Në vijim të emisionit “Check-In” realizuar për Stambollin, autorja e emisionit Albana Nanaj e shoqëruar në këtë udhëtim nga gazetari Blendi Fevziu, na tregojnë të tjera atraksione turistike. Istiklal, vendi i cili bëhet edhe më i bukur buzë mbrëmjes me muzikën tradicionale dhe me meloditë melankolike kurde.
Në fund të Istiklalit, në drejtim të kundërt të Taksimit, nis një nga lagjet më të bukura të Stambollit, Karakoj. Një lagje ku dikur banonin gjenovezë, hebrej dhe armenë. Ku ndodhet edhe kulla e Gallatës.
Në fund të Karakojit gjendet shkallët e ylberit, të njohura me këtë emër pas lyerjes së tyre. Imazh që e gjen rëndom në gjithë blogjet e udhëtimeve dhe në rrjetet sociale. Shkallët shkojnë deri në sheshin e Karakojit.
Për t’u ngjitur sërish në Taksim duhet përdorur një fanikular i ndërtuar në kohën e Perandorisë Osmane 150 vjet më parë, por ende funksional.
“Nëse rikthehesh sërish në fund të rrugës Istiklal, në të majtë, mbi kodrën e lagjes Pera ndodhet një prej hoteleve më të famshëm të qytetit, Pera Palace Hotel. I hapur në vitin 1895 për udhëtarët e Trenit Orient Ekspres, Pera Palace ishte i pari hotel i stilit perëndimor dhe modern në qytet. Ai ishte i pari që montoi një ashensor të vërtetë dhe që u pajis me një kuzhinë franceze, veç asaj otomane. Në hotel kanë kaluar pothuajse gjithë njerëzit e famshëm të globit, që kanë vizituar Stambollin, nga mbreti i Anglisë tek kaizeri i Gjermanisë, nga Hemingueji tek Agata Kristi. I restauruar në vitin 2010, ai është pjesë e rrjetit super luksoz të hoteleve, Xhymeira. Hoteli, njihet si një ndër të rrallët në botë që ruan ende objektet autentike të kohës, kur është hapur 123 vjet më parë.
Por hoteli ka një lidhje shumë të fortë me Shqipërinë. Në këtë hotel ka marrë rrugë Shqipëria që kemi sot. Ismail Qemali qëndronte çdo ditë në tavolinën e globeve. 27 vjet më pas, në pranverën e vitit 1939, një tjetër shqiptar i famshëm shihej rëndom në këtë sallë, Ahmet Zogu.
Pera Palace ishte edhe vendi i preferuar i Ata Turkut. Suita ku ai qëndronte u mbyll pas vdekjes së tij dhe u shndërrua në muze. Ajo mund të vizitohet sot. Një suitë e vogël ku gjenden shumë prej sendeve personale që ai kishte lënë këtu”, tha Nanaj.
Pera Palace nuk është i vetmi vend i lidhur me shqiptarët në Stamboll. Madje Shqipëria dhe shqiptarët ndeshen kudo në qytetin, që për thuajse 5 shekuj ka qenë kryeqytet i Perandorisë ku jetonin edhe shqiptarët. Historiografia rrëfen se Perandoria Osmane kishte afro 36 vezirë me origjinë shqiptare. Më të njohurit ndër ta qenë familja Qyprylli, nga Rroshniku i Beratit. Për thuajse 80 vjet, ajo nxorri 5 vezirë të mëdhenj, duke u njohur në historiografinë osmane si ‘Koha e Qypryllinjve’.
Lista e shqiptarëve që zyrtarisht kanë lënë gjurmë në historinë osmane apo turke është e gjatë.
Hasan Tahsimi është një ndër themeluesit e Universitetit të Stambollit. Sami Frashëri një ndër enciklopedistët më të famshëm dhe më me kontribut të kulturës osmane. Djali i tij, Ali Sami Jen është shumë i njohur si themelues dhe president i parë i klubit më të famshëm të futbollit në Turqi, Gallatasarajt. Ismail Qemali luajti për disa kohë funksionin e kryetarit të Parlamentit Osman, ndërsa autori i himnit kombëtar të Turqisë është me origjinë shqiptare. Së paku me nënën nga Shqipëria njihet edhe themeluesi i Turqisë moderne, ose babai i Turqisë, Ata Turk, Mustafa Qemali.
Në kulturën turke janë 3 fjalë shumë të zakonshme që lidhen me shqiptarët: Arnaut Kalldrëm, Arnaut Çigarri dhe Arnaut Inadë.
Arnaut Çigari është pjata e famshme e mëlçive të skuqura.
Arnaut kalldrëm është kalldrëmi me të cilin janë shtruar gjithë rrugët e Stambollit dhe jo vetëm. Nuk dihet përse kalldrëmi i këtij qyteti dhe i Turqisë në përgjithësi është identifikuar me shqiptarët, por me gjasë kanë qenë mjeshtrat shqiptarë më të njohurit dhe më të famshmit për këtë. Madje ekziston edhe një këngë e famshme që përmend kalldrëmin shqiptar.
Arnaut Inadë është një shprehje popullore turke për të treguar njerëzit që janë kokëfortë dhe mbajnë inatë. Arnaut Inadë që përkthehet “inatë shqiptari”, po ashtu nuk dihet se si ka zenë vend, por është një shprehje shumë e njohur në Turqi.
Nuk dihet numri i saktë i qytetarëve turq me origjinë shqiptare që jetojnë atje, por shifrat flasin për 5 në 7 milionë. Shumica e tyre vijnë nga Çamëria, Kosova, Medvegja dhe shqiptarët e Maqedonisë. Shumica dërrmuese e kanë humbur gjuhën, por ruajnë origjinën dhe traditën e tyre.
Stambolli është qyteti i 81 i muzeumeve. Pjesa më e madhe i takojnë historisë dhe religjionit. Një ndër muzeumet e rinj dhe i vetmi në 3D është Panorama. Muzeumi i referohet 29 Majit të vitit 1453, kur Sulltan Mehmeti i II, 21-vjeçar, arriti pas shumë vitesh përpjekjesh të hynte në qytetin e Kostandinopojës duke mundur perandorinë Bizantine. Muzeu është ngritur në mes të fushës kryesore të betejës. Mehmeti e sulmoi Kostandinopojën nga ana europiane e njëkohësisht nga briri i artë. Për muret, ai përdori topat 86 cm, për herë të parë në historinë e botës. Ndërsa në anën e Bririt të Artë, për të shmangur dy kështjellat që qëndronin në cepa, ai kaloi me 76 anije nga një anë e kodrës në tjetrën duke shtruar trarë dhe duke u tërhequr me litarë. Në këtë mënyrë doli në anën e pambrojtur të qytetit.
Muzeu e tregon në mënyrë magjike betejën për qytetin. Është jo vetëm një nga betejat më të mëdha të Mesjetës, por edhe më e çuditshmja. Pas rënies, Kostandinopoja u bë kryeqendra e Perandorisë Osmane dhe mbeti kryeqendra e Turqisë.
Muret perimetrale të Kostandinopojës së dikurshme janë ende në një gjendje thuajse origjinale. Ka edhe një tjetër gjë mjaft interesante që lidhet me Shqipërinë. Perandorët Bizantinë, në vitin 1000 i dhanë leje disa familjeve nga Përmeti të kultivonin bujqësinë në anën e jashtme të mureve mbrojtëse. Një lloj leje, që nuk i jepej askujt. Pas vitit 1000, pasardhësit e përmetarëve që ruajnë origjinën e tyre, janë po aty dhe sërish kultivojnë bujqësinë. Në kohën moderne, këto fusha me sallatë dhe fiq në mes të qytetit duken befasuese dhe janë fushat me licencën më të vjetër në botë, 1000 vjeçare.
Stambolli është edhe qyteti i pazarit. Sipas statistikave të Dhomës së Tregtisë, qyteti ka më shumë dyqane se çdo qytet tjetër në Europë. Ai është qendër e madhe e tregtisë me shumicë për disa nga vendet rreth e rrotull, por edhe për vende më të zhvilluara të botës. Lulëzimi i Stambollit në vitet 70-të i dedikohet kryesisht industrisë së tekstilit dhe asaj të lëkurës.
Nuk ka asnjë dyshim që kurora e pazarit në Stamboll është Pazari i Madh, ose Pazari i Mbuluar siç njihet rëndom. Turqit e quajnë Kapaliçarsi Pazari. Ndërtimi i tij ka nisur në vitin 1455 dhe sot, ai është pazari më i vjetër në botë. Por jo vetëm kaq. National Geographic e ka quajtur atë Mall-in (pazar) e parë modern të botës.
Pazari është i vendosur në zonën Fatih, fare pranë varrit të pushtuesit të Kostandinopojës, Mehmetit dhe zonës së Sulltanahmetit.
“Asnjë guidë e Stambollit nuk do të ishte e plotë nëse nuk do të fuste midis pazareve më të famshëm të qytetit, bashkë me Pazarin e Madh edhe Pazarin e Erzave, ose Pazarin Egjiptian, siç e quajnë. I vendosur buzë Bosforit, thuajse përballë urës së Gallatës, ky pazar shërbente për të furnizuar kryesisht gjelltoret dhe kuzhinat e pallateve të pashallarëve me erza që vinin nga orienti, shumica e tyre nga Egjipti. Pazari është edhe sot në gjendje perfekte dhe tërheq po kaq blerës sa edhe turistë”, tha Nanaj.
Nën trysninë e historisë, qyteti ka ndërtuar edhe një tregti më moderne. Sot, Stambolli ka disa nga pazaret më luksoze të botës. Istinia Park, Zorlu Center apo Kanyon.
Shtresa më e pasur është vendosur në vilat buzë Bosforit.
Bosfori është padyshim pjesa më mahnitëse e qytetit, është simbolika e tij dhe rëndësia gjeostrategjike e qytetit. Ngushtica që ndan Azinë me Europën ka qenë zona më e lakmuar e disa perandorive. Sot ajo është perla turistike e qytetit më të madh të Europës.
Nëse kodrat qenë pjesa më e lakmuar e qytetit, Bosfori mori vlerë në mes të shekullit të XIX, kur Sulltan Abdylmexhidi vendosi të ndërtojë atje Pallatin e ri Perandorak të stilit europian. Vendosi ta quajë atë Dollmabahçe, ose siç përkthehet shqip, toka e mbushur.
Turi në Bosfor është një nga atraksionet më bazike dhe më të këshillueshme për çdo turist që viziton qytetin. Ato nisin zakonisht nën këmbët e urës së Gallatës dhe vijojnë buzë zonës europiane, deri në urën e madhe të Bosforit, atë që lidh Azinë me Europën.
Buzë Bosforit janë ngritur disa nga Hotelet më luksoze të qytetit. Aty gjendet Çirigan Palacë, vendi ku Sulltan Abdylhamiti mbylli vëllain e tij, që e rrëzoi nga froni. Prej vitesh, Çirigan Palace është shndërruar në Kempinski Hotel.
Stambolli ka numrin më të madh të hoteleve me pesë yje në Europë. Por e veçanta është se çmimet e tyre janë afërsisht 30-40 % të njëjta me ato që ndodhen brenda në qytetet europiane.
Të eksplorosh Stambollin duket mëse e pamundur. Kadikoj, Yskydar, Ortokoj, Nishantash, Balat dhe dhjetra lagje të tjera që shfaqen në guidat turistike apo blogjet e udhëtimeve meritojnë ditë të tëra. Dhe siç thotë një bloger udhëtimesh, Stambolli nuk është qytet që shihet, por qytet që ndihet.
Një qytet ku historia dhe modernja rrinë bashkë, ku Europa dhe Azia takohen me njëra-tjetrën, ku Orienti dhe Oksidenti përplasen ngadalë, ku xhamia dhe kisha rrinë përballë dhe ku mikpritja është një dimension mbresëlënës./tvklan.al
