Ambasadori i OSBE, Bernd Borchardt, ka folur për anketën e realizuar mbi “Njohuritë dhe perceptimet e publikut për të shkuarën komuniste në Shqipëri dhe pritshmëritë e tyre për të ardhmen”.
Në një intervistë për emisionin “Arena”, Ambasadori thotë se publikimi i këtij sondazhi ishte në momentin e duhur. Borchardt vlerëson se mënyrat se si tregohet e shkuara në Shqipëri janë shumë të përçara dhe një diskutim i gjerë mund të ndihmojë për t’i ngushtuar këto ndarje dhe për të çuar më në fund drejt një narrativë liberalizuese për të gjithë shoqërinë.
INTERVISTA
Para pak ditësh ju keni bërë publike një anketë, të cilën e keni quajtur “Njohuritë dhe perceptimet e publikut për të shkuarën komuniste në Shqipëri dhe pritshmëritë e tyre për të ardhmen. Çfarë është kjo anketë? Pse erdhi tani?
Ambasadori Borchardt: Kjo anketë kishte kohë që ishte planifikuar. Ne e prezantuam para dy ditësh, duke qenë se kjo ishte një ditë që u vinte për shtat të gjithë pjesëmarrësve. Nuk është se kishte ndonjë arsye të veçantë për ta prezantuar pikërisht në atë datë. Qëllimi i anketës është i dyfishtë. Ne duam të kontribuojmë bazuar në konstatimet empirike, në debatin këtu në Shqipëri për të kaluarën, si dhe duam të nxisim diskutime të mëtejshme.
Kush e organizoi këtë sondazh? Sa i saktë është, (historia e sondazheve në Shqipëri nuk është një histori suksesi). Sa është marzhi i gabimit të këtij sondazhi?
Ambasadori Borchardt: Ne punuam me një kompani me përvojë, e cila u përzgjodh përmes procedurave tona normale të prokurimit. Kompania intervistoi pothuajse 1000 vetë, gjë që e bën anketën shumë, shumë përfaqësuese. Marzhi statistikor i gabimit ishte nën 5 për qind, diçka më shumë se 3 për qind.
Bazuar në këtë sondazh, i cili duhet pranuar se ka qenë pak surprizë për shqiptarët, a duhet të kemi frikë se mund të na rikthehet komunizmi në Shqipëri?
Ambasadori Borchardt: Rezultatet kanë qenë të ngjashme edhe në pjesën lindore të Gjermanisë, sa i takon qëndrimit ndaj regjimit të shkuar. Ka njerëz që kanë krijuar një lloj ndjesie, për të cilën kemi shpikur edhe një fjalë të re: ‘Ostalgie’, një kombinim i fjalës Osten (lindje) dhe nostalgji. Kjo ndodh në kohëra kur gjërat nuk janë stabilizuar ende plotësisht, dhe ato nuk janë të stabilizuara as në Gjermani dhe as këtu. Ndoshta nuk është kjo ajo që dëshirojmë, por ndodh që njerëzit krijojnë këtë lloj nostalgjie. Sa i përket frikës nga komunizmi, kur u ktheva në Shqipëri, u befasova për mirë me dialogun kombëtar rreth së shkuarës, gjë që thuajse nuk ekzistonte fare 7 apo 8 vjet më parë. Dhe ne, si Prezencë e OSBE-së, dëshirojmë ta nxisim këtë dialog, edhe përmes kësaj ankete.
Por duke u bazuar edhe një herë te sondazhi që ju keni bërë. E shkuara komuniste është renditur shumë më mbrapa se sa shumë probleme të tjera që kanë sot shqiptarët. Rendisim këtu arsimin, shëndetësinë, rendin, pandëshkueshmërinë, etj. A mendoni që gjithë këto vite demokraci i kanë lodhur këto burokracitë e tepërta apo administratat jofunksionale na kanë lodhur dhe mbase kjo revoltë është përkthyer në këtë përgjigje në sondazh?
Ambasadori Borchardt: Do të thosha se kjo vjen më shumë për shkak të mungesës së dialogut kombëtar për të shkuarën. Në çdo vend me një të shkuar traumatike ka diskutime – herë në nivele më të ulëta, herë në nivele të larta – dhe ky diskutim mund dhe duhet të çojë në një narrativë të re. Për momentin, mënyrat se si tregohet e shkuara në Shqipëri janë shumë të përçara dhe një diskutim i gjerë mund të ndihmojë për t’i ngushtuar këto ndarje dhe për të çuar më në fund drejt një narrativë liberalizuese për të gjithë shoqërinë.
Menjëherë pas publikimit të këtij sondazhi erdhën dhe kundërshtimet e para politike. Ju besoj e dini, se ish-kryeministri Berisha e ka quajtur këtë një trillim të qëllimshëm të kryeministrit Edi Rama, i cili e ka bërë këtë me asistencën tuaj. Keni ju një përgjigje ?
Ambasadori Borchardt: Pas publikimit të anketës, pamë fillimin e një debati akoma më të gjallë këtu në vend. Me qindra njerëz komentuan në mediat sociale dhe pikëpamjet e tyre ishin të ndryshme, sikurse edhe në anketë. Kjo për mua tregon se publikimi u bë në kohën e duhur, se kishte shumë interes, dhe fakti që edhe një ish-kryeministër komentoi tregon se ai dëshiron të kontribuojë në këtë debat dhe, siç thashë, debati në vend është ende shumë i përçarë. Ndryshimi i pikëpamjeve të popullatës së gjerë, të gjitha këto këndvështrimeve që dalin tashmë në këtë debat publik kërkojnë një punë shumë më të madhe në shkolla dhe më vjen mirë që ministrja e Arsimit ka shprehur interes për këtë. Debati publik duhet të vazhdojë, në mënyrë që të ngushtohen dallimet mes këndvështrimeve aktuale dhe të ketë një këndvështrim më konsensual të së shkuarës.
A mund të themi që kemi një rënie të besimit të demokracisë? Në përgjithësi. Nuk flas këtu vetëm për Shqipërinë. Duke marrë parasysh edhe situatën në Evropë, zgjedhjet e fundit që janë bërë, a ka rënë besimi për demokracinë?
Ambasadori Borchardt: Demokracia liberale po sulmohet, jam dakord – nga populizmi e të tjerë. Mbrojtja e kësaj demokracie liberale është pikërisht një nga detyrat më të rëndësishme të OSBE-së.
