Në draftraportin e Komisionit Europian për shtetin e së drejtës në Shqipëri, thuhet se 47% e popullsisë së përgjithshme e konsiderojnë nivelin e pavarësisë së gjykatave dhe gjyqtarëve si “të drejtë ose shumë të mirë”. Në krahasim me vitin 2024 kjo shënon një rritje të lehtë me vetëm 1%.
Aty thuhet se Shqipëria vazhdoi me zbatimin e reformës në drejtësi, duke forcuar pavarësinë e gjyqësorit dhe autonominë e prokurorisë. Megjithatë ajo thekson se “gjatë zbatimit të strategjisë së reformës në drejtësi, duhet të sigurohet një mekanizëm drejtues më efektiv dhe koordinim i të gjitha institucioneve të drejtësisë”.
Po ashtu ka vërejtur disa shqetësime.
“Ndërsa qëndrueshmëria e sistemit gjyqësor është përmirësuar, përpjekjet e zyrtarëve publikë apo politikanëve për të ushtruar ndikim të papërshtatshëm dhe presion mbi sistemin gjyqësor ngjallin shqetësime serioze”, thuhet në draftraport.
Gjatë periudhës së raportimit, thuhet se gjashtë magjistratë u vendosën nën mbrojtje duke përfshirë dy gjykatës dhe katër prokurorë. Po ashtu përmendet raporti është kryer në kohën e arrestimit të kryebashkiakut Erion Veliaj dhe hetimit që nisi ndaj deputetes Klotilda Bushka për këtë çështje. Shqetësim serioz ka ngjallur reagimi publik që në draft raport konsiderohet si i “paprecedentë” nga ana e ekzekutivit dhe legjislativit.
“Prokuroria e Posaçme ka nisur një hetim penal në lidhje me përpjekjet për ushtrim presioni ndaj një magjistrati, në një çështje që përfshin një anëtar të parlamentit. Hetimi dhe arrestimi i një zyrtari të zgjedhur, i konfirmuar në shkurt 2025 nga Struktura e Posaçme Kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar (SPAK), shkaktoi reagime publike të paprecedenta nga ana e ekzekutivit dhe legjislativit, përfshirë përpjekje për të ushtruar presion ndaj SPAK-ut dhe institucioneve gjyqësore. Kjo ngjall shqetësime serioze. SPAK-u publikoi dy letra ankese drejtuar Ministrisë së Brendshme dhe Policisë së Shtetit për dështimin në forcimin e masave të sigurisë dhe garantimin e mbrojtjes së stafit të SPAK-ut gjatë një proteste përpara ambienteve të institucionit. Institucionet drejtuese të sistemit gjyqësor publikuan deklarata publike, duke denoncuar presionin politik ndaj drejtësisë”, thuhet në draftraport.
Sipas perceptimit mes ekspertëve, njerëzve dhe drejtuesve të biznesit, niveli i korrupsionit në sektorin publik në Shqipëri mbetet i lartë. Po ashtu theksohet se megjithëse ekziston një kuadër ligjor gjithëpërfshirës për luftën kundër korrupsionit, ende mbeten disa mangësi.
Ndërkohë vlerësohet puna e SPAK-ut pasi “ka konsoliduar më tej rezultatet pozitive në luftën kundër korrupsionit të nivelit të lartë”, dhe përmenden disa mungesa që vazhdojnë të ekzistojnë në aspektin e stafit dhe infrastrukturës. Përmendet po ashtu se numri i referimeve në SPAK-un nga autoritetet e tjera ka pësuar një ulje të mëtejshme dhe mbetet i ulët.
“Struktura e Posaçme Anti-Korrupsion (SPAK) dhe gjykatat kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar kanë dhënë rezultate pozitive në hetimin, ndjekjen penale dhe gjykimin e rasteve të korrupsionit, përfshirë ato që lidhen me politikanë dhe zyrtarë të lartë, si dhe në mbrojtjen e interesave financiare të BE-së. SPAK tregon një vizion strategjik të qëndrueshëm dhe pavarësi në kontributin ndaj luftës kundër korrupsionit të nivelit të lartë, pavarësisht presionit të shtuar politik, grupeve të krimit të organizuar dhe mediave. SPAK gëzon një nivel të lartë besimi publik”, thuhet në draftraport duke theksuar se duhet adresuar problemi i stafit dhe infrastrukturës.
Një tjetër shqetësim i përmendur në draftraport është edhe Gjykata Kushtetuese. Edhe pse ka vijuar të funksionojë efektivisht, Komisioni Europian vlerëson se parlamenti ka dështuar vazhdimisht t’i përmbahet disa vendimeve të saj. Njëkohësisht thekson edhe “pasigurinë ligjore” mbi kohëzgjatjen e mandatit të anëtarëve të saj janë shqetësuese.
“Gjykata vazhdoi të funksionojë mirë dhe zgjidhi ngarkesën e çështjeve të prapambetura. Gjatë periudhës së raportimit, parlamenti zbatoi vendimin e Gjykatës për të drejtën e qytetarëve që jetojnë jashtë vendit për të marrë pjesë në zgjedhje. Megjithatë, parlamenti nuk arriti të zbatojë vendimet e tjera të Gjykatës Kushtetuese. Në një opinion për këtë çështje, Komisioni i Venecias bëri thirrje Parlamentit që të respektojë dhe të zbatojë vendimet e Gjykatës dhe konfirmoi se këto vendime janë detyruese për të gjitha organet shtetërore, përfshirë edhe parlamentin. Zbatimi i vendimit të Gjykatës Kushtetuese, që shpalli disa ndryshime në Ligjin për Komisionet Hetimore si jokushtetuese, ende është në pritje. Parlamenti kishte gjashtë muaj kohë për të zbatuar këtë vendim, dhe ndonëse diskutimet kanë nisur në parlament, afati nuk u përmbush. Në dhjetor 2024, Gjykata Kushtetuese nxori një vendim për përfundimin e mandatit të kryetarit të saj, duke konfirmuar kompetencën e saj ekskluzive për të shqyrtuar këto raste. Pasiguri ligjore mbetet për përfundimin e mandatit të dy anëtarëve të Gjykatës Kushtetuese, për shkak të interpretimeve të ndryshme të dispozitave përkatëse nga Parlamenti dhe Gjykata e Lartë. Për një nga rastet, Presidenti i Republikës, si autoritet emërues, ka bërë një kërkesë zyrtare tek Gjykata Kushtetuese për të sqaruar se si të harmonizohen dy parimet kushtetuese në lidhje me llogaritjen e mandateve”, thuhet në draftraport.
Kujtojmë se në dhjetor të vitit 2024, Gjykata Kushtetuese vendosi për mbarimin e mandatit të kryetares Holta Zaçaj, duke i dhënë fund ngërçit ligjor mes këtij institucioni dhe Gjykatës së Lartë. Kjo e fundit kishte hapur ndërkohë garën për zëvendësimin e saj. Ndërkohë në Janar, Presidenti Begaj iu drejtua gjykatës për të zgjidhur në mënyrë të drejtë. gjithëpërfshirëse, kushtetuese dhe shteruese ngërçin e krijuar me mekanizmin e përtëritjes së pjesshme.
Në draftraportin e Komisionit Europian, vërehen edhe vështirësitë në kryerjen në kohë dhe me cilësi të “vlerësimeve, emërimeve, promovimeve dhe transferimeve të magjistratëve”. Sa i përket Inspektoratit të Lartë të Drejtësisë vijon të jetë funksional, por numri i lartë i vendeve vakante për inspektorë-magjistratë ndikon në funksionimin e tij efektiv.
Problematike shikohet edhe kohëzgjatja e proceseve dhe numri i madh i rasteve të prapambetura, të cilat sipas draftraportit, janë shtuar më tej, ndërsa “masa vendimtare për rritjen e efikasitetit ende nuk janë zbatuar”.
Komisioni Europian ndalet edhe te Policia e Shtetit duke theksuar se edhe pse ligji është rishikuar, ajo “mbetet ende shumë e ndjeshme ndaj korrupsionit”./tvklan.al
