Regjisorja e njohur Sesilia Plasari është pozicionuar kundër shembjes së Teatrit Kombëtar. Ajo ka qenë aty që në nisjen e protestave dhe vazhdon të mbetet një zë i fortë e kritik ndaj qeverisë dhe posaçërisht kryeministrit. Seslia madje kujton edhe një moment nga koha kur Rama ishte Ministër Kulture dhe thoshte: “Do t’ia fal Peter Brook-ut Teatrin Kombëtar se ‘këta’ nuk e kuptojnë bukurinë e teatrove të vjetër”.
Më poshtë intervista e plotë
Pyetje: Si e konsiderini votimin në parlament të ligjit që i hap rrugë shembjes së Teatrit Kombëtar?
Sesilia Plasari: E konsideroj një akt krejt normal për një qeveri totalitare si kjo që kemi. Ne e dime se ç’bëhej në Shqipëri në kohën e diktaturës komuniste, e kemi jetuar. A mund të imagjinohej dot të hidhte një ide Enver Hoxha, të kishte një tekë apo dëshirë, dhe të mos ja votonte Kuvendi Popullor? Jemi krejt në të njëjtën situatë. Atëhere merreshin jetë, tani merren pasuri kombëtare, por edhe jetë, në shumë lloj prizmash.
Edi Rama, si Hitleri ka edhe ai arkitekturën personale për Rajhun e vet, e ka “mprehur shpatën” edhe njëherë dhe kësaj rradhe ështe teatri që duhet ta pësojë! Ka ndoshta njerëz që nuk e kuptojnë ende se jemi në diktaturë. Në regjimin e Enverit kishte gjithashtu që nuk e dinin, që e qanin pa teatër kur vdiq. Është vuajtje për ata që kanë sy e shikojnë dhe kanë vesh e dëgjojnë. Ata duhet të presin që të tjerët të mbarojnë qoftet dhe birrën, ose t’ju bjerë një hall personal i cili u hap sytë për të parë se nuk kanë rrugë tjetër: ose të qërohen nga ky vend, ose të bëhen skllevër, duke u përpjekur të shtiren sa më të gëzuar e duke dhënë sa më shumë prova dashurie dhe besnikërie për diktatorin.
Pyetje: Artistët kanë muaj që protestojnë në mbrotje të godinës, a e konsideroni kete nje situate normale me te cilen po perballen ata?
Sesilia Plasari: Krejt normale ajo që bëjnë mbrojtësit e teatrit, në kushtet konkrete. I heq kapelën listës së artistëve faqebardhë, që po shtohet çdo ditë e më tepër. Është dhe një listë tjetër, ajo e vogla, që i bii të jetë e faqezinjve, ndonëse e them me dhembje këtë fjalë. Ne e dimë shumë mirë që jo të gjithë ata e kanë shitur teatrin për përfitime personale duke i dhënë prova dashurie dhe besnikërië diktatorit. Ne e dime shumë mirë se ka nga ata të cilëve ju është bërë presion, që janë kërcënuar, si dhe ka nga ata që kanë dashur të jenë “në rregul” me regjimin totalitar nga frika se mos e gjejnë veten jashtë sistemit, duke mbetur pa punë, pa bukën e gojës. Gjithsesi kjo nuk përbën një justifikim, por nuk mund t’ju kërkohet njerëzve të jenë heronj me zor, ose të kuptojnë me zor se ç’do të thotë shkatërrim i qëllimshëm i një vlere të pashembullt historike dhe aq më tepër për ç’qëllime e me ç’mënyra!
Ka nga ata që nuk duan ta vrasin mendjen, por duan të ndjekin grigjën. Situata me të cilën përballen, e po rezistojnë artistët dhe qytetarët, është anormale, groteske, çmendurore, absurde, kriminale, është një dhunim i paparë, jo vetëm për ta, por për kryeqytetin, për Shqipërinë e tërë, si në planin konkret, dhe në atë simbolik. Por në sofren shqiptare, marrëzia, paturpësia dhe cinizmi janë ulur këmbëkryq nën petkun mavi të atyre që cilesohen me termin “rilindas” dhe të majtë. (Unë mendoj se Shqipëria nuk ka pasur ende një të majtë të vërtetë të denjë për këtë emër në historinë e saj dhe Partia Socialiste aktuale e mbulon të majtën me turp). Zoti Majko, (i cili është emri i vetëm në atë parti të cilin unë e bashkangjis me fjalën “zot”), është ndoshta një filiz, ndonëse i thinjur, i një të Majte për të qenë. Nuk e di se si do mund të shkulen mercenarët e tjerë.
Jam shumë e prekur nga vendosmëria e atyre që protestojnë për ti shkuar mbrojtjes së teatrit deri në fund, por në kushtet kur pushteti kontrollon totalisht mediat vizive dhe kur protesta pothuajse nuk mbulohet, zërat sqarues, emancipues e frymëzues të saj nuk shkojnë atje ku duhet të shkojnë, që ajo të fitojë masivitetin e duhur. Në këto kushte, kur themi teatri, themi Shqipëria.
Pyetje: Dini ju një rast të ngjashëm kur artistët janë detyruar të protestojnë në mbrotje të një trashëgimie kulturore?
Sesilia Plasari: Nëse vendet europiane kanë në çdo hap godina që përbëjnë vlera monumentale kulturore e historike kjo ndodh se ata nuk kanë prishur një për të ndërtuar një tjetër, por i kanë shtuar ato gjithë duke restauruar e ruajtur me fanatizëm ekzistueset. Dhe mos kujtoni se promotorët imobiliarë janë më pak peshkaqenë se këtu, dhe se nuk ka nëpër botë kryetarë bashkish të korruptuar që bashkëpunojnë me ta, por qytetarët, duke filluar nga intelektualët dhe artistët kanë një traditë të jashtëzakonshme militantizmi për këto çështje. Presioni nga ana tyre është shumë i madh dhe ndodh shume rrallë, aty-këtu ndonjë prishje, që është si nje pikë uji në detin e pafund të vlerave të kësaj natyre që disponojnë vendet evroiane.
Ne kemi vetëm një ! Vetëm këtë ! Do të ishte e paimagjinueshme në nje vend të huaj të shembej një godinë e një rëndësie të tillë. Mund të shembej, në pamundësi për tu restauruar, por për tu rindërtuar përsësi, me projektin e origjinës, për të bërë një kopje të saj. Unë për vete gjithnjë kështu e kam menduar “një teatër të ri”, kur ka qënë fjala për të zëvëndësuar egzistuesin, të ri po atje, po ashtu.
Shembuj ka plot, pa hyrë në detaje, ka artistë që i kanë okupuar territoret dhe i kanë mbajtur me vite, gjithë duke punuar, duke bërë shfaqje brenda. Nje nga rastet e koheve te fundit ështe ai i teatrit Vallet në Rome, që mbahet “i pushtuar” që prej vitit 2011.
Edi Rama në fillimet e tij si Ministër Kulture asistoi në një shfaqje në teatrin parisian “Bouffe du Nord” të Peter Brook, një teatër i braktisur që kërcënohej nga shembja dhe që Peter Brook e shpëtoi duke e restauruar thjesht për konfortin e artistëve, pa prishur asgjë nga “plagët” e kohës, duke e lakuriqësuar, duke i hequr perdet dhe çdo gjë që e mbulonte e duke nxjerrë në pah dhe fiksuar bukurinë e vizatimeve që dora e kohës kishte sajuar duke prishur suvanë sipas qejfit të saj. Edi Rama erdhi i frymezuar dhe tha : “do t’ia fal Peter Brook-ut Teatrin Kombëtar, se “këta” nuk e kuptojnë bukurinë e teatrove të vjetër”. Papritur bukuria e parave të “Fushës” bleu bukurinë e vizatimeve të kohës, bashkë me shpirtin e distiluar të kombit.
Pyetje: Ndërtimi i kullave përreth sa e cënon zhvillimin artistik të artit skenik në Shqipëri?
Sesilia Plasari: Zhvillimi i artit skenik në Shqipëri si kudo në botë ka surprizat e veta, trajektoret e tij nuk mund ti parashikojmë dot. Nuk dua ta konsideroj eventualitetin e kullave, as e shtroj dot si mundesi, nuk besoj kurrë që shqiptarët do lejojnë që kjo të ndodhë. Por shpirtin e artistëve të vërtetë ato nuk do ta sfidonin dot gjithsesi, përkundrazi, lartësia e kullave, e monumenteve të parasë, e monumenteve të përdhunimit, artistëve të vërtetë veçse mund t’ju rritë tundimin e lartësive, dhe jo atë të hedhjes në bosh, por tundimin per t’ju përgjigjen këtyre partënerëve me një lartësi tjetër, atë të njeriut të paepur, të transhendencës shpirterore.
Arti shpesh arrin kulme në rastet e diktaturës dhe të presionit, por konkretisht, tek ne, duke e ditur se si funksionon, kam frikë se artistët e vërtetë do eliminohen krejtesisht nga pushtetarët, kjo tashmë ka filluar qoftë dhe me largimin e sa e sa të rinjve të talentuar që nuk gjetën as edhe një mundësi për ta bërë jetën në atdhe. Ata që do të lejohen të punojnë, ata që do “lulëzojnë” do jenë artistet lajkatarë, shpirtshitur, që mundohen të fitojnë terren me këto mjete pikërisht për të kompensuar mediokritetin e tyre shpirtëror dhe artistik: se këto të dyja shkojnë bashkë! Në këtë rast, në kontrast me kullat, njeriu do shpërfaqej edhe më i vogël, më i mjerë, më i përmjerë.
Sipas jush cila do te ishte zgjidhja me e mire per kete debat qe zuri fill nga propozimi i nje kompanie private per ndertime kullash?
Debat? Ku ka debat? Ka një vendim (pothuajse) unanim, me nje abstenues e nje mungues, një ligj të sajuar për ti lënë dorë të lirë krimit, duke mos u ndeshkuar fajtoret. Kush mund te beje debat qe ngre peshe? 70 arkitektet? Inxhinieret?Firmetarët e peticionit?Shoqeria civile? Intelektualet ? Te gjithe ata qe po mundohen te sensibilizojne kë të mundin janë shumë dinjitozë por nuk degjohen prej atyre që votojë. Ata janë bllok graniti rreth udhëheqësit. Kjo eshte diktatura! Unë njoh midis tyre njerëz që nuk e quajnë të drejtë këtë vendim por e ndjekin në krim! Ndjekin një njeri të çmendur që po bën hara-kiri dalëngadalë duke vrarë paraprakisht gjithçka që për të tjerët është e shenjtë. Protestuesit dje u zotuan ta mbronin teatrin me gjakun e tyre. A do derdhë gjak Edi Rama për ta marrë Teatrin? Zgjidhja më e mire ? Duhet të dëgjohen arkitektët tanë shqiptarë, bijte e bijat e këtij kombi, të cilët ja kanë dhënë diktatorit zgjidhjen në letrën e tyre me 70 firma ku konfirmohet mundësia e plotë e restaurimit të teatrit. Janë njerëz si ata e ardhmja e Shqipërisë dhe jo i sëmuri Edi Rama. Shembja e teatrit do të ishte varri i Ramës, një varr shumë i nderuar për të, nuk e meriton. Teatri do shpëtohet. Unë besoj tek populli im dhe i bëj thirrje kujtdo që më lexon të ndihmojë sado pak për këtë.
/Opinion.al
