Ballkani po vlon përsëri.
Këtë herë për shkak se janë të shumta spekulimet se Kosova dhe Serbia në fund mund t’i mbyllin mosmarrëveshjet e të normalizojnë marrëdhëniet e tyre. Flitet se Presidenti i Kosovës, Hashim Thaçi dhe homologu i tij serb, Aleksandar Vuçiç, janë afër një marrëveshjeje që do të ndihmonte në stabilizimin e Ballkanit dhe do të hapte dyert për të dy vendet që ti bashkoheshin Bashkimit Evropian. Negociatat po ndodhin nën ndërmjetësimin e shefit të politikës së jashtme të BE Federica Mogherini.Dhjetë vjet pasi Kosova shpalli pavarësinë, kapitulli i fundit i shpërbërjes së ish Jugosllavisë do të mbyllet. Duket si një përrallë. Dy krerët që ishin në anë të kundërta në luftën e viteve 1998-1999 që la mijëra civilë kosovarë të vrarë, dhjetëra mijëra shtëpi u dogjën dhe u shkatërruan, më shumë se një milion njerëz u dëbuan dhe u zhvendosën, dhe që përfundoi vetëm pas ndërhyrjes së NATO-s , do ti linin mënjanë urrejtjet dhe armiqësitë e tyre për hir të një të ardhme më të mirë për popullin e tyre.
Një zbulim i madh më në fund?
Përkundrazi, mund të kthehet në një makth. Marrëveshja në fjalë nganjëherë quhet “korrigjim kufitar”, ose “shkëmbim territoresh”. As Thaçi e as Vuçiq nuk kanë dhënë shumë detaje, por duket se marrëveshja lidhet me një pjesë të territorit verior të Kosovës, me një popullsi shumicë serbe,që mund të bashkohet me Serbinë; ndërkohë një pjesë e Serbisë jugore, një rajon i njohur zakonisht si Lugina e Preshevës, popullsia e të cilit është shumicë shqiptare, do të bashkohej me Kosovën.
Ky shkëmbim toke do të rezultojë në më pak serbë që jetojnë në Kosovë dhe më pak shqiptarë në Serbi. Të dy vendet do të bëheshin më “etnikisht të pastra”. Shumë njerëz do të duhet të largoheshin nga shtëpitë e tyre dhe vendet e lindjes. Shkurtimisht, do të kishte një shkëmbim të popullsive, jo vetëm territore.
Pse Brukseli do të argëtohej edhe qoftë vetëm me nocionin e mbështetjes së një plani që është thellësisht kundër vlerat evropiane?
Charles Kupchan, ish këshilltar i Barack Obamës dhe tani profesor në Universitetin Georgetown, e ka përshkruar planin tentativë si “spastrim etnik paqësor”. Mbështetëse për idenë e shkëmbimit të tokës, ai beson se “pragmatizmi ka nevojë për parime”. Lutem të ndryshojë.
Krijimi i territoreve dhe shteteve etnikisht homogjene (me pak fjalë, çlirimi i pakicave) nuk është një ide e re. Në Kosovë, gjatë gjithë historisë, ka ndodhur shumë herë. Dhe gjithmonë ka lënë plagë të thella që nuk do të shërohen thjesht. Pothuajse çdo kosovar ka histori familjare për të garantuar këtë. Këto janë të miat:
E para nis që me vitet e vdekura të sundimit otoman në Ballkan. Në vitin 1877-8, familja e nënës sime ishte në mesin e dhjetëra mijëra shqiptarëve të dëbuar nga shtëpitë e tyre në fshatin Berjan i Poshtëm, që gjendet në Serbinë e sotme jugore. Edhe tani, gjatë tubimeve familjare, kushërinjtë e moshuar kujtojnë historitë e tyre të gjyshërve, për shtëpitë, fushat dhe varrezat që duhej të linin pas. Dëbimi i tyre ishte pastrimi etnik, i pakthyeshëm nga Kongresi i Berlinit i vitit 1878.
Një tjetër histori familjare është nga gjyshi im nga babai. Si fëmijë, kam parë sytë e tij me lot dhe kam dëgjuar të dridhej zërin e tij të thellë, ndërsa ai kujtonte një natë më 1927, kur ai, babai i tij dhe vëllai i tij më i madh duhej të largoheshin nga shtëpia dhe dyqani i pastave të tyre në qytetin Pravishtë, tani Eleftheroupoli në Greqinë Lindore.
Kjo ndodhi si pasojë e një marrëveshje greko-turke të Lozanës mbi shkëmbimin e popullsisë. Ai nuk ishte atdheu i tyre, por ishte gjithçka që kishin për të siguruar familjen në Kosovë. Atyre iu dha vetëm pak minuta për të marrë valixhet e tyre, nuk kishte dhunë, gjithçka ishte e qetë, siç do ta përshkruante gjyshi, vite më vonë. Megjithatë, ishte pastrim etnik.
Vetëm pak minuta për t’u larguar ishte edhe ajo që iu dha shumë shqiptarëve të Kosovës nga forcat ushtarake dhe të sigurisë serbe, në mars të vitit 1999, kur fushata e spastrimit etnik të Sllobodan Millosheviç ishte në lëvizje të plotë. Ishte represive, e dhunshme, e përgjakshme dhe kriminale. Shumë u vranë, shumica u dëbuan. Mbi një milion njerëz u kthyen në refugjatë, duke përfshirë pothuajse të gjithë familjen e nënës sime, pasardhës të atyre që u dëbuan nga Serbia jugore, 120 vjet më parë . Por dhe shumë të afërm nga ana e babait tim, pasardhës të atyre që duhej të braktisnin dyqanin e pastave në Greqia lindore. Unë përfundova si refugjat, në Maqedoni. Ne ishim të gjithë viktima të spastrimit etnik, dhe u desh ndërhyrja e NATO-s që ta ndryshonte këtë.
Unë nuk mendoj se ata që mbështesin idenë e ndërrimit të tokës Kosovë-Serbi nuk janë të vetëdijshëm për rreziqet. Ata vetëm i injorojnë qartë ato.
Pastrimi etnik është një krim, paqësor ose jo. Përveç se është moralisht i papranueshëm dhe përfundimisht anti-evropian, plani gjithashtu do të shkaktonte paqëndrueshmëri të madhe dhe afatgjatë politike dhe të sigurisë në të gjithë rajonin. Nëse Kosova dhe Serbia lejohen të shkëmbejnë territore dhe njerëz, si mund të mohohet kjo diku tjetër? Shumë komunitete në rajon nuk e pëlqejnë gjendjen në të cilën jetojnë: serbët dhe kroatët në Bosnjë, muslimanët në Serbi, shqiptarët në Maqedoni, apo edhe hungarezët në Sllovaki dhe turqit në Qipro.
Kjo është arsyeja pse shumë njerëz e kundërshtojnë “zgjidhjen” e cila duket se po shqyrtohet. Në Kosovë, shkëmbimi i tokës është refuzuar nga një shumicë e partive parlamentare, si dhe nga koalicioni qeverisës. Statusi dhe kufijtë e Kosovës rrjedhin nga pavarësia e saj në 2008, bazuar në një plan të propozuar nga ish presidenti finlandez, Martti Ahtisaari. Kjo zgjidhje u gjet nga gjykata ndërkombëtare e drejtësisë për të qenë në përputhje me ligjin.
Nuk ka asnjë mbështetje për shkëmbimin e tokës së Thaçit në mesin e shqiptarëve të Kosovës. Marrëveshja nuk do të ratifikohej nga parlamenti i Kosovës edhe nëse ai do ta nënshkruante atë. Dhe një shumicë e serbëve të Kosovës janë gjithashtu kundër tij, pasi do të thoshte se shumë do të përfundonin “në anën e gabuar të kufirit”.
Marrëveshja e kufirit është gjithashtu e papranueshme për shumë vende perëndimore, veçanërisht Gjermaninë dhe Mbretërinë e Bashkuar. Angela Merkel e ka bërë të qartë se ajo kundërshton çdo ndryshim kufitar në Ballkan.
“Kjo duhet të thuhet përsëri dhe përsëri, sepse herë pas here ka përpjekje për të folur për kufijtë dhe ne nuk mund ta bëjmë këtë”, paralajmëroi ajo në gusht.
Pra, pyetja e vërtetë për BE është kjo: përse Brukseli do të argëtohej me nocionin e mbështetjes së një plani që është kaq thellësisht kundër vlerave evropiane, që është hedhur poshtë nga kryeqytetet evropiane dhe është i padëshiruar nga shumica e njerëzve në terren? Federica Mogherini mund dhe duhet të japë disa përgjigje.
Agron Bajrami, kryeredaktor në gazetën Koha Ditore, gazeta kryesore në Kosovë./ Opinion. al
Burimi: The Guardian
Përshtati: Elida Marvataj
