Revista ekonomike “Monitor” ka futur në analizat e saj edhe produktin “kanabis”, duke e trajtuar jo siç ka ndodhur deri tani si një “veper të jashtëligjshme” por si mallë tregu. “Monitor” tregon me shifra se si ka rënë vlera aktualisht, vendet që furnizon Shqipëria, si bëhet transporti etj. Më poshtë shkrimi i plotë.
***
Ashtu si në çdo treg tjetër, që udhëhiqet nga parimet e kërkesë- ofertës dhe të riskut, “biznesi” i kultivimit të kanabisit, që ka njohur lulëzim muajt e fundit, ka filluar të vuajë pasojat e mbiofertës.
Sipas burimeve nga tregu, çmimi i shitjes të bimës, që ka zhvendosur vëmendjen nga bujqësia tradicionale, ka rënë ndjeshëm që pas shtatorit, kur ajo filloi të korrej, në të gjitha hallkat e tregtimit të tij.
Ndërsa çmimi me të cilin produkti dilte nga fusha ishte 250-300 euro/kg, pas shtatorit ai ka rënë në 100-200 euro/kg, duke u tkurrur me 30-40%. Ka dhe disa zona, si në Gjirokastër, ku fshatarëve që kanë mbjellë për hesap të vet, u merret edhe me 70 euro/kg. Deri sa produkti arrin në destinacionin përkatës, çmimi rritet ndjeshëm për shkak të kostos së lartë të transportit (kosto e trafikimit me avion llogaritet në rreth 500 euro/kg, me kamion 350 euro/kg dhe me gomone 250 euro/kg) dhe marzhit shtesë të fitimit.
Pavarësisht kostove të larta të transportit, rënie të ndjeshme ka pësuar dhe çmimi i tregtimit me shumicë të kanabisit në shtete të ndryshme (dorëzimi nga pala shqiptare). Psh, Në Italianë e Jugut, çmimi ka rënë nga 1700-1800 euro/kg në 1200-1500 euro/kg, në atë të Veriut është ulur me më shumë se 20%, nga 2200-2500 euro në 1700-2000 euro/kg.
Në Turqi, që është një nga tregjet kryesore të Shqipërisë, për shkak edhe të konsumit të lartë nga turistët, çmimi ka rënë deri në 45%, nga 4000 euro/kg në 2200 euro/kg. Kërkesa e lartë nga Turqia vlerësohet dhe si një nga faktorët që nxiti prodhimin në Shqipëri.
Çmimi më i shtrenjtë i shitjes është në vendet skandinave (Suedi, Danimarkë), deri në 6000 euro/kg, por mësohet se furnizimi atje është ndërprerë për shkak të stoqeve të krijuara dhe çmimi ka rënë në rreth 5 mijë euro/kg.
Në Gjermani çmimi gjithashtu është përgjysmuar në rreth 2200 euro/kg (ndonëse ky shtet nuk ka klientë direkt). Në Holandë dhe Belgjikë, çmimi ka rënë me 35% në rreth 2300 euro/kg.
Në Francë furnizohen disa qytete, si Nice, Lion, Monako (edhe këtu çmimi ka rënë me 30%), ndërsa Spanja dhe Portugalia furnizohen kryesisht nga Maroku.
Shqipëria dhe Maroku vlerësohen për momentin si furnizuesit më të mëdhenj të Europës, ku cilësia e kanabisit shqiptar është më e mirë, për shkak të veçorive natyrore të vendit.
Mësohet se rritja e prodhimit ka qenë një nga arsyet kryesore që ka ndikuar në rënien e çmimit, teksa organizatorë kanë qenë të detyruar të bënin një veprim të tillë për të ruajtur klientët dhe kanalet e tregtimit.
Kush po humbet nga zhvlerësimi
Si një treg me risk të lartë edhe marzhi i fitimit është mjaft i madh dhe pavarësisht rënies, fitimet mbeten të kënaqshme. Më të garantuar janë punonjësit, që kanë pagesa fikse që arrijnë deri në 5 mijë lekë në ditë. Muajt e fundit vlerësohet se ka pasur një zhvendosje të ndjeshme të fuqisë punëtore drejt fushave të hashashit, aq sa disa industri, si psh ajo e fasonit, kanë hasur vështirësi në përmbushjen e porosive për klientët si rrjedhojë e mungesës së punonjësve.
Të mbrojtura nga rënia e çmimit janë dhe grupet organizatore, sidomos ata që kanë mbjellë parcelat e veta. Ashtu si me investimet në bursë, ku përveçse risku i lartë nënkupton fitime të larta, ata janë kujdesur të diversifikojnë rrezikun. Përgjithësisht funksionojnë skemat e organizuara, që pasi gjejnë financimin dhe tokat (me qira ose me përqindje), sigurojnë mbështetjen e policisë, shpenzojnë për rojet dhe kujdesen për sigurimin e fuqisë punëtore. Për të diversifikuar rrezikun mbillet në disa zona, ku edhe nëse kapet e asgjësohet një pjesë nga policia, sërish prodhimi është i garantuar.
Humbjen më të madhe vlerësohet që ta kenë pasur “investitorët”, që kanë mbartur pjesën më të madhe të riskut dhe që do të marrin të paktën 30% më pak sesa kishin qenë planet fillestare.
Sa janë të ardhurat?!
Vlerësimi i të ardhurave që vijnë nga kultivimi i kanabisit mbetet një mision i vështirë. Një raport i publikuar së fundmi nga UNODC (Zyra e Kombeve të bashkuara për Drogën dhe Krimin), por që i referohet të dhënave të viit 2014, vlerëson se fitimet vjetore nga tregtia e paligjshme e drogave në Shqipëri janë sa 2.6% e prodhimit të brendshëm bruto (ajo që prodhon ekonomia në një vit). Duke pasur parasysh që PBB e Shqipërisë është rreth 13 miliardë USD në vit (sipas të dhënave zyrtare nga Ministria e Financave), atëhere fitimi nga tregtia e paligjshme e drogave llogaritej rreth 340 milionë USD për vitin 2014.
Në 2016-n, si rrjedhojë e rritjes së sipërfaqes së mbjellë, shuma vlerësohet disa herë më e lartë. Policia ka deklaruar se deri tani ka shkatërruar 1.5 milionë rrënjë. Duke vlerësuar se është shkatërruar rreth gjysma e sasisë së mbjellë, sasia e mbetur prej 1.5 milionë kg ( Rendimenti minimal i bimës që ka periudhë kultivimi 6-mujore është 1 kilogram për një rrënjë) vlerësohet në minimumi 1.5 miliardë euro (me një çmim mesatar prej 1000 euro/kg).
Problem mbetet se si do pastrohet këto para. Sipas raportit të UNODC, pastrimi i parave ndodh përmes shumë mënyrash të ndryshme, duke variuar nga përdorimi i teknikave të vogla të decentralizuara, përfshirja e dërgesave të parave ose remitancat deri te përdorimi i sofistikuar i bizneseve mbështetëse; të të gjitha rastet, gjithsesi, të ardhurat nga tregtia e ligjshme e drogave riqarkullohen përmes mjeteve të ligjshme.
Ndërsa përvoja ka tregues se vendet që janë mbështetur te kultivimi i narkotikëve sot janë më të varfëra se fqinjët e tyre, janë të zhytura në konflikte sociale dhe kanë një renditje më të përkeqësuar në indeksin e zhvillimit njerëzor, ndërsa disa prej tyre janë ndër shtetet me numrin më të lartë të vrasjeve në botë për 100 mijë banorë. http://ëëë.monitor.al/skenari-kolumbian-shqiperise/
Rënia e çmimit dhe stoku pritet të ulin sipërfaqen e mbjellë vitin e ardhshëm
Edhe në rast se nuk do të ketë ndonjë vullnet nga ana e institucioneve për të ndaluar këtë fenomen, ai pritet që të mos jetë kaq masiv vitin e ardhshëm, duke u nisur nga arsye thjesht ekonomike. Së pari, rënia e çmimit nuk e justifikon riskun që ndërmerret për të kultivuar kanabisin. Së dyti, superprodhimi pritet të krijojë stoqe. Së treti, një pjesë që kanë fituar mjaftueshëm këtë vit, mund të mos e ndërmarrin riskun ta kultivojnë edhe gjatë viit të ardhshëm.
Që këtë vit për të minimizuar stoqet po kalohet drejt përpunimit në të ashtuquajturën çokollatë, ku një kg çokollarë ka 10 kg kanabis dhe kusht 5000-6000 euro/kg, apo në vajin e kanabisit, që kushton 10 mijë euro/kg.
Zhvendosja e vëmendjes, eksportet e produkteve bujqësore, rritje minimale në shtator
Eksportet e grupit “Ushqimet, pijet dhe duhani”, që kishin shënuar një ecuri mjaft të mirë përgjatë këtij viti janë frenuar ndjeshëm në shtator, duke u zgjeruar me vetëm 7%, me bazë vjetore, sipas të dhënave të fundit në publikimin e tregtisë së jashtme për muajin shtator nga INSTAT. Eksportet e këtij grupi ishin 1.5 miliardë lekë në shtator, nga mbi 2 miliardë lekë që kishin qenë mesatarisht muajt e mëparshëm. Gjithsesi, për 9 mujorin, ky grup është rritur me 21.7%, për të arritur në rreth 17 miliardë lekë, si rrjedhojë e performancës së mirë në 6 mujorin e parë.
Grosistë të fruta-perimeve në tregun e madh ushqimor në kryeqytet kanë pohuar një mungesë të prodhimit vendas të perimeve për arsye se një pjesë e fuqisë punëtore në fshat është orientuar drejt hashashit. Për rrjedhojë, çmimet domateve dhe disa perimeve të tjera në kulmin e sezonit gjatë muajit gusht kanë qenë 30-50% më të larta se një vit më parë.
Në kahun tjetër, Frutat dhe perimet u renditën ndër 12 produktet më të importuara në vend në 9-mujorin e këtij viti. Sipas të dhënave nga doganat, importet e frutave dhe perimeve ishin në vlerën e 1.5 miliardë lekëve në janar-shtator 2016. Grupi i frutave dhe perimeve të paktën dy vitet e shkuara nuk ishte i përshirë në 20 mallrat më të importuara në vend.
Ekspertët: Nuk vjen asgjë e mirë nga paratë e ekonomisë kriminale
Ekspertë të njohur të ekonomisë në një prononcim të mëparshëm për Monitor kanë pohuar se pavarësisht efekteve pozitive afatshkurta, në afatin e gjatë nuk vjen asgjë e mirë nga paratë e ekonomisë kriminale. Ata bien dakord njëzëri se masivizimi i kultivimit të hashashit do të ketë pasoja tepër negative për vendin, duke filluar nga largimi i vëmendjes nga bujqësia, efekteve sociale, shtrembërimin që po i bën tregut të punës e deri në fuqizimin e ekonomisë kriminale. Ata nuk ngurrojnë të heqin një paralele mes asaj që ndodhi me Shqipërinë me piramidat në vitin 1997, ndërsa shtojnë se shembuj nga bota, ku më tipikja është Kolumbia, kanë dështuar të tregojnë se orientimi i ekonomisë nga kultivimi i produkteve nartotike ka sjellë rritje të mirëqenies së vendit. Ekspertët bëjnë thirrje që kjo dukuri të marrë fund sa më shpejt, përndryshe pasojat do të jenë të mëdha.
