“Bukuria e tmerrshme e operacioneve në tru”. Rrëfimi në New York Times i një shkrimtari me neurokirgun Petrela

Karl Ove Knausgaard është një shkrimtar norvegjez, i cili i ka bërë një jehohë të madhe punës së neurokirurgut të famshëm shqiptar Mentor Petrela.

Në një artikull të gjatë botuar në revistën “Nju Jork Tajms”, (New Yourk Times), Karl sjell një rrëfim me detaje të disa ditëve që ai ka qëndruar në Shqipëri dhe ka ndjekur punën e mrekullueshme të doktorit Mentor Petrla i cili asistonte në një ndërhyrje të rrallë kirurgjikale që u krye nga mjeku Henry Marsh.

Pikërisht është ky i fundit i cili kishte krijuar lidhjet me shkrimtarin.

Shkrimtari, i kishte kërkuar neurokirurgut britanik që të ishte i pranishëm në një operacion që ai kryente.

Dhe doktori e kishte ftuar në Shqipëri.

Marsh kishte ardhur në Tiranë për të demonstruar një procedurë kirurgjike të quajtur “craniotomy në kushtet kur pacienti është zgjuar, që kurrë nuk ishte kryer më parë në Shqipëri. Kjo lloj procedure përdoret për të hequr një lloj tumori në tru që edhe vetë duket sikur të ishte tru, pra ka formën e tij.

Tumoret e tilla janë më të zakonshme tek të rinjtë dhe nuk ka shërim për to. Pa kirurgji, 50 për qind e pacientëve vdesin brenda pesë viteve; 80 për qind brenda 10 vjetësh. Një operacion zgjat jetën e tyre me 10 deri në 20 vjet, ndonjëherë më shumë.

Në mënyrë që kirurgu të jetë në gjendje të bëjë dallimin midis tumorit dhe indeve të shëndetshme të trurit, pacienti mbahet zgjuar gjatë operacionit, dhe gjatë procedurës kirurgjikale truri stimulohet me një sondë elektrike, në mënyrë që kirurgu mund të shohë nëse reagon dhe si reagon pacienti.

Ekipi në Shqipëri kishte qenë duke u përgatitur për gjashtë muaj para se të ndodhte operacioni i parë dhe kishte zgjedhur dy raste që janë veçanërisht të përshtatshme edhe për të demonstruar metodën pionere.

“Brenda në repartin neurokirurgjikal, Petrela ishte duke na pritur, i veshur korrekt dhe i qeshur.

“Mirë se vini, miqtë e mi,” tha ai. “Ju mund t’i lini gjërat tuaja në zyrën time, në qoftë se doni. Dhe pastaj mund t’ju tregoj sallat e operacionit”.

Ne ishim të pajisur me kapele dhe maska në fytyrë dhe u ngjitëm në katin e dytë, përmes një labirinthi të vogël korridoresh dhe në sallën e operacionit.

Për tmerrin tim, një operacion ishte duke u kryer në ato momente. Heshtje totale. Fokusi i vetëm i vëmendjes ishte një kokë e mbështjellë me fasho në mes të dhomës. Pjesa e sipërme e kafkës ishte hequr…Dy mjekët e përkulur mbi kokën e tij, Pranë nesh ishte një monitor që tregonte një pamje më të zgjeruar të trurit. …

Marsh gjithmonë fliste me pacientin para dhe pas operacionit; ai përsëriti disa herë që kjo mund të jetë pjesa më e vështirë e punës së tij.

Atij i duhet të tregonte të vërtetën, por në të njëjtën kohë nuk duhet të privonte pacientin nga shpresa se do të arrinte rezultate.

…E ndoqa Marsh në dhomën tjetër, ku u ulëm rreth tavolinës së Petrelës. Shpejt u dëgjua një trokitje në derë. Pacienti, një burrë i shkurtër, trupngjeshur me një fytyrë të fortë, rinore, dhe Florian Dashi, neurolog.

Pacienti buzëqeshi, dhe lëvizjet e tij dukeshin të sigurta, por në sytë e tij, kishte shqetësim, ndoshta edhe frikë.

Emri i tij ishte Ilmi Hasanaj. Ai ishte 33 vjec dhe punonte si murator në Tiranë. Jetonte në periferi të qytetit dhe ishte i martuar, por nuk kishte fëmijë. Kishte qenë duke punuar në një vend ndërtimi, siç tha, në çati, dhe në mes të ditës kur kishte shkuar për të marrë diçka në një depo, kishte ndierë krahun e tij të majtë dhe dorën t’i dridheshin.

Goja dhe sytë iu zgurdulluan..Arriti të ulej në një karrige. Disa kolegë, duke pranuar se diçka nuk po shkonte mirë, e çuan në spital.

“Çfarë mendove që po ndodhte?”, E pyeta.

“Mendova se ndoshta ishte thejsht i lodhur dhe” tha ai. “Kisha punuar shumë kohët e fundit.”

Qetësi.

“A jeni i frikësuar për operacionin?”, E pyeta.

Ai tundi kokën edhe para se Dashi të përgjigjej në vend të tij.

“Po.”

Marsh u përkul përpara.

“Unë kam bërë mbi 400 operacionet ë tilla” tha ai. “Përvoja ime me pacientët angleze është që zakonisht me ta është shumë e lehtë. Dhe unë dyshoj se shqiptarët janë shumë më të egër se sa anglezët. Besoj se shqiptarët do ta bëjnë shumë më mirë. ”

Hasanaj qeshi kur dëgjoi këtë.

…Petrela na ftoi për darkë në apartamentin e tij atë mbrëmje. Familja e tij kishte një ndërtesë në qendër të qytetit. Paraardhësit e tij kishin qenë politikanë dhe biznesmenë; Stërgjyshi i tij prefekt i Tiranës, kur qyteti u dorëzua tek forcat e Perandorisë Austro­Hungareze, gjatë Luftës së Parë Botërore.

Gjyshi i tij tregtonte vaj ulliri dhe ishte i pasur; ishte ai që kishte ndërtuar godinën e banimit, në vitin 1924.

Kur komunistët erdhën në pushtet pas luftës, familja humbi shtëpinë; iu ishte konfiskuar, si të gjitha shtëpitë që iu përkisnin atyre që në atë kohë quheshin borgjezë.

Babai i tij, i cili ishte profesor, kishte dhënë mësim në një shkollë fillore në një fshat male larg Tiranës, më thoshte Petrela në muzg në tarracën e banesës së tij. Zëri i tij ishte plot pikëllim, kur flishte për babain e tij.

Kisha vënë re se fjala e tij ishte ligj për punonjësit e tjerë të spitalit, dhe për repartin neurokirurgjikal në Tiranë, i cili ishte i varfër dhe i burimet themelore i mungonin, të ishte në gjendje të kryente operacione të një niveli të tillë të lartë, me siguri këtu duhej diçka që ka lidhje më shumë se sa përzemërsia.

Duke qëndruar atje në errësirë, nën yje, Petrela pastaj më tregoi një histori në lidhje me ish­shefin e tij, kur ai përdori vetëm gishtat për të hequr disa lloje tumore në trur. Pa instrumente ndihmëse, pa asgjë, vetëm me gishtin tregues në tru dhe – pllum!.

…Më vonë atë ditë, unë shkova në Galerinë Kombëtare të Arteve dhe pashë pikturat nga epoka komuniste. Ato ishin të varura në dy galeritë e mëdha, dhe gjatë kohës që isha atje, nuk pashë asnjë person të vetëm.

Herë pas here dëgjoja disa fëmijë që luanin jashtë, britma dhe të qeshura e tyre…Shumë nga pikturat tregonin njerëzit që punonin. …

Në Norvegji në 1970, Shqipëria konsiderohej një vend pionier nga intelektualët e rinj. Një lloj utopie, një tokë e së ardhmes, ideali që duhej ndjekur. Kur ia kam përmendur këtë Petrelës në darkën tonë të parë, ai vuri duart në kokë.

“Por kjo ishte vetëm një gënjeshtër,” tha ai. “Kjo ishte e gjitha një gënjeshtër. Si mundet që ata e kanë besuar atë? ”

“Nuk e di,” thashë unë pastaj. Por kur pashë pikturat në muze, unë ndjeva tërheqje prej tyre.

Çfarë ishte aq e gabuar me këto piktura? Çfarë ishte e gabuar me botën që ata portretizonin?

Ishte e gjitha vetëm një gënjeshtër, më kishte thënë Petrela në lidhje me komunizmin shqiptar.