuk janë shënuar fletët që s’janë përdorur për shkak…
Politikë

PD kërkoi hetim, KQZ: Nuk janë shënuar fletët që s’janë përdorur për shkak…

2 Qershor, 2025 8:23 pm
Para
Foto mahnitëse/ Grafitet që i dhanë një tjetër kuptim objekteve në rrugë

Foto mahnitëse/ Grafitet që i dhanë një tjetër kuptim objekteve në rrugë

Juventus lë prapa rivalët

Juventus lë prapa rivalët

Konflikti/ Leonard Bombaj: E fal Stresin nëse më vjen në shtëpi me të atin

Konflikti/ Leonard Bombaj: E fal Stresin nëse më vjen në shtëpi me të atin
















TE FUNDIT

“Nuk do të ha drekë”, Liri Berisha tregon vizitën e Nënë Terezës në shtëpinë e saj

“Nuk do të ha drekë”, Liri Berisha tregon vizitën e Nënë Terezës në shtëpinë e saj
2 Qershor, 2025

Liri Berisha ka rrëfyer detaje interesante nga takimet e saj me Gonxhe Bojaxhiun (Nënë Terezën), takime këto të zhvilluara si...

Lexo më shumë

“Nënë Tereza udhëtonte me pasaportë shqiptare”, rrëfimi i rrallë i Liri Berishës

“Nënë Tereza udhëtonte me pasaportë shqiptare”, rrëfimi i rrallë i Liri Berishës
2 Qershor, 2025

Teksa shumë gjëra mbeten të panjohura për jetën e Gonxhe Bojaxhiu, Lirie Berisha zbulon disa detaje të cilat nxjerrin në...

Lexo më shumë

Nënë Tereza në jetën e Liri Berishës: E njoha si Gonxhja në moshën 12-13 vjeç…

Nënë Tereza në jetën e Liri Berishës: E njoha si Gonxhja në moshën 12-13 vjeç…
2 Qershor, 2025

Liri Berisha, ka folur për librin “Nënë Tereza në jetën time”, që ka hedhur dritë mbi identitetin e Gonxhe Bojaxhiu,...

Lexo më shumë

Liri Berisha rrëfen takimin e parë me Nënë Terezën

Liri Berisha rrëfen takimin e parë me Nënë Terezën
2 Qershor, 2025

Nënë Tereza fitoi Çmimin Nobel për Paqe në vitin 1979. Lajmi në atë kohë mbërriti edhe në Shqipëri, edhe pse...

Lexo më shumë
Opinion.al

Kategoritë

Kryesore

Aktualitet

Unë Shkruaj

Komente

Bota 

Sport 

Instabiz

Opinion Web Tv

Lifestyle

Galeri

Rreth Nesh

ON AIR: E hene – E marte – E merkure – 22:15 E ejnte – 21:00

OPINION nga Blendi Fevziu. Emisioni politik me i ndjekur dhe me i preferuar ne ekranet shqiptare.
“Opinion” vjen ne kater takime cdo jave – e hene, e marte, e merkure dhe takimi tradicional i te ejntes mbrema.
Cdo jave ne studion e Tv Klan, komente, analiza, debate, komente, intervista, personazhe, deshmi dhe fakte konkrete. Ngjarjet me te fundit dhe me te rendesishme ne jeten politike dhe sociale te vendit, me debatet, opinionet dhe analizat e te ftuarve ne studio.
Salloni i politikes dhe aktualitetit hap dyert 4 mbremje ne jave, per te degjuar opinionet e politikaneve dhe analisteve. Padron i shtepise, gazetari dhe analisti Blendi Fevziu.

Të gjitha të drejtat e rezervuara Opinion ©2025
Dev By Techzero1.com

Nuk ka rezultat
View All Result
  • Hyrja
  • Kryesore
  • Aktualitet
    • Politikë
    • Kronikë
    • Sociale
  • Unë shkruaj
  • Komente
  • Bota
  • Sport
  • InstaBIZ
  • OPINION WEB TV
    • Emisionet
    • U tha në Opinion
    • Si u Veshën
  • Life Style
    • Shëndeti
    • Jetë dhe Stil
    • Teknologji
    • Kulturë

Të gjitha të drejtat e rezervuara Opinion ©2025
Dev By Techzero1.com