Sulmi në shkallë të gjerë ndaj Iranit mund të ndezë të gjithë rajonin. Eshtë e paqartë nëse do të mund të vazhdojnë ndërmjet SHBA-së dhe Iranit bisedimet për programin bërthamor iranian.
Ta quash Lindjen e Mesme si fuçi baruti, duket se është pak. Pikërisht në këtë rajon Izraeli nën kryeministrin Benjamin Netanjahu hodhi tani një shkëndijë shpërthyese. Me sulmin në shkallë të gjerë ndaj 100 objektivave nëIran, të justifikuar si “goditje parandaluese” kundër zhvillimit të mundshëm të armës bërthamore iraniane. Sulmet e Izraelit, edhe ndaj zonave të banuara në Teheran, sipas kryeministrit Netanjahu do të vazhdojne edhe për disa ditë.
Vështirë të parashikohen pasojat
Pasojat në rajon dhe më tej janë të paparashikueshme. Disa zhvillime megjithatë po konturohen qysh tani: Bisedimet e ndërmjetësuara nga SHBA-ja të nisura në Oman për programin bërthamor iranian u anuluan nga pala iraniane. Sulmi i Izraelit pasoi dy ditë përpara raundit të ardhshëm të bisedimeve.
Presidenti i SHBA-së Donald Trump i pati kërkuar qeverisë së Izraelit që të mos i pengojë bisedimet me ndonjë sulm. E pikërisht përpara se raketat izraelite të godisnin Teheranin, Trump postoi njoftimin, se ka shpresë për vazhdimin e bisedimeve. Që Netanjahu nuk i konsideron bisedimet për programin bërthamor, për këtë flet edhe vrasja gjatë sulmeve e Ali Shamchani. Shamchani ishte angazhuar prej udhëheqësit fetar Ali Chamenei si drejtues i komitetit për bisedimet më SHBA-në mbi programin bërthamor.
A mund të sulmojë Irani objektiva të SHBA-së?
Ndër çështjet e hapura është nëse Irani në goditjet e hakmarrjes do të shënjestrojë edhe objektiva të SHBA-së. SHBA konsiderohet mbështetësja më e rëndësishme ushtarake e Izraelit, që i mundëson të tilla sulme në shkallë të gjerë. Teherani vazhdimisht ka kërcënuar në të shkuarën me sulme hakmarrjeje ndaj bazave të SHBA-së në Lindjen e Mesme. Si rrjedhojë SHBA që përpara disa ditësh nisi me evakuimin e personelit dhe pjestarëve të familjeve të trupave të SHBA-së, që nuk janë të domosdoshëm në këto baza. Objektiva të mundshme ka shumë: Mes Egjiptit dhe Emirateve të Bashkuara Arabe SHBA-ja ka tetë baza të përhershme dhe disa baza mobile ushtarake, në të cilat janë të dislokuara rreth 50.000 ushtarë.
Në të vërtetë Irani nuk ka interes në një konfrontim ushtarak me SHBA-në, por nëse Teherani do të kundërgodasë, kjo varet se si dhe nëse administrata e SHBA-së do të distancohet nga sulmet izraelite. Ministri i Jashtëm Marco Rubio në një postim përbetohet, se SHBA në asnjë lloj mënyre nuk janë pjesëmarrëse në veprimet e Izraelit. Ai jep edhe paraljamërimin, që në asnjë mënyrë të mos shënjestrohen objketiva të SHBA-së.
Në Lindjen e Mesme në përgjithësi nervoziteti është i lartë. Vendet e rajonit e kanë kritikuar ashpër sulmin e Izraelit – edhe Arabia Saudite, që deri vonë ishte një kundërshtare e prerë e Iranit.
Akordi Abraham i vendosur gjatë mandatit të parë presidencial të Donald Trumpit për afrimin ndërmjet Izraelit dhe botës arabe – tani është ngrirë. Përpjekjet për afrim pësuan një praprktheu gjatë luftimeve të Izraelit në Gaza.
Arabia Saudite dhe Irani ndërkohë pas armiqësive të ashpra prej vitesh kishin filluar të afroheshin me ndërmjetësimin e Kinës. Marrëdhëniet e të dy vendeve ishin intensifikuar, madje të dy vendet synonin bashkëpunimin ushtarak dhe pritej të organizohej edhe një stërvitje e përbashkët. Si shenjë e fundit e afrimit shërbeu edhe vizita e ministrit saudit të Mbrojtjes Khalid bin Salman në Teheran. Atje vëllai i Mohammed bin Salman pati edhe një takim me udhëheqësin fetar.
Arabia-Saudite dhe të tjera vende të rajonit në asnjë mënyrë nuk duan të përfshihen në konflikrin ndërmjet Izraelit dhe Iranit, aq më pak nëse në të është involvuar edhe SHBA-ja. Irani në sfondin e një kundërshtari superior mund të ndjekë edhe kursin e një lufte asimetrike. Ndër veprime të tilla bën pjesë edhe prishja e nxjerrjes dhe transportit të naftës. Më 2019 sulmet me dron të milicëve jemenitë Huthi ndërprenë gjysmën e nxjerrjeve të naftës të sauditëve. Edhe në vitet që pasuan impiantet saudite të naftës vazhdimisht kanë qenë në shënjestër të sulmeve nga Jemeni. Ndaj nuk është habi, që në valën e sulmeve izralite janë rritur në masë çmimet e naftës.
Eshtë e paqartë, nëse Izraeli me sulmin e nisur do t’ia arrijë qëllimit të shpallur zyrtarisht, për të penguar ndërtimin e bombës atomike iraniane. Deri tani shumica e ekspertëve dyshojnë, që programi bërthamor iranian mund të shkatërrohet ushtarakisht. Sulmet madje mund të kenë efektin e kundërt, që pikërisht tani ta nxisin Iranin të konstruktojë bombën atomike. Por një veprim i tillë do të çonte në një garë armatimi atomik në Lindjen e Mesme. E për një gjë të tillë askush nuk mund të ketë interes./dw
