Scotland Yard u detyrua të lironte një oficer të dyshuar të inteligjencës saudite, i cili kishte dhënë mbështetje financiare dhe logjistike për rrëmbyesit e 11 Shtatorit, pasi FBI-ja nuk arriti të jepte prova vendimtare.
“The Sunday Times” zbulon sot se oficerët e kundër-terrorizmit që morën në pyetje Omar al-Bayoumi-n, pas arrestimit të tij në Birmingham, dhjetë ditë pasi dy avionë u përplasën me kullat binjake të World Trade Center në Nju Jork, nuk morën kurrë një dokument dhe një video potencialisht komprometuese që e lidhte atë me sulmet.
Gjatë një kontrolli në shtëpinë e Bayoumi-t, në garazhin e pasmë të pronës u gjetën dokumente dhe fletore, përfshirë një vizatim të thjeshtë të një avioni, pranë llogaritjeve që mund të përdoreshin për të llogaritur zbritjen e tij, si dhe 80 video ku shfaqej Bayoumi duke u takuar me dy nga rrëmbyesit.
Një tjetër video, e sekuestruar nga policia me urdhër të FBI-së, tregonte Bayoumi-n duke filmuar në Capitol Hill në Uashington, një nga objektivat kryesorë të terroristëve, gjatë një udhëtimi me dy diplomatë sauditë, të cilët sipas FBI-së kishin “lidhje” me al-Kaedën.
Por as fletorja, as videoja e Capitol Hill nuk iu dorëzuan policisë britanike nga FBI. Po ashtu, ata nuk u informuan se al-Bayoumi ishte hetuar tashmë nga FBI në vitet 1990.
Duke folur për herë të parë, një nga detektivët që e mori në pyetje Bayoumi-n thotë se bëri “gjithçka që mundi” për ta ekstraduar sauditin në Amerikë — por u refuzua nga autoritetet amerikane. “Ende e mendoj, dhe jam i tronditur deri sot,” tha ai.
Detektivi David Campbell, tani në të pesëdhjetat dhe i dalë në pension, tha se çështja “mbante erë”, duke shtuar: “Do ta kisha shkatërruar Bayoumi-n me ato prova.”
Investimi i The Times shqyrtoi mijëra faqe dokumentesh të mbyllura më parë, të cilat tani janë bërë publike në proceset gjyqësore. “The Sunday Times” siguroi gjithashtu orë të tëra intervistash policore me Bayoumi-n dhe gjurmoi ish-oficerë të policisë dhe FBI-së, figura të shërbimeve të sigurisë dhe politikanë të përfshirë pas sulmeve terroriste të 11 Shtatorit 2001.
Në një nga intervistat me Bayoumi-n, dhënë avokatëve në SHBA, ai pranoi për herë të parë se vizatimi i avionit dhe llogaritjet ishin bërë prej tij, por pretendoi se tregonte “një ekuacion si çdo ekuacion tjetër”.
Për gati një çerek shekulli, përfshirja e supozuar e Bayoumi-t në 11 Shtator, dhe ajo e shtetit saudit, kanë mbetur të mbuluara nga mohime zyrtare, dokumente të klasifikuara dhe ndjeshmëri diplomatike.
Por tani ai është në qendër të një padie prej triliona dollarësh që kërkon dëmshpërblim për familjet e viktimave të 11 Shtatorit, duke pretenduar se zyrtarë të qeverisë saudite mbështetën rrëmbyesit.
Avokatët e familjeve kanë argumentuar se Bayoumi dhe qeveria saudite mbanin përgjegjësi për sigurimin e një rrjeti mbështetës për rrëmbyesit. Ata kërkojnë dëmshpërblim për më shumë se 10,000 viktima. Nëse padia ka sukses, do të ishte hera e parë që shteti saudit mbahet përgjegjës për 11 Shtatorin.
Vitën e kaluar, avokati i familjeve, Gavin Simpson, nga firma ligjore e Nju Jorkut “Kreindler & Kreindler”, argumentoi në një gjykatë amerikane: “Në çdo hap, në çdo moment, Bayoumi veproi në bashkërendim me rrjetin e qeverisë saudite që e kishte ngarkuar, të cilit i raportonte dhe me të cilin bashkëpunonte, për të siguruar që rrëmbyesit të merrnin mbështetjen që u duhej.”
Arabia Saudite gjithmonë e ka mohuar përfshirjen. Nuk iu përgjigj kërkesave për koment. Bayoumi ka thënë vazhdimisht se ishte një nëpunës civil që ndiqte studimet në SHBA dhe që i kishte takuar rrëmbyesit e 11 Shtatorit rastësisht.
Javën e kaluar, gjykatësi George Daniels, në gjykatën federale të qarkut jugor të Nju Jorkut, tha se familjet kishin paraqitur “prova të arsyeshme” se dy shtetas sauditë — njëri prej tyre Omar al-Bayoumi — ishin dërguar nga qeveria e tyre në SHBA për të ndihmuar rrëmbyesit. Ai hodhi poshtë kërkesën e qeverisë saudite për të rrëzuar padinë, duke pretenduar imunitet sovran, duke hapur rrugën për një gjyq të plotë publik.
Zacarias Moussaoui, me origjinë franceze, mbetet i vetmi person i dënuar në një gjykatë amerikane për përfshirje në 11 Shtator dhe po vuan një dënim të përjetshëm.
Khalid Sheikh Mohammed, Walid Muhammad Salih Mubarak bin Attash dhe Mustafa Ahmed Adam al-Hawsawi vitin e kaluar filluan marrëveshje për pranimin e akuzave për planifikimin e sulmeve të 11 Shtatorit. Të tre mbahen në Guantanamo Bay, Kubë.
Jack Straw, i cili ishte ministër i Jashtëm në kohën e sulmeve të 11 Shtatorit, tha se çështja e Bayoumi-t do të ishte trajtuar nga ministri i Brendshëm, policia dhe autoritetet e prokurorisë.
Ai shtoi: “Sa i përket nëse unë jam informuar për këtë njeri në atë kohë ose më pas, nuk kam asnjë kujtim që të ketë ndodhur, por meqë 11 Shtatori ishte 24 vite më parë, kjo nuk është për t’u habitur.”
Burime pranë David Blunkett, ministër i Brendshëm në atë kohë, dhe Sir Richard Dearlove, ish-shef i MI6, thanë se nuk kishin asnjë kujtim për arrestimin e Bayoumi-t.
Sir John Stevens, komisioner i Policisë Metropolitane në atë kohë, refuzoi të komentojë. Ish-zëvendës komisioneri Alan Fry, i cili ishte i përfshirë në hetimin e Bayoumi-t, nuk iu përgjigj kërkesave për koment.
Mark Rossini, ish-agjent i FBI-së, i tha The Sunday Times se lirimi i Bayoumi-t ishte “një nga dështimet më të mëdha të inteligjencës në historinë e kundër-terrorizmit”.
Lord Beamish, kryetar i komitetit parlamentar për inteligjencën dhe sigurinë, tha: “Këto zbulime janë jashtëzakonisht shqetësuese dhe ngrenë pyetje serioze pse nuk u mor asnjë veprim kundër Bayoumi-t. Familjet me të drejtë duan të dinë pse.”
Chris Philp, sekretari i Brendshëm në hije, tha: “Duket se ka pyetje serioze ende pa përgjigje mbi këtë çështje. Ka prova që jo vetëm ky njeri po ndihmonte aktivisht terroristët, por se ishte gjithashtu i lidhur me qeverinë saudite në atë kohë.
“Pse ky njeri u lirua kaq shpejt kur policia britanike kishte zbuluar prova komprometuese në Mbretërinë e Bashkuar që e lidhnin atë me terroristët? A e urdhëroi qeveria e Blair policinë që ta linte të lirë, dhe a kishte presion nga qeveria saudite për ta bërë këtë? Publiku dhe familjet e viktimave meritojnë përgjigje për këto pyetje.”
Lidhja me Birminghamin
I lindur në vitin 1957 në fshatin Al Hijra, pranë Xhedahut, Arabinë Saudite, Omar Ahmed Moustafa al-Bayoumi u zhvendos në San Diego në vitin 1994 për të studiuar anglisht, duke ndjekur kurse në disa universitete përpara se të merrte një diplomë masteri.
Studimet e tij financoheshin nga punëdhënësi i tij, Presidenca Saudite e Aviacionit Civil, dhe thuhej gjithashtu se ishte dërguar “në huazim” te kompania e shërbimeve ajrore Dallah Avco, ku merrte deri në 6,500 dollarë në muaj, përveç një burse vjetor prej 90,000 dollarësh për arsimin dhe pagesave mujore të paktën 15,000 dollarë. Në vendimin e fundit, gjykata tha se shumat e fryra të parave lidhen logjikisht me mbështetjen e Bayoumi-t për rrëmbyesit.
Në San Diego, ai jetoi në tre adresa të ndryshme me gruan dhe fëmijët, përfundimisht në Parkwood Apartments në Mount Ada Road.
Bayoumi ishte një lojtar i pasionuar squash dhe shoqërohej kryesisht me miq nga Qendra Islame e San Diegos. Në vitin 1998 ai ra për herë të parë në vëmendjen e autoriteteve amerikane. Ai u raportua në FBI kur një punonjës mirëmbajtjeje tha se kishte parë një kuti nën lavamanin e apartamentit të tij me tela që dilnin prej saj.
Rick Lambert, shefi i zyrës së FBI-së në San Diego në atë kohë, i tha The Sunday Times: “Anëtarë të komunitetit mysliman lokal që e njihnin atë flisnin se ai gjithmonë filmonte gjithçka dhe dyshonin se ishte një spiun saudit i vendosur atje për të monitoruar aktivitetet dhe për të raportuar çdo sjellje kundërshtare.”
Hetimi u mbyll në vitin 1999, pasi ai nuk u pa si rrezik për SHBA.
Në tetor 2000, Bayoumi fluturoi në Birmingham për t’u regjistruar për një doktoraturë në menaxhim biznesi në Aston University.
Fillimisht jetoi në konviktin e universitetit dhe u bë president i klubit të studentëve sauditë. Pastaj, në nëntor 2000, ai u kthye në SHBA dhe kaloi dy muaj në San Diego, sipas dokumenteve gjyqësore.
Në mars dhe prill 2001 u largua nga San Diego, duke u rikthyer në Mbretërinë e Bashkuar. Ai u takua me gruan dhe katër fëmijët në aeroport përpara se të gjithë të udhëtonin për në Arabinë Saudite.
Më 16 korrik 2001, familja u rikthye në Mbretërinë e Bashkuar dhe Bayoumi i vendosi ata në zonën Highgate të Birminghamit, dhjetë minuta larg shkollës së biznesit të universitetit, duke udhëtuar me BMW-në e tij dhe pranë xhamisë qendrore të qytetit.
Ishte një lagje e ashpër, e njohur për bandat si Burger Bar Boys dhe Johnson Crew, të cilët luftonin për territore të armatosur me mitraloza.
Ndërkohë që ishte në Mbretërinë e Bashkuar, Bayoumi vazhdonte të merrte fonde të konsiderueshme për studimet e tij, si dhe një bursë nga Arabia Saudite.
Universiteti e përshkroi atë si një “student shembullor” që përdorte rregullisht dhomën e lutjeve në shoqatën islame të universitetit.
Lidhja me rrëmbyesit
Në orën 8:46 të mëngjesit më 11 shtator 2001, terroristë të al-Kaedës përplasën avionin e parë të rrëmbyer në kullën veriore të World Trade Center. Shtatëmbëdhjetë minuta më vonë, ndërsa bota e shikonte drejtpërdrejt në ekrane, një avion i dytë goditi kullën jugore.
Në orën 9:37, një avion i tretë u përplas në Pentagon, dhe në orën 10:03, avioni i fundit, i cili besohej se ishte destinuar për Capitol-in ose Shtëpinë e Bardhë në Uashington, u rrëzua në një fushë në Shanksville, Pennsylvania, pasi pasagjerët arritën të zmbrapsnin rrëmbyesit. Në total, 2,977 persona u vranë.
Në orët pas sulmit, FBI filloi të hetonte të kaluarën e terroristëve.
Ata zbuluan shpejt lidhje mes Bayoumi-t dhe dy prej rrëmbyesve të avionit që goditi Pentagonin.
Nawaf al-Hazmi dhe Khalid al-Mihdhar kishin qenë terroristët e parë që mbërritën në SHBA, duke fluturuar nga Tajlanda për në Los Anxhelos më 15 janar 2000, pasi kishin marrë pjesë në një takim të nivelit të lartë të al-Kaedës në Malajzi.
CIA kishte monitoruar mbledhjen dhe kishte foto të të dy burrave, por më pas ata humbën nga radari i agjencisë.
Agjentët e FBI-së gjetën një makinë Toyota Corolla blu që burrat kishin përdorur në aeroportin ndërkombëtar të Dulles në Uashington, që më në fund i çoi ata në Parkwood Apartments në San Diego.
Rick Lambert, ish-agjent i FBI-së në San Diego, tha: “Menaxheri i apartamenteve dhe të tjerë na treguan se rrëmbyesit shpesh shiheshin në shoqërinë e një burri më të moshuar, të cilin ata e identifikuan si Omar Bayoumi.
“Na treguan për një mbledhje që ai kishte organizuar në apartamentin e rrëmbyesve, ngjitur me shtëpinë e tij, vetëm disa ditë pasi Mihdhar dhe Hazmi u vendosën aty.”
FBI filloi të hetonte Bayoumi-n dhe gjeti nënshkrimin e tij në kontratën e qirasë për apartamentin, që ishte në të njëjtin bllok me të tijin. Ai gjithashtu u kishte shkruar rrëmbyesve një çek prej 1,558 dollarësh për të mbuluar depozitën dhe qiranë e muajit të parë.
Ai kishte pyetje për t’u përgjigjur, por tashmë jetonte në Mbretërinë e Bashkuar.
Më 17 shtator 2001, FBI i shkroi Met-it duke paraqitur prova mbi përfshirjen e Bayoumi-t me rrëmbyesit. Kjo përbënte bazën për një urdhër të FBI-së që Met-i të arrestonte Bayoumi-n.
Brenda pak ditësh, një letër tjetër nga FBI iu dërgua Met-it me informacion për t’u përdorur gjatë marrjes në pyetje të Bayoumi-t.
FBI nuk kishte juridiksion në Mbretërinë e Bashkuar dhe nuk mund të bënte vetë arrestimin, kontrollet apo marrjen në pyetje të të dyshuarit në tokë britanike. Këto kryheshin nga njësia elitare kundër-terrorizmit e Policisë Metropolitane, atëherë e quajtur SO13, së bashku me policinë e West Midlands. Pas skenës, FBI jepte direktivat.
Bastisja e armatosur në Birmingham
Në orën 18:00 të 21 shtatorit, policia e armatosur bastisi një shtëpi gjysmë të bashkangjitur të viteve 1980 në rrugën Dymoke Street, Birmingham. Brenda gjetën Bayoumi-n duke parë i qetë në televizor ndeshjen ku Arabia Saudite po shpartallonte Bahreinin në kualifikueset aziatike të Kupës së Botës 2002.
Bayoumi u akuzua për “përgatitje, nxitje dhe kryerje të akteve terroriste në Shtetet e Bashkuara”. Pas një mbajtjeje të shkurtër në Birmingham, ai u transferua në stacionin e sigurisë së lartë Paddington Green në Londër.
Campbell ishte oficeri i ngarkuar për ta sjellë Bayoumi-n nga Birminghami. Në moshën 34-vjeçare, ai ishte oficeri më i ri në SO13. Inteligjent dhe shumë i motivuar, dëshira e tij për të luftuar terrorizmin vinte nga përvoja e rritjes në Belfast gjatë konflikteve të Irlandës së Veriut.
Ai kujton se si ishte ulur në sediljen e pasme të makinës së policisë me Bayoumi-n, ndërsa shpejtonin në autostradë me sirena ndezur dhe drita vezulluese, në një shpejtësi marramendëse. Ai nuk kishte folur kurrë publikisht për këtë deri tani.
“Ishte një udhëtim me shumë tension,” kujton ai. “Ata djem e çuan makinën në kufijtë e saj.”
Pasi mbërritën në Paddington Green, Bayoumi u regjistrua dhe u fut në qeli pranë Lotfi Raissi, një algjerian i arrestuar në Colnbrook, Berkshire, i akuzuar për stërvitjen e rrëmbyesve të Pentagonit.
Gruaja franceze e Raissi-t, Sonia, dhe vëllai i tij, Mohamed, u arrestuan gjithashtu. Raissi u mbajt në burgun Belmarsh në jug të Londrës për pesë muaj përpara se të lirohej pa akuza. Ata më pas u shpallën të pafajshëm.
Oficerët nisën të kontrollonin shtëpinë e Bayoumi-t në Dymoke Street, ku ishte vendosur vetëm disa ditë më parë, si dhe zyrën e tij në Aston University.
Brenda 24 orëve, policia e West Midlands zbuloi dokumente në një raft në garazhin e tij që ata i konsideruan prova vendimtare: një bllok shënimesh me faqe të verdha që përmbante një vizatim të thjeshtë të një avioni me bojë blu, së bashku me ekuacione dhe llogaritje të detajuara të fluturimit.
Ato u futën menjëherë në qese dhe u shënuan si “kategoria 1” — me rëndësi kritike — me një shënim që shpjegonte rëndësinë e tyre. Të etiketuara si prova PSS/34, ato iu dorëzuan menjëherë FBI-së për analizë urgjente.
Artikuj të tjerë të gjetur përfshinin një libër adresash 150-faqësh, i shkruar me dorë, që përmbante emra dhe numra të diplomatëve sauditë në Londër dhe Uashington, si dhe figura të rëndësishme në xhami amerikane të lidhura me radikalë.
Oficerët gjetën gjithashtu mbi 80 video, përfshirë një të etiketuar “Udhëtim në Uashington 23 qershor 1999 – 4 korrik”. Ajo përmbante rreth një orë pamje të detajuara të ndërtesës së Kapitol-it dhe zonës përreth, me afërsi të hyrjeve, daljeve, detajeve arkitekturore, dritareve, rrugëve përreth dhe sigurisë së dukshme, përfshirë oficerë policie.
Një tjetër video në koleksion ishte e etiketuar “24 hours fitness. Udhëzues informacioni për anëtarët e rinj” dhe tregonte Bayoumi-n me Hazmi dhe Mihdhar në një mbledhje në apartamentin e tyre në San Diego — pranë atij të Bayoumi-t — me më shumë se 20 burra të tjerë.
Për të ruajtur zinxhirin e provave të sekuestruara, çdo material i marrë nga shtëpia e Bayoumi-t duhej të mblidhej, qesezohej dhe etiketohej nga Met, dhe më pas t’i dorëzohej menjëherë oficerëve lidhës të FBI-së në Londër për analizë.
Analistët raportonin gjetjet e tyre një agjenti të lartë të FBI-së, i cili më pas kalonte atë që konsiderohej informacion i rëndësishëm përmes “tunelit” — një kanal i drejtpërdrejtë tek oficerët britanikë — pa analizë apo hetim të mëtejshëm nga Met. Campbell dhe oficeri tjetër hetues, detektivi Ian Dean nga policia e West Midlands, e përdorën më pas këtë informacion gjatë marrjes në pyetje të Bayoumi-t.
Kasetat e marrjes në pyetje
The Sunday Times ka siguruar 900 faqe transkripte dhe gati 11 orë regjistrime të këtyre intervistave në paraburgim, të cilat u depozituan në një gjykatë amerikane. Është hera e parë që kasetat bëhen publike.
Marrjet në pyetje filluan më 22 shtator 2001. Sipas Ligjit për Terrorizmin 2000, Bayoumi mund të mbahej për shtatë ditë përpara se të akuzohej ose të lirohej.
I vetëdijshëm për theksin e tij nga Irlanda e Veriut, Campbell dëgjohet duke folur ngadalë dhe qartë për t’u siguruar që kuptohej. Ai i tha Bayoumi-t se dyshohej për përgatitje, nxitje dhe kryerje të akteve terroriste në Shtetet e Bashkuara.
Pranë Bayoumi-t ishte Jacqui Gordon-Lawrence, këshilltarja e tij ligjore nga firma Fisher Meredith. Ish-aktore, ajo kishte luajtur rolin e Etta Tavernier në telenovelën britanike EastEnders para se të ndryshonte karrierë dhe të bëhej përfaqësuese në stacionet policore.
Gjatë shtatë ditëve në vijim, dy detektivët i paraqitën Bayoumi-t provat që u ishin dorëzuar nga FBI.
Detektivët nisën duke e pyetur për jetën e tij në SHBA, të cilës Bayoumi iu përgjigj lirshëm, në anglishte të përsosur.
“Ai ishte shumë, shumë i matur, shumë i qetë, shumë i përmbledhur, sikur e dinte saktësisht çfarë duhej të thoshte,” kujton Campbell. “Mora përshtypjen nga qëndrimi i tij fizik dhe mënyra se si fliste se ishte trajnuar në kundërinterrogim.”
Al-Bayoumi pyetet nëse kishte dalë ndonjëherë garant për qiranë e dikujt në San Diego. “Ndoshta, ka ndodhur,” u tha ai oficerëve. Ai tha se i pëlqente t’i ndihmonte të ardhurit e rinj dhe pretendoi se aq shumë njerëz vinin e shkonin nga Arabia Saudite saqë nuk i mbante mend.
Pas pyetjeve të vazhdueshme, ai pranoi se kishte dalë garant vetëm një herë, për dy burra që i kishte takuar rastësisht në një restorant.
Ai tha se kishte shkuar në një kafene në Venice Boulevard, Los Angeles, dhe iu afrua dy burrave pasi kishte dëgjuar theksin e tyre arabik të Gjirit.
Hazmi dhe Mihdhar ishin në SHBA për të mësuar anglisht, sipas tij ata ia kishin thënë. Ai u dha numrin e tij dhe u tha se mund ta kërkonin në San Diego nëse kishin nevojë për ndihmë. Nuk ishte i sigurt për emrat e tyre, u tha oficerëve.
Vetëm disa ditë më vonë, dyshja u shfaq në Qendrën Islame të San Diegos duke kërkuar ndihmë për të gjetur një apartament dhe për të hapur një llogari bankare.
Bayoumi ofroi t’i ndihmonte. U tha se kishte një apartament të lirë në bllokun e tij dhe u shkroi një çek.
Gjatë intervistës, Bayoumi dha me dëshirë informacion për kasetat VHS të gjetura në shtëpinë e tij, duke u thënë oficerëve se njëra prej tyre tregonte një festë që kishte organizuar në apartamentin e dy rrëmbyesve në shkurt 2000.
Herë pas here, atij i bëheshin pyetje për emrat e rrëmbyesve dhe nëse i njihte.
Ai u mor në pyetje për financat e tij dhe një sërë pagesash të panjohura që mbërrinin në llogaritë e tij, gjithmonë nën shumën 10,000 dollarë. Çdo gjë mbi atë shumë duhej raportuar si e dyshimtë.
Në asnjë moment nuk përmendet vizatimi i avionit, sepse hetuesit nuk ishin njoftuar për të.
Gjatë javës, Bayoumi raportohej se merrte vizita të rregullta nga zyrtarë të lartë sauditë me bazë në ambasadën saudite në Londër. Dhe gjatë marrjes në pyetje, ai dukej se preferonte këshillat e ambasadës saudite mbi këshillat e përfaqësueses së tij ligjore në dhomë.
Në librin që shkroi për arrestimin e tij, Raissi pretendoi se një atashe nga ambasada e Arabisë Saudite ishte i pranishëm “që në fillim” për Bayoumi, ndërsa ai dhe gruaja e tij fillimisht iu mohuan vizitat konsullore nga ambasadat algjeriane dhe franceze.
Në fund të javës, hetuesit kishin krijuar bindjen e tyre: kishte shumë rastësi në historinë e Bayoumi-t; shumë gjëra që sfidonin besueshmërinë ose nuk mund të shpjegoheshin.
Ata i thanë atij se besonin se ai e dinte që rrëmbyesit po udhëtonin drejt SHBA-së, se takimi rastësor në kafene ishte i organizuar dhe se ai vetë i kishte sjellë në San Diego.
Ai kishte dalë garant për banesën e tyre dhe u kishte shkruar një çek për të paguar qiranë pasi ata i kishin dhënë paratë në dorë, duke e ditur saktësisht se kush ishin.
Depozitat në para në bankën e tij i ishin dërguar në mënyrë që ai të mund t’i ndihmonte rrëmbyesit — dhe ndoshta të tjerë. Ai gjithashtu ua prezantoi ata personave të tjerë që do t’i ndihmonin.
Policia mund të nxirrte dy përfundime, i tha Campbell Bayoumi-t gjatë një interviste. Ose Bayoumi ishte një njeri shumë i pafat, ose ai ndihmoi ata njerëz duke ditur synimet dhe objektivat e tyre, dhe duke bërë kështu ishte “po aq fajtor sa rrëmbyesit që përplasën avionët dhe vranë gjithë ata njerëz”.
Jo, tha Bayoumi: “Unë nuk kam asnjë përfshirje në këtë situatë.”
Ai tha se një ditë e vërteta do të dilte.
“Ka vetëm një version të së vërtetës, Omar,” iu përgjigj Campbell.
Një rezultat shkatërrues
Pas intervistës së fundit më 28 shtator 2001, Campbell dhe Dean lanë Paddington Green për në Scotland Yard për t’iu bashkuar një telefonate me Departamentin e Drejtësisë të SHBA-së.
Me ta, në një sallë takimesh në katin e 15-të të godinës, ishin oficerët e lartë, Detektivi Shef Superintendent John Bunn dhe Zëvendës Komisioneri Ndihmës Alan Fry.
Campbell dhe Dean kaluan një orë duke paraqitur gjithçka që kishin mbledhur.
“Bëra maksimumin tim për të bindur departamentin e drejtësisë të SHBA-së se ata duheshin ta ekstradonin,” kujton Campbell.
Rasti “mbante një erë të keqe deri në qiell”, thotë ai. “Ishte shumë rastësi. Nëse ai do të luante lotarinë, do të fitonte çdo javë.”
Oficerët prisnin që zyrtari të shqyrtonte provat dhe t’u kthehej me një vendim. Por vendimi i zyrtarit të Departamentit të Drejtësisë ishte i menjëhershëm.
“Ai tha se nuk kishte prova të mjaftueshme për të justifikuar ekstradimin,” kujton Campbell.
“Isha i habitur… ishte një rezultat tepër shkatërrues. Më la pa fjalë.”
Në fund të telefonatës, pasoi një heshtje e gjatë ndërsa oficerët përpunonin lajmin.
“Ende mendoj për të,” thotë Campbell, “dhe ende jam i shokuar deri sot.
“Po ndiqnim procedurat me Bayoumi-n thjesht për shkak të asaj që FBI-ja na kishte dërguar. E dini, nëse na kërkojnë të hetojmë, do të bëj më të mirën për të paraqitur provat sa më mirë dhe sa më të plota që mundem.
“Por sa më shumë flisja me Bayoumi-n, aq më shumë mendoja ‘po, ka shumë gjëra që po dalin dhe ai duhet të shkojë para një gjykate për t’u përgjigjur’.”
Bayoumi u kthye në Birmingham dhe vazhdoi studimet në Aston University, duke përfunduar më 31 korrik 2002 me një diplomë master në kërkimin e menaxhimit.
Policia mbajti pasaportën dhe sendet e tij deri më 2 maj 2002, kur ai raportoi sërish në stacionin Paddington Green.
Oficerët ishin udhëzuar nga FBI të kthenin te ai gjithçka që ishte sekuestruar nga shtëpitë e tij — përfshirë videot dhe artikullin Nr. 32: vizatimin e avionit.
U bënë shtatë kopje të të gjitha provave, sipas protokollit standard të Met-it, me një kopje të dërguar te FBI përmes atasheut ligjor në ambasadën e SHBA-së në Londër.
Në gusht 2002, Bayoumi la MB për në Arabinë Saudite përfundimisht, duke marrë me vete të gjitha provat origjinale.
Do të duhej të kalonin 20 vjet para se Campbell të mësonte se nuk i ishin prezantuar gjithë provat dhe i ishte mohuar mundësia të pyeste Bayoumi-n për vizatimin e avionit.
‘Nuk jam agjent saudit’
Pas sulmeve, SHBA krijoi Komisionin 9/11 për të dhënë një pasqyrë përfundimtare të asaj që kishte ndodhur dhe sa të përgatitur ishin SHBA për sulmet.
Në tetor 2003, përfaqësues të komisionit vizituan Riadin për të intervistuar Bayoumi-n dhe zyrtarë të tjerë sauditë.
Dy gjeneralë nga agjencia e fshehtë policore e mbretërisë, Mahabith, ishin prezent ndërsa Philip Zelikow, drejtori ekzekutiv i komisionit, e pyeste në anglisht.
Bayoumi përsëriti historinë që i kishte thënë SO13 dy vjet më parë — se kishte takuar rrëmbyesit rastësisht në një kafene.
Ai u tha hetuesve amerikanë se ishte “paqësor” dhe “tolerant ndaj të tjerëve” dhe se kishte qenë i shqetësuar që e kishin etiketuar si spiun saudit.
Kur pa sulmet e 9/11 duke u zhvilluar ndërsa ishte në MB, tha se mendoi se po shikonte “një lloj filmi tmerri apo katastrofe” dhe se kishte ndjerë për viktimat, pasi vajza e tij e vogël ishte qytetare e SHBA.
Komisioni 9/11 publikoi raportin e tij në 2004. Ai shqyrtoi rolin e Bayoumi-t dhe përfundoi se nuk kishte “asnjë provë të besueshme që ai besonte në ekstremizëm të dhunshëm ose ndihmoi me qëllim grupet ekstremiste”.
Megjithatë, hetimi nuk kishte të gjitha provat e gjetura në shtëpinë e Birmingham. Komisioni nuk pa kurrë vizatimin e avionit ose video të ashtuquajturin “casing video” të Capitol Hill, dhe iu dha një version i redaktuar dhe i shkurtuar i videos së festës.
Transkriptet dhe regjistrimet e intervistave të policisë me Bayoumi-n gjithashtu nuk iu dorëzuan komisionit.
Kërkimi i viktimës për të vërtetën
Terry Strada është bërë një figurë qendrore në luftën për kompensim për viktimat e 11 shtatorit.
Bashkëshorti i saj, Tom, 41 vjeç, punonte si ndërmjetës korporativ për Cantor Fitzgerald në katin e 104-t të kullës veriore të Qendrës Botërore të Tregtisë kur avioni i parë goditi. Ai e telefonoi Terry-n menjëherë pas ngjarjes.
“Në zërin e tij kishte një panik të vërtetë, diçka që nuk e kisha dëgjuar kurrë më parë,” kujton ajo. “Dhe ai tha: ‘Terry, ndërtesa është goditur nga një aeroplan i mallkuar’.”
“Asnjë çast nuk e mendova se kulla veriore do të shembej, deri kur ndodhi. Aty më ndryshoi jeta përgjithmonë.”
Fëmija i tyre i katërt, Justin, kishte lindur vetëm katër ditë më parë. Strada kujton se atë mëngjes, “Tom hyri në dhomën e foshnjës, u përkul dhe e puthi në gishtat e vegjël të këmbëve dhe i tha: ‘Do të shihemi më vonë, bebush’.”
Tom zbriti poshtë dhe para se të dilte, u kthye. “Ai tha: ‘Të dua dhe do të jem në shtëpi herët, rreth orës dy’,” tregon Strada. “Dhe ajo ishte hera e fundit që e pashë bashkëshortin tim gjallë.
“Para se koka ime të prekte jastëkun më 11 shtator, pyetjet se kush na e bëri këtë, pse dhe si e bënë, më silleshin vazhdimisht në mendje.”
Dy javë pas 11 shtatorit, presidenti amerikan George W. Bush i tha kombit se “asnjë qeveri nuk kishte mbështetur zyrtarisht al-Kaedën në këtë sulm”.
Në nëntor, Strada mori vesh për një takim të familjeve të viktimave të 11 shtatorit dhe vendosi të merrte pjesë. Ai organizohej nga Ron Motley, një avokat me përvojë nga një firmë në Nju Xhersi, e njohur për fitoret e saj në gjyqe të mëdha civile kundër prodhuesve të azbestit dhe industrisë së duhanit.
Firma e Motley-t, Ness, Motley, Loadholt, Richardson & Poole, propozonte një padi për t’i nxjerrë para drejtësisë ata që, sipas akuzave, kishin ofruar mbështetje materiale për al-Kaedën. Këtu përfshiheshin banka, fondacione bamirësie dhe individë, si edhe shteti që, që nga dita e parë ishte lidhur me 15 nga 19 rrëmbyesit: Mbretëria e Arabisë Saudite.
Deri në gusht 2002, disa qindra familje ishin bashkuar me 9/11 Families United to Bankrupt Terrorism — dhe ngritën një padi me vlerë një trilion dollarë.
Por çështja hasi në vështirësi kur gjykatat vendosën se Arabia Saudite mbrohej nga Foreign Sovereign Immunities Act (FSIA), sipas të cilit shtetet e huaja nuk mund të paditeshin në gjykatat amerikane përveçse nëse ishin shpallur sponsorë shtetërorë të terrorizmit. Kjo e detyroi familjet të luftonin për vite për të ndryshuar ligjin.
Më në fund, në vitin 2018, ata arritën ta nisin padinë e tyre dhe filluan të kërkonin dokumente nga Arabia Saudite, të merrnin në pyetje dëshmitarët e saj nën betim dhe të lëshonin thirrje gjykate për palët e treta — përfshirë agjencitë e qeverisë amerikane si FBI. Përveç kësaj, avokatët përdorën Konventën e Hagës për Provat për të kërkuar dokumente mbi Bayoumi-n që mbaheshin nga Met.
Ata morën urdhra nga Gjykata e Lartë që i detyronin Met-in të zbulonte provat që kishte ruajtur nga hetimet për Bayoumi-n 20 vjet më parë — përfshirë sendet e sekuestruara në bastisjet e vitit 2001 në pronat e tij. Zbulimet e Met-it ngritën pikëpyetje se pse FBI nuk i kishte dhënë tashmë të njëjtat materiale familjeve të 11 shtatorit.
Dokumentet e vetë FBI-së konfirmojnë se byroja kishte marrë të gjitha provat e sekuestruara në atë kohë, megjithatë shumë prej tyre nuk figurojnë në raportet e mëvonshme të FBI-së dhe duket se nuk u shpërndanë në zyrat përkatëse të FBI-së ose në Komisionin e 11 shtatorit.
Fletorja e zhdukur
Në vitin 2012, një teknik i provave në FBI po pastronte një dhomë magazinimi në një stacion policie në Uashington. Mes një grumbulli dokumentesh dhe dosjesh, në një arkë të shënuar “Omar al-Bayoumi”, ai gjeti një fletore me vija që kishte një vizatim dore të një avioni, me një formulë të shkruar sipër dhe shënime llogaritjesh poshtë.
Tekniku kontaktoi oficerët që punonin në Operacionin Encore, një hetim i brendshëm sekret i FBI-së për të zbuluar nëse individë të lidhur me qeverinë saudite kishin ndihmuar me vetëdije Hazmi-n dhe Mihdhar-in gjatë kohës që kaluan në Kaliforninë jugore.
Ky operacion ishte ngritur në vitin 2007 nga agjentë të FBI-së nga zyrat e San Diegos dhe Nju Jorkut, të cilët nuk ishin bindur nga gjetjet e Komisionit të 11 shtatorit dhe kishin dyshime të forta për rolin e Bayoumi-t.
Njëri prej tyre ishte Daniel Gonzalez, një oficer hetimesh i FBI-së në San Diego, i përfshirë në hetimet mbi rrjetin e rrëmbyesve në Bregun Perëndimor — përfshirë Bayoumi-n.
Ai beson se gjetjet e komisionit “nuk i rezistojnë shqyrtimit në dritën e asaj që dimë tani”.
Ai i tha The Sunday Times: “Ata kishin konturet e përgjithshme të lëvizjeve të rrëmbyesve, por nuk arritën të gjenin shumë nga detajet më të rëndësishme.
“Kur ata thanë se Bayoumi nuk kishte të bënte fare me këtë, unë thashë, ‘jo, unë nuk e shoh kështu’.”
Pastaj atij iu dërgua një kopje e diagramit të avionit, të gjetur nga tekniku.
“Edhe para se ta analizonim, unë e kuptova rëndësinë e tij,” thotë ai. “Mjafton të përdorësh logjikën e shëndoshë.”
Gonzalez ia tregoi atë një piloti me 20 vite përvojë si në aviacionin ushtarak, ashtu edhe në atë civil, i cili tha se formula mund të përdorej për të llogaritur manualisht shpejtësinë e zbritjes së një avioni drejt një objektivi pa ndihmën e GPS-it, diçka që zakonisht nuk mësohet në trajnimet bazë të fluturimit.
Numrat në skicë përkonin me distancat mes stacioneve sinjalizuese në bregun lindor dhe disa prej objektivave të sulmeve.
Megjithatë, këto gjetje mbetën të klasifikuara deri në shtator 2021, kur presidenti Biden nxori një urdhër ekzekutiv që deklasifikonte qindra dokumente kyçe të FBI-së dhe raporte sekrete të lidhura me sulmet — përfshirë ato nga Operacioni Encore.
Campbell thotë se atëherë ai mësoi për ekzistencën e tyre.
“U shokova. Ndjeva zhgënjim për viktimat, sepse do të kishte ndryshuar rrënjësisht mënyrën si e kishim intervistuar Bayoumi-n sikur ta kishim atë provë në atë kohë,” thotë ai.
Materialet e deklasifikuara të Operacionit Encore e paraqisnin Bayoumi-n jo si një kalimtar të pafajshëm, por si dikë të lidhur ngushtë me rrjetet fetare dhe ndoshta të inteligjencës saudite.
Ato i referoheshin një vlerësimi të FBI-së të vitit 2017 nga Njësia e Gadishullit Arabik, e cila kishte përfunduar se Bayoumi ishte një “i rekrutuar” i Presidencës së Inteligjencës së Përgjithshme të Arabisë Saudite, shërbimit sekret të saj.
U konstatua se ndihma e dhënë Hazmi-t dhe Mihdhar-it ishte në përputhje me një operacion të koordinuar mbështetës, dhe jo me një sërë rastësish, duke përfshirë individë me lidhje zyrtare me Arabinë Saudite.
Avokatët e familjeve të 11 shtatorit përgatitën një depozitim për t’ia paraqitur akuzat Bayoumi-t dhe e intervistuan atë më 9 dhe 10 qershor 2021, përmes Zoom-it nga Arabia Saudite. Regjistrimet janë parë nga The Sunday Times.
Tani në të gjashtëdhjetat, Bayoumi u thotë atyre se ka punuar për Mbretërinë e Arabisë Saudite për 38 vjet dhe flet për kohën e tij kur “studionte” në San Diego.
Pastaj ai pyetet për herë të parë dhe të vetme rreth diagramit të avionit. Ai pranon se është në shkrimin e tij.
Kur e pyesin se çfarë paraqet, ai thotë: “Unë jam dikush që më pëlqen të lexoj. Jam dikush që më pëlqen të ekspozohem ndaj gjërave. Ndoshta kjo ishte një ekuacion që e kishim mësuar më parë në gjimnaz dhe po përpiqesha të kujtoja nëse do të isha në gjendje ta kuptoja dhe ta zgjidhja apo jo.”
Atij i bëhet pyetja: cila ishte arsyeja pse po llogarisnit lartësinë e avionit nga Toka në milje?
Bayoumi përgjigjet: “Është një ekuacion si çdo ekuacion tjetër. Për shembull, kur thonë sa është distanca e rrugës nga San Diego në LA ose nga Washington në vende të tjera. Është thjesht një ekuacion për të matur distancën. Për në Baltimore.”
Pavarësisht mohimeve të tij, avokatët e familjeve të 11 shtatorit besojnë se kjo është një provë vendimtare.
Në vitet 2022 dhe 2023, u zbuluan prova të tjera për avokatët e familjeve në gjykatën amerikane.
Ato përfshinin videon e etiketuar “Udhëtimi në Washington, qershor 1999”, të gjetur në eksponatin PSS/100, në të njëjtën çantë me kaseta që Campbell dhe Dean kishin sjellë në dhomën e intervistës.
Duke përmbajtur pak më shumë se një orë filmime, me Bayoumi-n që komenton, tregon atë duke filmuar monumentet e Washingtonit, përfshirë Godinën e Kapitolit të SHBA-së, me pamje të afërta të hyrjeve, daljeve dhe sigurisë së dukshme, përfshirë oficerë policie. Filmi fokusohet gjithashtu te avionët që uleshin aty pranë.
Ai i referohet “planit” dhe e përfundon videon duke thënë: “O vëllezër të dashur e të nderuar, një përshëndetje për ju nga Omar al-Bayoumi.”
Bassem Youssef, një ish-agjent i FBI-së, ka thënë se videoja mbart të gjitha tiparet e një inspektimi të objektivave terroristë nga al-Qaeda.
Met i kishte dhënë kopje të gjitha kasetave FBI-së, por videoja e udhëtimit në Washington nuk iu paraqit kurrë Komisionit të 11 Shtatorit.
Ajo madje nuk ishte ndarë as me agjentët e vet në terren, as me agjencinë motër CIA, as me Kongresin — dhe as nuk iu dorëzua avokatëve të familjeve të 11 Shtatorit kur ata thirrën në gjykatë FBI-në.
Detektivët që intervistuan Bayoumi-n nuk dinin absolutisht asgjë për të në atë kohë.
Campbell thotë: “E kuptoj nga përvoja ime e mëparshme, nga hetime të mëparshme, se kjo është thjesht një video zbulimi dhe askush nuk mund të më bindë ndryshe.
“Ndjej zhgënjim për viktimat sepse sinqerisht besoj se, po të isha informuar për skicën e avionit dhe këtë video, do ta kisha rrënuar plotësisht Bayoumi-n me ato dy prova.”
Gavin Simpson, një avokat i familjeve të 11 Shtatorit, beson se ajo është edhe më domethënëse.
Ai i tha gjykatës në SHBA: “Provat janë të qarta se Arabia Saudite ka dërguar zyrtarët dhe agjentët e saj për të shërbyer në një ndërmarrje qeveritare të paligjshme, e cila ishte e lidhur gjerësisht me terrorizmin, në mënyrë që agjentët po vepronin brenda misionit të tyre kryesor kur ndihmuan në integrimin e rrëmbyesve në Shtetet e Bashkuara.”
Ai paraqiti një grafik në gjykatë, eksponati 701, të cilin The Sunday Times po e zbulon sot, që pretendon se tregon rrjetin e al-Qaeda-s dhe marrëdhëniet që lidhnin me rrëmbyesit e 11 Shtatorit. Ai përfshin edhe Bayoumi-n.
Simpson i tha gjykatës: “Ministria e Çështjeve Islame dërgoi, si pjesë e aktiviteteve të saj zyrtare, më shumë se 25 propagandues në Kaliforninë Jugore pikërisht në periudhën kur … Bayoumi [ishte] në detyrë, dhe ata, i nderuar gjyqtar, janë vetëm ata për të cilët ne dimë.
“Ne dimë për ta falë grumbullimit të kujdesshëm të provave nga Shërbimi i Policisë Metropolitane, i cili ka mbledhur video, fotografi, mijëra faqe dokumentesh të kohës dhe vetë korrespondencën e Omar al-Bayoumi-t.”
Një zëdhënës i Policisë Metropolitane konfirmoi se forca kishte ofruar informacion për autoritetet amerikane në lidhje me 11 Shtatorin dhe vazhdon të ofrojë material përkatës për çështjen gjyqësore.
“Meqenëse proceset gjyqësore në SHBA janë ende në zhvillim e sipër, nuk do të japim asnjë koment tjetër lidhur me këtë çështje në këtë moment,” shtuan ata.
FBI nuk deshi të komentonte. Arabia Saudite e ka mohuar vazhdimisht dhe me forcë të gjitha akuzat.
