Më shumë se pesë vjet pas tërheqjes së Britanisë së Madhe nga BE, të dyja palët kanë rënë dakord për një afrim. Në samitin e parë të liderëve të Bashkimit Evropian dhe Britanisë së Madhe që nga Brexiti, palët ranë dakord për bashkëpunim më të ngushtë, njoftoi qeveria britanike. Marrëveshja mbulon fushat e mbrojtjes, sigurisë, peshkimit, kontrollit të ushqimit dhe lëvizshmërisë së të rinjve. Marrëveshja e vë në bazë të re bashkëpunimin dypalësh.
Marrëveshja shënon riorganizimin më të rëndësishëm të marrëdhënieve midis dy palëve që nga Brexiti në janar 2020. “Është koha të shohim përpara: të lëmë pas mosmarrëveshjet e vjetra politike dhe të gjejmë zgjidhje pragmatike që përmirësojnë jetën e popullit britanik”, tha kryeministri britanik Keir Starmer. Ministri i Jashtëm britanik, Nick Thomas-Symonds, i cili njeh përrmbajtjen e negociatave, foli për një “ditë historike”.
Pas takimit në Londër me Presidenten e Komisionit Evropian Ursula von der Leyen dhe Presidentin e Këshillit António Costa, Starmer foli për një rezultat “fitimprurës për të dyja palët” (Win-Win). “Britania e Madhe është kthyer në skenën botërore”, tha kryeministri britanik. Presidenti i Këshillit të BE, António Costa, e quajti marrëveshjen një “kapitull të ri në marrëdhëniet tona”. Von der Leyen shtoi: “Në një kohë paqëndrueshmërie globale dhe përballjes me kërcënimin më të madh për kontinentin tonë në breza, ne në Evropë qëndrojmë të bashkuar.”
Qasje në fondet miliardëshe të mbrojtjes të BE?
Një shtyllë qendrore është fusha e mbrojtjes, ku BE dhe Britania e Madhe kanë kohë që po afrohen. Sipas qeverisë së Londrës, marrëveshja e mbrojtjes duhet t’u lejojë kompanive britanike të marrin pjesë në projektet e mbrojtjes të BE, përfshirë fondin e planifikuar prej 150 miliardë eurosh për riarmatimin.
Të dyja palët duan gjithashtu të bashkëpunojnë më ngushtë për të mbrojtur infrastrukturën kritike. Kohët e fundit, për shembull, ka pasur incidente të përsëritura të dëmtimit të kabllove nën det. Për më tepër, është planifikuar një bashkëpunim më i madh për sigurinë hapësinore dhe në të ardhmen do të shkëmbehen më shumë të dhëna për migracionin e parregullt.
Pikat e mosmarrëveshjes: peshkimi dhe lëvizshmëria e të rinjve
Detajet e marrëveshjeve u negociuan deri vonë pasditen e së dielës. Pikat kryesore të mosmarrëveshjes ishin të drejtat e peshkimit dhe lëvizshmëria e të rinjve midis BE dhe Britanisë së Madhe, e cila synon ta bëjë më të lehtë për të rinjtë të ndjekin shkollën, të studiojnë ose të punojnë jashtë vendit për një periudhë të kufizuar kohore.
Sipas marrëveshjes, Britania e Madhe do t’i mbajë ujërat e saj të hapura për peshkatarët evropianë për 12 vjet pas skadimit të marrëveshjes aktuale në vitin 2026. Në këmbim, BE do të lehtësojë burokracinë për importet e ushqimit nga Britania e Madhe për një periudhë të pacaktuar.
Lidhur me lëvizshmërinë e të rinjve, të dyja palët ranë dakord vetëm për një formulim shumë të përgjithshëm, i cili duhet të konkretizohet më tej në negociatat pasuese. Qeveria gjermane, në veçanti, kishte këmbëngulur që të rinjtë nga BE duhet të jenë më të lehtë për të jetuar dhe punuar në Britaninë e Madhe për një periudhë të kufizuar kohore.
Kritika nga mbështetësit e Brexit-it
Megjithatë, nga perspektiva e Londrës, çështja e lëvizshmërisë së të rinjve është delikate sepse mund të sjellë mbështetje për përkrahësit e Brexitit dhe populistin e krahut të djathtë, Nigel Farage, partia e të cilit Reform UK është aktualisht përpara partive kryesore Laburiste dhe Konservatore në sondazhe. Zëvendëspresidenti i Reform UK, Richard Tice, e kritikoi ashpër marrëveshjen. Starmer po “kapitulon” para Brukselit, duke shitur industrinë britanike të peshkimit dhe dëshiron të lejojë “miliona emigrantë të BE-së” të hyjnë në vend, tha Tice.
Udhëheqësja e Partisë Konservatore, Kemi Badenoch, e quajti marrëveshjen thellësisht shqetësuese. Sipas mbështetëses së Brexit-it, Britanisë së Madhe do t’i duhet të pranojë përsëri rregullat e Brukselit në të ardhmen.
Shumica e britanikëve pendohen për vendimin e Brexit-it
Referendumi britanik i vitit 2016 për largimin nga BE-ja zbuloi një përçarje të thellë në shoqërinë britanike. Vetëm një shumicë e ngushtë votoi në favor të hapit drastik, i cili e vuri ekonominë britanike nën presion. Që nga viti 2020, Britania e Madhe zyrtarisht nuk është më anëtare e BE, dhe që nga viti 2021, ajo gjithashtu nuk është më anëtare e Bashkimit Doganor të BE dhe e Tregut të vetëm.
Marrëdhëniet me Brukselin ka qenë nën tension të konsiderueshëm. Pesë kryeministra mbajtën poste përpara se Starmeri të merrte detyrën korrikun e kaluar. Sondazhet aktuale tregojnë se shumica e britanikëve pendohen për vendimin për Brexit-in. Megjithatë, ka pak interes për t’u rianëtarësuar në BE.
Nën drejtimin e Starmerit, Britania e Madhe është afruar gjithnjë e më shumë me BE, veçanërisht me Francën dhe Gjermaninë. Kjo është veçanërisht e dukshme në mënyrën se si është përballur Britania e Madhe me luftën kundër Ukrainës dhe me Presidentin e ri të SHBA-së, Donald Trump. Në këtë fushë, qeveritë e Londrës dhe Parisit, së bashku me Kancelarin e ri gjerman, Friedrich Merz, po përpiqen të miratojnë një qasje të unifikuar, së bashku edhe me kryeministrin polak Donald Tusk./dw
