Rreth 20 hotele në Mal të Zi, gjatë vitit të fundit, kanë vendosur të rikategorizohen – duke kaluar zyrtarisht nga statusi i hotelit në atë të akomodimit privat.
Ky hap është pasojë direkte e vendimit të autoriteteve që nga fillimi i këtij viti të dyfishojnë normën e TVSH-së për shërbimet hoteliere – nga 7 në 15 për qind.
“Thjesht kaluan në akomodim privat dhe nuk e rinovuan lejen si hotel. Qëllimi nuk ishte të shmangnin detyrimet ndaj shtetit, por për shkak se ngarkesat janë më të mëdha për hotelet sesa për akomodimin privat”, tha për Radion Evropa e Lirë kryetari i Shoqatës së Hoteleve të Malit të Zi, Nikola Pejoviç.
Vendimi për rritjen e normës së TVSH-së u miratua në shtator të vitit të kaluar nga shumica parlamentare e përbërë nga Lëvizja “Evropa Tani” e kryeministrit Millojko Spajiç dhe ish-Fronti Demokratik i kryetarit të Parlamentit, Andrija Mandiç.
Sipas të dhënave të Eurostatit, norma e TVSH-së për shërbime hoteliere në vendet e Bashkimit Evropian varion nga 5 deri në 14 për qind. Rritja e taksës u bë pavarësisht paralajmërimeve të ekspertëve se kjo do të ndikonte negativisht në turizëm – sektor që përbën rreth 30 për qind të prodhimit të brendshëm bruto të Malit të Zi.
Në një dokument të Qeverisë nga fundi i korrikut, vihet re se “hotelet shpesh rikategorizohen në njësi më të vogla për të shmangur taksat më të larta dhe kompetencat e Ministrisë së Turizmit”. Ministria nuk iu përgjigj pyetjes së REL-it për këtë çështje.
A kanë të drejtë ta bëjnë këtë?
“Askush nga pronarët e akomodimit nuk ka bërë asgjë kundër ligjit. Ata e kanë këtë të drejtë”, shpjegon për REL analistja financiare, Ana Nives Radoviç.
Ajo sqaron se kategoria e akomodimit turistik përcaktohet nga numri i yjeve që tregojnë cilësinë e shërbimit – nga një yll për ofertat më të lira, deri në pesë yje për hotelet luksoze. Ndryshimi i kategorisë, sipas saj, nuk do të thotë domosdo ulje të cilësisë.
“Shumica e kanë ruajtur të njëjtin nivel shërbimi, vetëm që formalisht kategorizohen në nivel më të ulët”, thotë Radoviç, por paralajmëron se kjo mund të dëmtojë në afat të gjatë ekuilibrin e tregut dhe konkurrencën.
Si shmangen taksat në mënyra të tjera
Pejoviq ka thënë më herët se pronarët e hoteleve me deri në 80 shtretër mund të kalojnë në statusin e akomodimit privat – duke i ndarë shtretërit në mënyrë formale ndërmjet anëtarëve të familjes për të mos hyrë në sistemin e TVSH-së.
“Pra, katër prej nesh ndajmë nga 20 shtretër secili, bëhen 80 shtretër, qarkullojmë 120 mijë euro dhe praktikisht nuk i japim asgjë shtetit”, ka thënë ai.
Sipas rregullave aktuale, ofruesit e shërbimeve me qarkullim vjetor deri në 30 mijë euro nuk janë të detyruar të paguajnë TVSH – një kategori ku përfshihen shumica e akomodimit privat, fshatrat turistike, disa hostele dhe pansionet. Ky nuk është problemi i vetëm me të cilin përballet turizmi malazez.
Dhjetëra miliona euro të humbura nga akomodimi “në të zezë” në Mal të Zi
Mali i Zi ka humbur rreth 86 milionë euro vetëm nga akomodimi privat i paregjistruar, sipas të dhënave të marsit 2025.
Për ta ilustruar shumën, autoritetet thonë se për një të pestën e këtij shumi vitin e kaluar u ndërtuan dy klinika në kuadër të Qendrës Klinike të Malit të Zi.
Kryetari i Shoqatës së Hoteleve të Malit të Zi, Nikola Pejoviç, paralajmëron se akomodimi i paregjistruar është një problem i madh, pasi në treg ka shumë më shumë njësi të tilla sesa hotele.
“Është e pamundur të gjurmohet numri i tyre i saktë. Mendohet se janë mijëra njësi në të gjithë vendin. Ata janë në zonën gri dhe askush nuk i kontrollon, as nuk ka mekanizma për këtë”, thotë ai.
Se problemi qëndron te kontrolli, pajtohet edhe analistja financiare Ana Nives Radoviç. Sipas saj, të dhënat nga platformat si Booking dhe Airbnb tregojnë qartë se ka një problem serioz me mbikëqyrjen e akomodimit të paregjistruar.
Radoviç thotë se autoritetet malazeze kanë tentuar të bashkëpunojnë me këto platforma për të parandaluar regjistrimin e akomodimit që nuk është i raportuar tek shteti, por këto përpjekje nuk kanë dhënë rezultate.
“Procesi nis, pastaj gjenden justifikime pse nuk pati sukses dhe hiqet dorë… Mungesa e rezultateve tregon për dobësitë institucionale”, shton ajo.
Përveç mungesës së regjistrimit, shumë pronarë nuk i paraqesin mysafirët dhe nuk e paguajnë taksën e qëndrimit, e cila zakonisht është një euro në ditë. Radoviç thekson se kontrolli është i dobët dhe politikat ndëshkimore të papërshtatshme:
“Nëse mund të ofroni akomodim të paregjistruar për vite me radhë pa asnjë pasojë, atëherë ka pak gjasa që pa ndonjë detyrim ligjor të kaloni në biznes të ligjshëm”.
Rënie e të ardhurave nga turizmi për herë të parë që nga pavarësia
Sipas Bankës Qendrore të Malit të Zi, të ardhurat nga turizmi vitin e kaluar ishin 1,46 miliardë euro – një rënie prej 3,6 për qind krahasuar me vitin 2023.
Dhoma e Tregtisë e Malit të Zi theksoi se kjo është hera e parë që nga shpallja e pavarësisë në vitin 2006 – përjashtuar vitin e pandemisë – që të ardhurat nga turizmi bien krahasuar me vitin paraprak.
Sipas saj, kjo tregon se turizmi po vuan pasojat e vendimeve të gabuara në krijimin e ofertës turistike dhe mungesës së një plani dhe vizioni afatgjatë zhvillimi.
Të dhënat e Agjencisë Shtetërore të Statistikave (MONSTAT) tregojnë se numri i netëve të qëndrimit në të gjitha llojet e akomodimit gjatë periudhës janar-qershor të këtij viti është më i ulët me 272 mijë krahasuar me një vit më parë – duke shënuar rënie për të dytin vit radhazi. REL
