Më shumë kohë u duhet të hyjnë dhe të sistemohen në sallë, sesa të konstatojnë atë që prej kohësh është bërë e pritshme.
Të mërkurën, më 25 qershor, deputetët e zgjedhur të Kosovës dështuan për herën e 37-të të konstituojnë institucionin ligjvënës dhe për këtë u deshën vetëm rreth dy minuta kohë.
Këto përpjekje, që prej 15 prillit, janë shndërruar në një rit që përsëritet çdo të dytën ditë – me saktësi gati kronometrike, por pa asnjë rezultat.
Fajtorë – sipas versionit të secilit – janë “ata tjerët”: Lëvizja Vetëvendosje e kryeministrit në detyrë, Albin Kurti, akuzon partitë opozitare për bllokim, ndërsa këto të fundit kundërpërgjigjen me akuza për papërgjegjësi.
Ngjarja duket se ka humbur edhe vëmendjen publike: nuk është më kryelajm, as nuk kap titujt.
E, pragun e rëndësisë padyshim se nuk e kalon as në agjendat globale.
Përveç ndonjë thirrjeje të shpejtë për zgjidhje, vëzhguesit thonë se bota e ka përqendruar vëmendjen te sfidat më urgjente – nga lufta në Ukrainë deri te konfliktet në Lindjen e Mesme.
“Mund të ketë pjesë të aparatit shtetëror në vende si Britania apo Gjermania që janë të vetëdijshme për problemin [në Kosovë], por ato nuk arrijnë të tërheqin vëmendjen e vendimmarrësve të lartë. Pa angazhimin e tyre, është e vështirë të ushtrohet presion mbi aktorët, për të shtyrë përpara ndonjë progres”, thotë për Radion Evropa e Lirë James Ker-Lindsay, profesor në Shkollën Ekonomike të Londrës.
Zërat ndërkombëtarë dhe perceptimet për Kurtin
Ndër zërat që bien në kontrast me heshtjen e përgjithshme ndërkombëtare, është ai i ambasadorëve të vendeve të QUINT-it – SHBA-së, Britanisë së Madhe, Gjermanisë, Italisë dhe Francës – të akredituar në Prishtinë.
Në disa raste, ata i kanë rikujtuar politikës kosovare detyrimet kushtetuese dhe domosdoshmërinë për të funksionalizuar institucionet.
Më i fundit që ka reaguar, ka qenë ambasadori gjerman në Kosovë, Jorn Rohde – dhe jo për herë të parë.
Në një postim publik më 25 qershor, ai përsëriti shqetësimin e tij për bllokadën politike, duke theksuar se “Kosova ka nevojë për institucione funksionale tani”.
Sipas tij, “qytetarët presin udhëheqje, e jo ngërç politik”.
“Është koha që deputetët e zgjedhur të veprojnë në interes të Kosovës: vendi i pari, politika partiake e dyta”, tha Rohde.
Për Ker-Lindsayn, barra më e madhe bie mbi Kurtin, i cili, si udhëheqës i partisë më të madhe dhe kryeministër në detyrë, duhet të bëjë hapin e parë drejt kompromisit.
Por, pritshmëritë e tij janë të ulëta. Ai thotë se Kurti perceptohet më shumë si faktor që e pengon dialogun sesa si forcë që sjell zgjidhje.
“Kjo lidhet edhe me ato që i kemi parë më herët, kur Vetëvendosje përdorte gaz lotsjellës, bomba tymuese apo sende të ngjashme gjatë seancave në parlament”, kujton eksperti britanik.
Sipas tij, ky imazh i lë edhe vendimmarrësit ndërkombëtarë në një pozicion më të tërhequr.
Për më tepër, thotë se Kurti i ka sfiduar shpesh edhe kërkesat e vetë atyre – qoftë për veprimet në veriun e Kosovës, të banuar me shumicë serbe, qoftë për qëndrimet e ngurta në dialogun për normalizimin e marrëdhënieve me Serbinë – dhe kjo, pastaj, “e ka dëmtuar besimin ndaj tij si lider me vullnet të mirë dhe përgjegjësi politike”.
Ndaj, thotë Ker-Lindsay, shumë prej aktorëve ndërkombëtarë preferojnë të qëndrojnë në hije, duke reaguar vetëm në rast se tensionet përshkallëzohen.
“Ndërkombëtarët nuk ndihen se mund të bashkëpunojnë me të. Nuk ndihen se mund t’i besojnë. Nuk kanë besim se ai është serioz në përpjekjet për t’i zgjidhur problemet e mëdha dhe për të vepruar në mënyrë të përgjegjshme politike”, thotë Ker-Lindsay.
Zgjidhja në favor të vetë Kosovës
Ndryshe prej tij, Toby Vogel, nga Këshilli për Politikat e Demokratizimit në Bruksel, e sheh situatën me më shumë nuanca.
Ai thotë se sfidat në Kosovë nuk mund t’i atribuohen vetëm një personi apo partie, pasi atmosfera politike dhe presionet ndërkombëtare janë komplekse dhe shpesh kontradiktore.
Ai nuk ka përgjigje të qartë se si mund të dilet nga ngërçi parlamentar, por mendon se ndërhyrja nga jashtë – qoftë nga BE-ja apo SHBA-ja – nuk do të ishte e dobishme.
Sipas tij, zgjedhja më e mençur do të ishte që partitë të angazhoheshin vetë në zgjidhjen e situatës, duke kapërcyer ngërçin institucional, konstituar Kuvendin dhe formuar një qeveri funksionale, që do të angazhohej pastaj në procese të rëndësishme që e presin vendin.
“Sigurisht që dialogu për normalizimin e marrëdhënieve me Serbinë është duke vuajtur gjithashtu, por, nga ana tjetër, ai ka qenë i vdekur për shumë vite, edhe për arsye që nuk kishin të bënin fare me Qeverinë e Kosovës”, thotë Vogel për Radion Evropa e Lirë.
Dalja nga kjo krizë, sipas tij, do t’i jepte Kosovës mundësi që t’i tregonte botës se është palë konstruktive dhe serioze, ndërsa Serbia është ajo që vazhdon t’i shkelë marrëveshjet e Brukselit dhe Ohrit për normalizimin e marrëdhënieve.
Për ndikimin e bllokadës institucionale në rrugën e integrimit evropian të Kosovës, dy vëzhguesit janë në një mendje.
“Integrimi i Kosovës në BE ka ngecur plotësisht për shkak të pesë vendeve mosnjohëse dhe disa vendeve njohëse – mbi të gjitha Hungarisë – që janë armiqësore ndaj Kosovës, ose të tjerave – si Franca – që janë armiqësore ndaj zgjerimit”, thotë Vogel.
“Bllokada nuk do t’i bëjë asnjë nder Kosovës. Nuk do t’i ndihmojë në asnjë mënyrë. Do të shihet vetëm si një shembull i një problemi politik, që duket se ka ekzistuar për një kohë mjaft të gjatë”, shton Ker-Lindsay.
Bota ndryshon, Kosova në vendnumëro
Ndërsa figurat jashtë Kuvendit, qofshin zyrtarë ndërkombëtarë, vëzhgues apo përfaqësues të shoqërisë civile, përpiqen – në një mënyrë ose tjetër – ta rrisin presionin për formimin e institucioneve, Lëvizja Vetëvendosje mbetet e fiksuar pas emrit të Albulena Haxhiut për kryeparlamentare, e opozita në kundërshtimin e saj dhe në kërkimin e një alternative tjetër.
Që nga 15 prilli kur edhe ka nisur kjo sagë parlamentare, bota ka kaluar nëpër disa zhvillime që, drejtpërdrejt ose tërthorazi, prekin edhe Kosovën: intensifikimi i ofensivës ruse në Ukrainë, përshkallëzimi i tensioneve mes Izraelit dhe Iranit, zotimi i NATO-s për të rritur masivisht shpenzimet për mbrojtje…
Në Kosovë, politikëbërësit i kanë dënuar ose mirëpritur këto zhvillime përmes deklaratave të shkurtra politike, por pa dhënë ndonjë sinjal se janë të gatshëm të adaptohen shpejt ndaj realiteteve të reja gjeopolitike.
Retorika e tyre ka marrë më shumë formën e një rrethi vicioz, me fraza të njohura: “fajin e ka tjetri”, “mungon kuorumi”, “seanca ndërpritet”, “rifillon pas 48 orësh”…
Tash për tash, e njëjta lojë pritet të përsëritet edhe më 27 qershor kur Kuvendi të mblidhet sërish, e ndoshta edhe më 29, edhe më 1 korrik, më 3, më 5, 7, 9…
Kushtetuta nuk i pengon, e vetë deputetët nuk ndalen.
Ndaj, për një zgjidhje reale mund të duhet ndonjë mrekulli politike.
“Është vërtet e trishtueshme ta shohësh këtë situatë, por nuk e di se si mund të zgjidhet… përveç nëse Donald Trump vendos ta ndryshojë”, përfundon me sarkazëm Ker-Lindsay./rel
