Për herë të parë në Shqipëri është propozuar një projektligj për mjekesinë ligjore, nëpërmjet të cilit synohet reformimi i saj.
Nevoja për ndryshime në ligj, vjen pasi kuadri ligjor aktual është i pamjaftueshëm dhe sjell nevojën për miratimin akteve të reja ligjore.
Ky projektligj ka për qëllim përcaktimin e rregullave për mirëfunksionimin e mjekësisë ligjore në Republikën e Shqipërisë, si dhe unifikimin e procedurave për kryerjen e ekspertimeve në fushën e mjekësisë ligjore, në kuadër të mbështetjes së organeve të drejtësisë, institucioneve publike dhe subjekteve private për zgjidhjen e çështjeve hetimore dhe gjyqësore.
PËR PROJEKTLIGJIN “PËR ORGANIZIMIN DHE FUNKSIONIMIN E SHËRBIMIT TË MJEKËSISË LIGJORE NË REPUBLIKËN E SHQIPËRISË”
Fillimisht, funksioni i mjekut ligjor është parashikuar në ligjin nr. 7830, datë 15.6.1994 “Për Autopsitë”. Me vendimin nr. 343, datë 5.6.1998 të Këshillit të Ministrave “Për kalimin në vartësi të Ministrisë së Drejtësisë të shërbimit të ekspertimit mjekoligjor”, shërbimi i ekspertimit mjekoligjor kaloi nga vartësia e Ministrisë së Shëndetësisë në vartësi të Ministrisë së Drejtësisë. Deri në vitin 2003, kur u krijua Instituti i Mjekësisë Ligjore për herë të parë me vendimin nr. 120, datë 27.02.2003 “Për krijimin e Institutit të Mjekësisë Ligjore”, ekspertimi mjekoligjor realizohej nga shërbimi qendror mjekoligjor, me qendër në Tiranë. Vendimi nr. 120, datë 27.2.2003, i Këshillit të Ministrave u shfuqizua nga vendimi nr. 680, datë 02.09.2020 “Për mënyrën e organizimit dhe të funksionimit të Institutit të Mjekësisë Ligjore” i Këshillit të Ministrave i cili është ende në fuqi.
Instituti i Mjekësisë Ligjore vazhdimisht ka parashtruar disa problematika lidhur me: veprimtarinë e këtij institucioni, ku përmenden trajtimi financiar i ekspertëve të jashtëm, mungesa e trajtimit financiar të ekspertëve të IML që thirren nga gjykata për kryerjen e ekspertimeve mjeko-ligjore, mbingarkesa e punës së ekspertëve dhe mosrealizimi i ekspertimeve në kohë, mungesa e infrastrukturës për kryerjen e autopsive në Rrethe, apo paraqitja e ekspertëve në gjykatë për të bërë betimin, veprim i cili merr shumë kohë nga puna e ekspertëve.
Kuadri ligjor aktual është i pamjaftueshëm dhe sjell nevojën për miratimin akteve të reja ligjore të tjera, të cilat të parashikojnë në mënyrë të detajuar funksionet konkrete të nëpunësve dhe punonjësve të institutit, të drejtat dhe detyrimet e tyre si dhe kriteret e nevojshme për emërim. Ndaj është vlerësuar, që boshllëqet ligjore dhe administrative, të plotësohen nëpërmjet këtij ligji në mënyrë, që të garantohet qëndrueshmëria e institucionit dhe statusi i mjekëve ligjor është e nevojshme që këto boshllëqe to rregullohen me ligj.
Për herë të parë, Instituti i Mjekësisë Ligjore do të krijohet dhe funksionojë mbi bazën e një ligji. Ky projektligj ka për qëllim përcaktimin e rregullave për mirëfunksionimin e mjekësisë ligjore në Republikën e Shqipërisë, si dhe unifikimin e procedurave për kryerjen e ekspertimeve në fushën e mjekësisë ligjore, në kuadër të mbështetjes së organeve të drejtësisë, institucioneve publike dhe subjekteve private për zgjidhjen e çështjeve hetimore dhe gjyqësore. Miratimi i projektligjit shërben në kuadër të përmirësimit të ofrimit të shërbimit nga Instituti i Mjekësisë Ligjore si dhe në unifikimin e procedurave për kryerjen e ekspertimeve në fushën e mjekësisë ligjore.
Miratimi i një ligji mbi funksionimin e mjekësisë ligjore garanton mirëfunksionimin e mjekësisë ligjore në Republikën e Shqipërisë, garantimin e sigurisë juridike, pavarësinë e Institutit të Mjekësisë Ligjore dhe ekspertëve ligjor. Vetëm nëpërmjet rregullimeve ligjore mund të përcaktohen qartë detyrat funksionale dhe ndarja organizative e Institutit të Mjekësisë Ligjore në përputhje me parimin e sigurisë juridike, ku përveç të tjerash, kërkon domosdoshmërisht një formulim të qartë të normave ligjore dhe që ligji në tërësi, pjesë apo dispozita të veçanta të tij në përmbajtjen e tyre të jenë të qarta, të përcaktuara dhe të kuptueshme.
Referuar parashikimeve të bëra projektligji:
- a) synon ristrukturimin e Institutit të Mjekësisë Ligjore nëpërmjet rregullimit të detajuar të shërbimit të mjekësisë ligjore në RSH;
- b) parashikon krijimin e Këshillit Shkencor, shtimin e zëvendësdrejtorit në strukturë, shtimin e kapaciteteve në nivel nevor dhe kontraktimin e ekspetëve të jashtëm sipas nevojave;
- c) rregullon mënyrën e emërimit të ekspertëve, lirimin dhe shkarkimin e tyre nga detyra;
- d) sjell risi mbi krijimin e listës së ekspertëve ligjorë të IML dhe publikimin e saj në Regjistrin Elektronik të Ekspertëve me qëllim caktimin e tyre nga organet e drejtësisë;
- e) rregullon ecurinë në karrierë të ekspertëve nëpërmjet trajnimeve detyruese të vazhdueshme për përmirësimin e ofrimit të shërbimeve të mjekësisë ligjore si dhe vlerësimet mbi performancën në punë të ekspertëve me qëllim garantimin e integritetit profesional;
- f) përmirëson trajtimin financiar të ekspertëve duke vendosur si nivel page minimale pagën e Sekretarit të Përgjithshëm të MD;
- g) përcakton të drejtat dhe detyrimet ekspertëve gjatë ushtrimit të detyrës;
- h) përcakton rregullat e sjelljes për ekspertët ligjorë, shkeljet disiplinore, masat disiplinoe dhe si procedurën mbi hetimin dhe caktimin e këtyre masave;
- i) parashikon rregullat bazë mbi kryerjen e ekspertimeve, llojet e tyre dhe marrëdhëniet e bashkëpunimin me palët e treta gjatë përmbushjes së detyrës;
- j) parashikon rregulla mbi ngritjen dhe funksionimin e laboratorëve dhe administrimin e morgjeve;
- k) parashikon se ekspertimi mund të kryhet edhe me kërkesë të palëve private jashtë proceseve gjyqësore sipas tarifave të përcaktuara.
Objektivat që synohet të arrihen përmes kësaj ndërhyrjeje janë:
- Garantimi i mirëfunksionimit të mjekësisë ligjore në Republikën e Shqipërisë.
- Garantimi i ushtrimit të veprimtarisë së Institutit të Mjekësisë Ligjore në përputhje me parimin e ligjshmërisë, paanësisë dhe pavarësisë, profesionalizmit, barazisë dhe mosdiskriminimit, respektimit të standardeve të larta etike dhe integritetit, garantimin e të drejtave dhe lirive themelore të njeriut dhe standardeve ndërkombëtare në fushën e të drejtave të njeriut.
- Unifikimi i procedurave për kryerjen e ekspertimeve në fushën e mjekësisë ligjore, në kuadër të mbështetjes së organeve të drejtësisë, institucioneve publike dhe subjekteve private për zgjidhjen e çështjeve hetimore e gjyqësore.
- Garantimi i efiçencës së veprimeve hetimore gjyqësore dhe zgjidhjes së çështjeve hetimore lidhur me veprimtarinë kriminale e konflikteve civile.
