Izraeli, një nga shtetet më të avancuara në teknologji ushtarake, ka në arsenalin e tij raketën anti-balistikë më të sofistikuar në botë: Arrow 3, një armë që shkatërron raketat armike jashtë atmosferës.
Megjithatë, ajo nuk ka arritur të ndalojë dot sulmet me raketa nga Irani dhe grupet aleate të tij, që vazhdojnë të bien mbi qytete izraelite.
Arsyeja?
Ka shumë pak interceptorë dhe ato që janë, ruhen për objektiva kritike si impianti bërthamor i Dimonas.
Një përplasje filozofike: mburoja apo shpata?
Që prej lindjes së shtetit të Izraelit, ka ekzistuar një konflikt i heshtur mes vizionit të civilëve dhe atij të ushtarakëve. Gjeneralët nuk besojnë te mbrojtja, por te sulmi parandalues.
Motoja e tyre është e qartë: “Çohu dhe vrite i pari.” Kështu që investimet kanë shkuar historikisht drejt avionëve luftarakë, tanke, njësi speciale, drone dhe madje edhe armë bërthamore të pa konfirmuara zyrtarisht.
Kjo filozofi u sfidua më 1991 gjatë Luftës së Gjirit, kur raketat Scud të Saddam Husseinit goditën tokën izraelite. Izraeli mbeti i pambrojtur. Patriotët amerikanë që u vendosën përkohësisht ishin më shumë propagandë sesa zgjidhje reale. Ky shok shtyu qeverinë të ndërtojë një sistem mbrojtës të avancuar kundër raketave – një projekt shumë kompleks dhe i kushtueshëm.
“Arrow”: një mburojë e vonuar dhe e kufizuar
Programi u drejtua nga një civil, Uzi Rubin, që kishte për detyrë të ndërtonte një mburojë kundër raketave balistike.
Më pas u ndërtua edhe Iron Dome, për raketat me rreze të shkurtër të Hamas dhe Hezbollah. Por për raketat strategjike u krijuan Arrow 2 dhe më pas Arrow 3, që mund të godasë objektiva në lartësi prej 100 kilometrash – një armë thuajse hapësinore.
Arrow 3 është vendimtare për mbrojtjen nga raketat me ogiva bërthamore apo kimike, pasi i shkatërron përtej atmosferës, duke shmangur ndotjen e tokës. Por në praktikë, numri i baterive është shumë i kufizuar dhe s’mjafton për të mbrojtur të gjithë territorin izraelit.
Testi i vërtetë: sulmet e Iranit në prill dhe tetor 2024
Arrow 3 kaloi provën e parë pas 7 tetorit 2023, kur shkatërroi në hapësirë një raketë balistike të rebelëve Houthi. Por më 13 prill dhe 1 tetor 2024, kur Irani nisi breshëri raketash ndaj Izraelit, sistemi tregoi një limit të qartë: nuk kishte mjaftueshëm interceptorë për të ndalur të gjitha raketat njëherësh. Disa raketa u përqendruan te objektiva ushtarakë dhe ranë në zona të pabanuara – fatmirësisht pa pasoja të mëdha.
Por çfarë ndodh nëse objektivi herës tjetër janë qytetet? Pikërisht ky skenar ka shkaktuar panik dhe debat në qeveri. Rubin ka paralajmëruar prej kohësh:
”Nuk kemi mjaftueshëm sisteme mbrojtjeje. Lufta e sotme nuk synon më ushtrinë, por civilët. Ne duhet të mbrojmë jo vetëm bazat, por edhe energjinë, ushqimin, ujin.”
Vendimi emergjent: më shumë Arrow 3
Më 24 dhjetor 2024, ministri i Mbrojtjes Izrael Katz urdhëroi rritjen e menjëhershme të prodhimit të Arrow 3, duke i besuar këtë mision Daniel Gold, arkitekti i Iron Dome. Por edhe Gold nuk bën mrekulli. Deri atëherë, një raketë e vetme Arrow 3 kërkonte 18-24 muaj për t’u prodhuar.
Sipas “Wall Street Journal”, Izraeli prodhonte vetëm 20–25 raketa në vit. Deri në vitin 2024, besohet se kishte më pak se 150 raketa aktive, nga të cilat dy të tretat tashmë janë përdorur në përplasjet me Iranin dhe Houthit.
Izraeli ka gjithsej vetëm tre bateri Arrow 3, dhe secila mund të asgjësojë pesë objektiva brenda 30 sekondave. Në një përballje të madhe, kjo është e pamjaftueshme.
Goditjet që lënë plagë edhe kur ndalohen
Edhe pse 90% e raketave ndalohen, siç theksojnë gjeneralët, ato që shpëtojnë shkaktojnë tmerr psikologjik: sirena alarmi, ndërtesa të shkatërruara, spitale të dëmtuara, njerëz të frikësuar dhe ekonomi e paralizuar.
Sistemi i mbrojtjes është trefazor: Arrow 3 për objektiva në lartësi, Fionda e Davidit për mesatare, dhe Iron Dome për raketat e vogla. Por vetëm Arrow 3 mund të ndalojë raketat balistike – dy të tjerët merren me mbetjet që bien nga qielli dhe janë ende vdekjeprurëse.
Teknologji miliarda-dollarëshe, por pa garanci
Izraeli mbështetet edhe nga SHBA me sistemin Thaad dhe raketat SM-3 nga anijet amerikane. Megjithatë, më 4 maj 2024, një raketë Houthi arriti të shpëtojë si Arrow 3, ashtu edhe Thaad, duke shpërthyer afër aeroportit të Tel Avivit. Pesë ditë më vonë, një tjetër raketë shmangu Thaad dhe u shkatërrua në momentin e fundit nga izraelitët.
E vërteta është se nuk ka mburojë të pathyeshme. Edhe Irani është përgatitur: përdor raketa me shumë aftësi manovrimi në fazën finale për të shmangur parashikimin nga kompjuterët./tvklan
