Ambasadorja e Bashkimit Europian në Tiranë, Romana Vlahutin, ka qenë e ftuara e radhës në “E Diell” nga Adi Krasta. Vlahutin vjen në Top Channel dy ditë pas vizitës së përfaqësueses së lartë të BE-së, Frederica Mogherinit në Tiranë, ku bëri thirrje për të vijuar me reformat për të hapur negociatat për anëtarësim.
Gjatë intervistës Vlahutin u ndal edhe te qëndrimi dhe kërkesat e opozitës në protestën që po zhvillojnë prej më tepër se 2 javësh.
Pjesë nga Intervista
Krasta: Dua ta filloj intervistën me vizitën e Mogherinit. Italiane, e hapur, pa makiazh, e drejtpërdrejtë, vjen në Shqipëri dhe prek disa nga problematikat më të rëndësishme, jep dhe një deklaratë për media. Nuk e di pse pata një ndjesi që e folura e saj ishte e parashikueshme, apo gjuha e Bashkimit Europian nuk mund të jetë filmike ose melodramatike?
Vlahutin: Dua të shtoj edhe dy mënyra të tjera për ta shpjeguar Zj.Mogherini, për ta përshkruar atë. Shumë, shumë e sinqertë dhe tejet e përkushtuar. Kjo e shton kënaqësinë për mua që unë të punoj për shërbimin të cilin ajo udhëheq. Ju thatë se a mund të ketë fjalime që mund të jenë më melodramatike! Unë mendoj se ai në universitet ka qenë në fakt një fjalim shumë i sinqertë. Ajo ka këmbëngulur që të takohet me studentët e Erasmusit dhe në fakt kjo gjithnjë të jep jo vetëm energji, pra takimet me të rinjtë, për punën që bëjmë ne, por janë shumë interesante edhe mendimet e atyre që janë të arsimuar, janë të rinj dhe për të cilët po bën gjithë këtë punë të madhe në fund të fundit sepse ata do të kalojnë shumicën e jetës së tyre si qytetar të BE-së. Nuk është se ka hapësirë për dramë këtu t’iu them të drejtën.
Nuk mund të them për shembull që nuk është emocionale. I gjithë procesi i zgjerimit është shumë më shumë se sa thjeshtë rregullat ose rregulloret e brendshme, ligjet etj. Por është një ndryshim i të gjithë shoqërisë dhe si i tillë kërkon edhe shumë gjëra emocionale të cilat duhen arritur. Por mendoj se Zj.Mogherini erdhi me dy mesazhe tejet të rëndësishme. Njëri ishte një mesazh për të gjithë vendet e rajonit, që ju jeni Europa, por tani ne duhet të punojmë akoma dhe më shumë që ju të bëheni shtete anëtare të BEsë, ndërsa mesazhi i dytë që ishte i posaçëm për Shqipërinë është që ka pasur ecuri, progress shumë të mirë deri tani e keni radhën ju dhe duhet të ecim përpara sepse Shqipëria ka bërë në fakt disa reforma shumë të forta, të vështira dhe do të ishte gjynah të themi që mos të kishte atë lloj ritëm zbatimi i cili i nevojitet këtij vendi dhe që meritojnë qytetarët e Shqipërisë.
Krasta: Duke pasur parasysh se si e pritën zonjën Mogherini në Beograd, mund të konsiderohet që pritja në Shqipëri, në gjithë kompleksitetin e vet, ishte një vizitë e qetë dhe e suksesshme.
Pyetja ime për ju është. Në momentin e fundit që ju e takuat atë çfarë ju tha dhe si ju drejtohet ajo juve Zj.Vlahutin apo ju drejtohet Romana?
Ishte diçka personale apo tha, në çfarë vendi duhet të operoni e dashur ahh…?
Vlahutin: Jo, ajo më thotë Romana, por është mënyra se si ne flasim me njëratjetrën në përgjithësi. Unë e quaj Zj.Mogherini, por ajo më ka thënë shumë qartë, më ka lënë disa detyra për të bërë dhe disa prej tyre ne i bëjmë rregullisht do të na duhet të punojmë për disa çështje që kanë të bëjnë me zgjedhjet që ne sigurisht mund të flasim
Është kërcënuar me jetë Romana Vlahutin? Ja çfarë thotë ambasadorja për rritjen e numrit të rojeve më vonë nëse dëshironi. Unë kam në fakt një sërë instruksionesh se çfarë duhet arritur më pas.
Krasta: Zj.Ambasadore, për ju cila është reforma më e rëndësishme në Shqipëri, është reforma për drejtësi apo është reforma elektorale?
Vlahutin: Për Bashkimin Europian ne nuk mund të themi se cila është reforma më e rëndësishme. Këto janë dy gjëra të ndryshme, nëse më lejoni të shprehem kështu. Por më lejoni të filloj me reformën zgjedhore dhe me zgjedhjet në përgjithësi. Për ne janë baza, janë pjesë, kritere të Kopenhagen që tregojnë pjekurinë e një vendi dhe në një farë mënyre ne e marrim të mirëqenë që këto do të jenë një nga standardet kyçe të cilat duhet të përmbush një shtet. Ndërsa përsa I përket reformës në drejtësi kjo është një reformë shumë e veçantë dhe e krijuar për nevojat e Shqipërisë. Ju e dini që vendimi Europian
që të rekomandonte çeljen e negociatave me kushtin që të fillonte zbatimi i Vettingut dhe të kishte ecuri të vazhdueshme në pesë prioritetet kyçe ishte si rezultat i një suksesi tejet të madh i cili u arrit vjet në verë me miratimin unanim të ndryshimeve kushtetuese.
Krasta: Dua të qëndroj vetëm shumë pak te reforma zgjedhore. Mua më vjen mirë që e përmendët të parën, çka në një kuptim i tregon edhe publikut që pa këtë nuk mund të kërkohet realizim i reformave të tjera të cilat në një kuptim janë të lidhura me njëratjetrën. Por Zj.Ambasador, në raport me kërkesën për reformë zgjedhore, iu janë dukur të drejta shqetesimet tanimë popullore për një tjetërsim të votës, një frikë për blerje të votës, një frikë që edhe sot e kësaj dite do të përdoren para’ të mëdha, të ardhura nga të tjera burime jo domosdoshmërisht të ndershme që të vidhet vota. Pra, ka Bashkimi
Europian një shqetësim që shkon paralel me shqetësimin popullor në këtë vend në raport me këtë çështje?
Vlahutin: Unë mendoj se jemi gjithnjë të shqetësuar dhe nuk është I një shqetësim vetëm për Shqipërinë ky. Bëhet fjalë pra, do të thosha është një shqetësim edhe më i madh përsa i përket zgjedhjeve. Ky shqetësim është për arsye të ndryshme, por këtu do të thosha se ajo që është e rëndësishme për ne është që, së pari, ODIHRi dhe OSBEja, pra OSBE/ODIHR kanë disa rekomandime shumë të qarta, e zeza mbi të bardhë, kanë vite që kanë vëzhguar zgjedhjet në Shqipëri, e dinë cilat janë mangësitë dhe fatkeqësisht, Shqipëria është vonë përsa i përket miratimit të reformës zgjedhore, një reforme të thellë që do të kishim preferuar ne të shihnim, por gjithsesi këtu jemi.
Ajo që është e rëndësishme që duhet të bëjmë ne tani është që të shikohet se çfarë mund të bëhet në këtë periudhë kaq të shkurtër kohore në mënyrë që ne të sigurohemi që njerëzit të kenë besim, që vota e tyre të numërohet ashtu siç e kanë hedhur në kuti. Në rast se, për shembull nëse i mbani mend zgjedhjet vendore, të cilat për mua kanë qenë të parat, ka pasur probleme. Unë kam folur atëherë për këto gjëra, kam folur madje edhe për persona të cilët kanë një të shkuar penale që ishin në lista dhe thamë që ishte e papranueshme, ju e keni parë që ligji është miratuar dhe disa persona janë larguar nga Kuvendi në sajë të këtij procesi.
Por ende më shumë duhet bërë, natyrisht kjo është e qartë, por më e rëndësishme është që nuk duhet të ketë askënd me këtë të shkuar kriminale në këto zgjedhje. Gjëja tjetër është blerja e votës, votimi familjar, pra llojlloj gjërat të cilat janë bërë në një farë mënyre që votat të shkonin në një drejtim të caktuar dhe unë mendoj se ne kemi qenë shumë të qartë atëherë dhe shumë të qartë jemi dhe tani.
Por t’iu them të drejtën do të thoja se vëzhguesit më të mirë të votes në Shqipëri janë vet qytetarët e Shqipërisë dhe kjo është ajo që funksionon më mirë se çdo gjë tjetër. Ajo që po mendojmë ne, e që bën pjesë në detyrat që unë duhet të bëjë, është që si ta bëjmë këtë monitorim në një aspekt më të gjerë, jo vetëm thjesht monitorim nga
OSBE/ODIHR që ndodh zakonisht, por a mund të ketë elementë apo instrumente të tjerë shtesë që mund t’i përdorim në mënyrë që këto zgjedhje të jenë në përputhje me standardet ndërkombëtare dhe që kërkohen për një shtet që është vend demokratik, për një shtet anëtar i NATOs dhe një kandidat për BEnë.
Krasta: Zonja Mogherini në vizitën e saj në Shqipëri gjithashtu e proklamoi dallueshëm Vettingun si një kusht që nëse realizohet, Shqipëria do të ketë një qasje më të garantuar, më pozitiviste në raport me hyrjen në Bashkimin Europian. Por ju duket në një kuptim një lloj miniç’balancimi që Vettingu konsiderohet shumë I rëndësishëm ndoshta duhet të shkonte paralelisht me elemente të reformave ose të reformës dhe duket sikur Vettingut në vetvete I jepet një rëndësi shumë më e madhe pikërisht për të mbuluar inperfeksionin që ai mund të ketë në realizim, në një vend si Shqipëria, i vogël, ku të gjithë e njohin gjithkënd, e ku kemi rekorde të tmerrshme për të vënë në pozicione njerëz të cilëve nuk ju shohim backgroundin apo të kaluarën?
Vlahutin: Kjo është një pyetje shumë e rëndësishme dhe unë do të përpiqem që t’i jap një përgjigje sa më të thjeshtë të mundshme. Që prej fillimit ka qenë e qartë se kjo reformë do të kërkonte ndryshime jo vetëm të kuadrit legjislativ, por edhe një shqyrtim të thellë të sistemit. Pra, edhe për personat që janë në sistem, sepse po të kesh ligje për të njëjtën persona atëherë gjërat nuk ndryshojnë. Në një fare mënyre do të thosha se Vettingu është dhe kulmi i kësaj reforme dhe instrumenti kryesor, sepse pa të ne nuk mund të kemi mundësinë të ecim. Shqipëria nuk do të ketë mundësinë të ecë me krijimin e institucioneve të reja të cilat duhen krijuar sipas kushtetutës duke përfshirë këtu prokurorin e posaçëm për korrupsionin, krimin e organizuar, po ashtu mënyrën e re se si do të emërohen apo zgjidhen gjyqtarët dhe prokurorët. Pra është një element thelbësor i reformës dhe asgjë tjetër nuk mund të bëhet përpara se të fillojë Vettingu dhe prandaj shprehimisht është e përmendur kjo gjë në rekomandimin e Komisionit Europian, pasi ky komision donte ta bënte fare të qartë se ky është një hap i cili duhet ndërmarrë në mënyrë që të ketë besim në zbatimin e mëtejshëm të reformës. Pra duhet filluar nga një fillim i mbarë dhe kjo është edhe gjëja më e rëndësishme, sepse është fillimi më i mbarë i mundshëm.
Krasta: Unë kam një ndjesi se ju po i thoni shqiptarëve, bëjeni, mos bëni shumë pyetje, vetëm bëjeni, ta kryeni me qëllim që të vazhdoni përpara. Në një mënyrë më vjen pak si mësuesi i klasës së parë që I thotë një nxënëseje bëje kështu si them unë se do të kesh gjëra të mira në të ardhmen. Kjo ndjesi është ndjesi e gabuar?
Vlahutin: Ironike kjo…është komplet e gabuar. Më vjen keq dhe duhet t’iu them se nuk kam mbajtur ditar, por kam shumë emaile. Që në fillim fare ju them se të gjithë nga pala shqiptare i ka kërkuar komitetit ndërkombëtar që ta bëjë ai Vettingun, për të gjithë aktorët politikë, dhe qartazi fare ne kemi thënë “Jo”. Unë e mbaj mend qartë një takim me komisionerin Hahn dhe ka qenë në vitin 2015 ku ai u shpreh fare qartë dhe tha “Jo”, ju jeni vet kandidatë për në BE. Vettingun duhet ta bëni vet. Ajo që mund të bëjmë ne për t’iu ndihmuar që të ketë besim në këtë proces është pjesa e monitorimit.
Dhe kjo është pikërisht ajo që po bënë ONMja apo Operacioni Ndërkombëtar i Monitorimit. Është në fakt thjesht monitorim, asnjë kurrfarë vendimmarrje, asnjë pushtet apo mandat ekzekutiv. Të gjitha vendimet që prej fillimit deri në fund janë dhe do të vazhdojnë të merren nga institucionet shqiptare. Është një dallim shumë i qartë I roleve dhe ju kam thënë që në fillim. Dua të them gjithashtu se një nga betejat më të forta që kemi bërë ka qenë pikërisht kjo, sepse askush nga komiteti ndërkombëtar nuk do ta kishte bërë Vettingun, sepse përndryshe do të jetë diçka komplet ndryshe , do të jetë si një komision ekzekutiv si EULEXi dhe kjo nuk ishte gjëja e përshtatshme.
Ajo që është gjëja e duhur dhe e përshtatshme është që institucionet shqiptare të bëjnë punën e tyre siç duhet dhe elementi ndërkombëtar është këtu thjesht dhe vetëm për të siguruar rritjen e besimit për atë që po bëhet, kjo është!
Krasta: Ndërkohë ngjarje ndodhin në Shqipëri: Opozita ka ngritur një çadër në Bulevardin Dëshmorët e Kombit, përballë Kryeministrisë. Me çfarë këndvështrim e keni parë këtë protestë?
Vlahutin: Protestat në demokraci janë jo vetëm legjitime në mënyrë absolute, por edhe një nga instrumentet bazë që tregon se njerëzit janë të pakënaqur nga një gjë e caktuar. Madje unë mund të them se në venin tim, për shembull më pak se para një viti ka pasur protesta tejet të mëdha. Ndoshta ju nuk mund ta besoni, por kishte të bënte me kurrikulën shkollore! Pra, natyrisht, e drejta e të gjithëve për të protestuar duhet mbrojtur por ajo që nuk mund të promovohet apo nuk lejohet është dhuna, sepse pastaj do të kthehen në një gjë tjetër, por përsa i përket protestave dhe ne kemi qenë gjithnjë shumë të qartë për këtë kemi thënë se kjo është e drejta e të gjithëve.
Krasta: Cila është marrëdhënia e punës midis jush personalisht dhe shefit të opozitës, Z.Basha. Si mund ta përshkruajmë atë?
Vlahutin: Më duhet t’iu them, unë mendoj se kam një marrëdhënie shumë të mirë pune me të gjithë, sepse unë këtu përfaqësoj një institucion i cili është shumë i rëndësishëm për Shqipërisë dhe unë bëj më të mirën e mundshme dhe të gjithë bëjnë më të mirën e mundshme sepse të gjithë po punojmë për një objektiv të përbashkët.
Gjatë javëve të fundit unë kam pasur në fakt një takim më të intensifikuar me Z.Basha, sepse kemi pasur dy vizita shumë të rëndësishme atë me Z.Flackenstein dhe natyrisht atë me Zj.
Mongherini. Kështu që natyrisht kemi komunikuar pak më shpesh se zakonisht. Por unë mendoj se kam një marrëdhënie të hapur, të sinqertë dhe të mirë me Z.Basha.
Krasta: Ju natyrisht nuk mund të spekuloni se si do të ishte përgjigja e tij nëse unë do ta pyesja Z.Basha ç’raport pune keni me Zj.Vlahutin! Natyrisht që s’mund të…
Vlahutin:…Jo nuk mund të spekuloj për asgjë në fakt, as s’mund të lexoj shumë gjëra, më shumë se ç’duhet. Të tjetër spekulojnë, por unë e di se cila është kjo marrëdhënie.
Krasta: Më bën përshtypje që ju jeni relativisht e mbyllur si person dhe keni një ide të fortë fikse që nuk duhet të flitet në mënyrë private në Shqipëri. Po?
Vlahutin: Absolutisht e drejtë. Së pari, unë jam një person i tillë, ashtu siç e shpjeguat ju, unë kështu jam, kjo jam dhe së dyti, unë këtu nuk kam ardhur personalisht. Unë këtu kam ardhur në emër të një institucioni, të një institucioni tejet serioz dhe çdo gjë që them unë e them në emër të atij institucioni që përfaqësoj e për këtë arsye unë mendoj se është shumë e rëndësishme se kjo të bëhet në mënyrën e duhur dhe të përshtatshme dhe prandaj kështu që të kërkoj fort ndjesë se e di që ndoshta ju e menduat se do të ishte një intervistë e mërzitshme kjo e jona, por unë shpresoj të mos jetë e tillë. Unë mendoj se është e rëndësishme që unë të mbroj faktin që përfaqësoj një institucion madhor dhe shumë të rëndësishëm për mua, por edhe për Shqipërinë.
