Komisionarja Evropiane për Zgjerim, Marta Kos, po zhvillon sot në Shkup një takim me liderët e vendeve të Ballkanit Perëndimor, në kuadër të Samitit të dedikuar Planit të Rritjes së Bashkimit Evropian për këtë rajon.
Nga Plani i Rritjes, të gjitha shtetet e Ballkanit Perëndimor – përveç Kosovës dhe Bosnje e Hercegovinës – kanë marrë fondet e para të para-financimit.
Kosovën në këtë takim e përfaqëson kryeministri në detyrë, Albin Kurti.
Në fjalën hyrëse, komisionerja Kos tha se Evropa nuk mund të jetë e bashkuar pa Ballkanin Perëndimor.
Ajo shtoi se tani ekziston një konsensus i qartë për zgjerimin, gjë që nuk ka qenë e njëjtë në të kaluarën, por “dritarja e mundësisë nuk do të jetë e hapur përgjithmonë”.
“Po shohim përparim të rëndësishëm. Shqipëria, i dashur kryeministër Edi Rama, ka hapur tre klasterë gjatë gjashtë muajve të fundit. Faleminderit për kontributin tuaj në suksesin e procesit të zgjerimit. Nëse vazhdojmë me këtë ritëm, do të mund t’i hapim të gjithë klasterët këtë vit. Ndërkohë, Mali i Zi mbylli edhe një kapitull të premten e kaluar.
Në Bosnje e Hercegovinë është miratuar agjenda e reformave dhe po presim që qeveria e re, z. Kurti, të vendosë më në fund më shumë energji në procesin e anëtarësimit. Ndërkohë, tashmë po ecim përpara edhe me Serbinë”, tha ajo.
Kos tha se Plani i Rritjes është plotësisht në duart e tyre.
“Ky është një mjet për t’ju ndihmuar me reformat e rëndësishme, të cilat janë të domosdoshme edhe për t’ju përgatitur për anëtarësim. Njëkohësisht, ky plan ju mundëson që qytetarët dhe bizneset tuaja të përfitojnë nga tregu unik i BE-së, në kushte të barabarta me vendet anëtare. Dhe kjo, tani – jo në një të ardhme të largët”, theksoi ajo.
Ajo shtoi se vendet kanë bërë shumë, por tani është koha të intensifikohet faza e zbatimit.
“Thënë thjesht, kjo do të thotë që një sipërmarrës i ri, për shembull këtu në Shkup apo në Tiranë, mund të pranojë pagesa nga e gjithë Evropa po aq lehtë sa edhe një biznes në Vjenë apo Madrid”, tha Kos.
Vendet e Ballkanit Perëndimor ndodhen në faza të ndryshme të procesit të anëtarësimit në BE, ndërsa Plani i Rritjes synon të përshpejtojë reformat dhe t’i përgatisë ato për anëtarësim.
Nga fondi prej 6 miliardë eurosh për vendet e Ballkanit Perëndimor, Kosovës i janë ndarë rreth 900 milionë – një pjesë në formë granti, dhe një formë si kredi.
Ndërsa fqinjët e saj veçse kanë nisur të përfitojnë, Kosova rrezikon të mbetet pas në garën për miliona euro të Bashkimit Evropian.
Më 21 qershor, Serbia është bërë vendi i fundit – pas Maqedonisë së Veriut, Shqipërisë dhe Malit të Zi – që ka njoftuar se ka pranuar mjetet e para nga BE-ja, në vlerë prej 51.66 milionë eurosh.
Bosnje e Hercegovina nuk e ka dorëzuar ende Agjendën e kërkuar të Reformave tek autoritetet evropiane.
Në Kosovë, problemi është tjetër: ajo nuk ka Kuvend të konstituuar për të ratifikuar marrëveshjen e nevojshme për përfitimin e fondeve.
Marrëveshjet e tilla kanë karakter të marrëveshjeve ndërkombëtare, ndaj edhe duhet të ratifikohen në Kuvend me dy të tretat e votave.
Gjatë një deklarate për media, në prag të fillimit të Samitit, kryeministri Kurti në detyrë nuk foli për faktin që Kosova është e vetmja që nuk ka përfituar nga Plani i Rritjes, por u fokusua te marrëdhëniet bilaterale mes Kosovës dhe Maqedonisë së Veriut.
Plani i Rritjes, që është në qendër të Samitit BE-Ballkani Perëndimor, do të shqyrtohet në dy panele të ndara, sipas agjendës së takimit.
Kryeministri Mickoski dhe komisionerja Kos do të mbajnë fjalët hyrëse në panelin kushtuar Planit të Rritjes për Ballkanin Perëndimor dhe pritet të mbajnë edhe një konferencë të përbashkët për media.
Ndërkohë, në panelin e dytë do të marrin pjesë ministrat nga vendet e rajonit dhe përfaqësues të lartë të BE-së, organizatave rajonale dhe partnerëve të tjerë ndërkombëtarë. Ky panel do të fokusohet në mekanizmat konkretë dhe mbështetjen për zbatimin e Planit të Rritjes.
Plani, i miratuar nga Parlamenti Evropian dhe Këshilli i BE-së në maj të vitit 2024 dhe i aprovuar përfundimisht në tetor të po atij viti, kap vlerën prej gjashtë miliardë eurosh. Ai përfshin investime dhe reforma për vendet e Ballkanit Perëndimor si pjesë e agjendës reformuese për periudhën 2024-2027.
Një pjesë e këtyre fondeve do të jepet si grante dhe pjesa tjetër në formën e kredive me kushte të favorshme.
Pikërisht ky Plan dhe agjenda e tij reformuese bënë që lideri i partisë më të madhe opozitare, Lidhjes Socialdemokrate të Maqedonisë (LSDM), Venko Filipçe, të kritikojë Qeverinë maqedonase para mbërritjes së Marta Kos në Shkup.
Sipas tij, Qeveria e drejtuar nga VMRO-DPMNE “nuk ka treguar as vullnet, as kapacitete për të zbatuar agjendën reformuese”.
“Afati ka kaluar – 43 milionë euro nga Plani i Rritjes, të destinuara për reforma, kanë mbetur të pashfrytëzuara. Madje nuk kanë aktivizuar as avansin prej 52 milionë eurosh nga ky plan. Ministritë e Ekonomisë, të Drejtësisë dhe të Energjisë nuk kanë asnjë reformë, ligj apo projekt. Vetëm Ministria e Digjitalizimit e ka implementuar, dhe kjo falë reformave të përgatitura gjatë qeverisjes së LSDM-së”, tha Filipçe.
Megjithatë, ministri për Çështje Evropiane, Orhan Murtezani, tha se, edhe pse shkalla e zbatimit të reformave në qershor do të jetë pak më e ulët krahasuar me dhjetorin, financimi nga Plani i Rritjes nuk është i rrezikuar. Ai shtoi se rreziku për humbjen e fondeve do të ekzistojë vetëm nëse reformat e kërkuara nuk përmbushen brenda një afati shtesë prej 12 muajsh, pasi afati fillestar përfundon këtë qershor.
“Kjo do të thotë që rreziku për humbjen e fondeve do të shfaqet në qershor të vitit 2026, por deri atëherë mjetet do të jenë të qasshme për ne”, tha Murtezani./REL
