Nga Aurenc Bebja, Francë – 2 Gusht 2025
“American Junior Red Cross News” ka botuar, në tetor të 1927, në faqet n°22 – 25, tregimin asokohe të Elizabeth Cleveland Miller (punonjëse e mirëqenies së fëmijëve dhe autore librash për fëmijë në Shtetet e Bashkuara) për Borën, një bareshë shqiptare.
Bora, vajza bareshë
Nga Elizabeth Cleveland Miller
Vizatimet nga Ilse Martha Bischoff
Burimi : American Junior Red Cross News, tetor 1927, faqe n°22 – 25 // Vizatim nga Ilse Martha Bischoff
Në një luginë të lartë të maleve shqiptare jetonte një vajzë e vogël me emrin Bora. Një mbrëmje në fillim të verës, babai i saj ishte ulur këmbëkryq pranë zjarrit me Borën pranë tij, ndërsa nëna e saj hidhte hi mbi tavën e bukës për të pjekur bukën e mbrëmjes.
Burimi : American Junior Red Cross News, tetor 1927, faqe n°22 – 25 // Vizatim nga Ilse Martha Bischoff
“Borë”, tha i ati, “nesër mund ta çosh kopenë tonë në fusha. Shko me Gjeloshin, djalin e fqinjit tonë. Ai i nxjerr delet dhe dhitë çdo ditë dhe do të të tregojë se ku janë tokat më të mira”.
Sytë e Borës shkëlqenin. Ajo i donte shumë kafshët. Ato jetonin në të njëjtën pjesë me familjen, të rrethuara pas një vathe prej xunkthi. Ajo gjithmonë kishte dashur të ishte mjaftueshëm e madhe për të qenë bareshë (çobane).
“Jam e lumtur, baba”, tha ajo. “Do të jem shumë e kujdesshme.”
“Silli të gjithë në shtëpi”, paralajmëroi nëna e saj, “dhe kujdesu për të vegjlit që të mos humbasin ose të lodhen.”
Atë natë Bora u zvarrit nën batanijen e saj në dyshemenë e fortë me kokën plot ëndrra për të nesërmen.
Më në fund erdhi mëngjesi. Bora u zgjua shumë herët dhe shumë shpejt hëngri mëngjes.
Pastaj porta e vathes u hap dhe dhitë dolën, Bora pas tyre. Delet e ndoqën.
Ajo dhe Gjeloshi u takuan në kodrën poshtë shtëpisë së saj. Kopeja e tij ishte më e madhe se e saj dhe shpina e deleve të tij ishte e ngjyrosur me bojë blu. Delet e Borës ishin ngjyrosur me të kuqe.
Kafshët lëviznin së bashku.
“Brrr, brrr,” tha Gjeloshi, me buzët e fryra për të bërë tingullin e çuditshëm. Dhitë dëgjuan dhe nxituan në shteg.
Këmbëve të zbathura të Borës u pëlqente ndjesia e shtegut të dheut dhe ajo kërceu përpara, duke e shtyrë delen e majme në njërën anë, dhe vrapoi.
Pas pak, ajo pa përpara tyre një shpat të bukur me bar, me shkëmbinj këtu e atje dhe shkurre të ulëta ku dhive u pëlqente të kullosnin.
“Këtu është një vend i mirë për ne,” tha Gjeloshi.
Të dy u ulën së bashku në fushë. Delet dhe dhitë filluan ta kafshonin barin me padurim.
“Thjesht mbaji sytë mbi to”, tha Gjeloshi. “Dhitë ndonjëherë shkojnë shumë larg.” Ai mori një gur dhe e hodhi përpara një dhie që po largohej nga pjesa tjetër. Kafsha uli kokën dhe u kthye nga tufa.
“Shiko”, tha Gjeloshi, “mund t’i kthesh kështu me guralecë deri në skajin e jashtëm të kopesë.”
Herë pas here ajo numëronte delet e shënuara me të kuqe dhe dhitë e saj. Kishte katër qengja të vegjël që qëndronin pranë nënave të tyre dhe tre keca lozonjarë që luanin së bashku, duke përplasur kokat sikur të kishin brirë të vërteta, dhe jo vetëm kocka të vogla në ballë.
Bora nuk e la Gjeloshin ta vështronte duke numëruar ; ajo e bënte këtë me butësi. Nëse do të kishte qenë bareshë për një kohë të gjatë, nuk do të shqetësohej aq shumë. Ajo do të shtrihej në bar si Gjeloshi dhe do të shikonte skifterët që fluturonin në qiellin e kaltër të pastër. Por sot ishte dita e saj e parë si bareshë dhe babai i saj kishte besim në të.
Sa i nxehtë ishte dielli! Një këngë lind vetë.
“Unë di një këngë”, tha Gjeloshi dhe e këndoi. Ishte e re për Borën dhe e gjatë. Një histori betejash dhe burrash të guximshëm.
Kur mbaroi ajo tha : “Lavdi gojës tënde !” sepse kjo ishte një mënyrë lavdërimi në gjuhën e saj.
“Babai im e këndon”, tha Gjeloshi. “Ia mësoi i ati”. Pastaj Gjeloshi u ngrit në këmbë.
“Duhet t’i çojmë pak më larg,”
“Ata kanë ngrënë gjithçka që gjendet këtu.”
Në kullotën tjetër ata u ulën mbi një shkëmb të lartë dhe kopetë kullosnin poshtë tyre. Dielli ishte lart. Delet dukeshin sikur ecnin mbi hijet e tyre. Nga bluza e saj, Bora nxori djathë dhie dhe bukë misri. Edhe Gjeloshi hëngri pak. Ata hëngrën së bashku.
Borës iu kujtua trikoja e saj (puna e dorës) dhe e nxori nga bluza. Ajo po qëndiste një palë pantofla vjollcë për Pashkë. Klik-klik u bënin gjilpërat plot shkëlqim.
Pas pak minutash ajo ndaloi së qëndisuri dhe numëroi përsëri kafshët e saj. “Të gjitha këtu.” Ajo psherëtiu me kënaqësi dhe iu përvesh punës me zell.
Gjeloshi nxori nga brezi një kallam (fyell) të zgavruar. “E bëra javën e kaluar”, tha ai. “Shiko, ka pesë vrima”. Ai ia tregoi asaj.
“Muzika e Bariut”, mendoi Bora.
Gjeloshi e vuri kallamin (fyellin) në buzë.
Një melodi e këndshme dhe tingëlluese doli ndërsa ai frynte dhe lëvizte gishtat, herë duke zbuluar një vrimë, herë një tjetër. Delet ngritën kokat sikur të donin të dëgjonin.
“Qengjat po kërcejnë!” thirri Bora. Sepse qengjat ishin dridhur nga tingulli i muzikës dhe kishin filluar të hidheshin mbi bar nga entuziazmi.
“Ja, provoje,” tha Gjeloshi dhe ia ofroi fyellin Borës.
Bora e vuri fyellin në gojë dhe fryu. Çfarë cicërime doli ! “Oh,” qeshi ajo, “kjo është vetëm dita ime e parë. Unë nuk mund të luaj muzikën tënde.”
Dielli po perëndonte. Gjeloshi e futi fyellin në brez. “Tani në shtëpi,” tha ai. “Brrr, brrr,” thirri ai dhe hodhi guralecë në skajin më të largët të kopesë.
Kafshët ngritën kokat me kuriozitet. Prijësi i deleve u nis pas Gjeloshit dhe pjesa tjetër e pasoi. Dhitë ecën përpara, duke kafshuar çdo shkurre që kalonin.
“Brrr, brrr,” imitoi Bora duke fryrë buzët si Gjeloshi.
Ata morën shtigjet më pak të dukshme, delet dhe qengjat pasuan të fundit. Kecat dukeshin më të fortë. Ata ndoqën dhitë nëna në ballë të kopesë, së bashku me Gjeloshin.
Një nga delet me shpinë të kuqe qëndronte prapa të gjithave. Qengji i saj po mbetej më prapa.
“Ndoshta është i lodhur”, tha Bora me vete, u kthye dhe e mori në krahë qingjin e vogël. Pastaj iu desh të vraponte për të arritur Gjeloshin dhe tufën. Qingji ishte aq i butë saqë në fillim nuk e vuri re sa i rëndë ishte. Delja e vjetër, nëna e saj, vraponte pranë saj.
Bora u ngjit në një vend shkëmbor pas kopesë së fundit, duke bërtitur ndërsa ecte. Tani ishte pak pa frymë, duke mbajtur kafshën e vogël të shëndoshë. Ajo u gëzua që shtegu zbriste, e la të pushonte pak.
Dielli u ul më poshtë. Borës i dhimbnin krahët. Ajo e uli qingjin për të parë nëse do ta ndiqte tani. Ai nuk lëvizi. Ai vetëm qëndroi dhe blegëroj dhe nëna e tij u kthye dhe qëndroi pranë tij duke e përkëdhelur. Bora shikonte Gjeloshin dhe tufën duke u larguar gjithnjë e më shumë. Ajo e dinte se nuk duhej t’i humbiste nga sytë. Kishte vetëm një gjë për të bërë. Ajo u përkul dhe e ngriti përsëri qingjin në krahët e saj. Një copë e vogël e rëndë ! Ajo e shtrëngoi fort dhe vrapoi pas kafshëve të tjera.
Ata ishin shumë përpara. Bora gulçoi. Krahët i dhembnin më shumë se kurrë. Sa e vështirë ishte – të ishe bari ! Qingji po bëhej gjithnjë e më i rëndë. Bora u pengua në një gur të mprehtë. Ajo kafshoi buzën që të mos qante. Ajo i mbylli sytë fort. Duhet të vazhdonte. Ajo ishte bareshë dhe nuk do të qante.
Sikur të mund ta linte qengjin përtokë ! Por atëherë do ta humbiste atë dhe nënën e tij gjithashtu. Si një bareshë, nuk mund ta bëje këtë. Oh sa i dhimbnin krahët ! Një lot i rrjedhi, pavarësisht dëshirës së saj.
Ajo shikoi përpara drejt kopesë. Gjeloshi po kthehej për në shtëpinë e tij dhe po i kthente kafshët e saj me shkopin dhe guralecët e tij. Tani, ajo i kishte të gjitha për t’u kujdesur dhe së shpejti do të kthehej në shtëpi, të gjitha shëndoshë e mirë.
Ajo e mbajti fort qingjin. Ajo nuk e dinte se po qante. Ajo po drejtonte tufën tani, por këmbët e saj nuk do të shkonin aq shpejt sa donte ajo. Por ajo ishte një bari dhe po sillte kopenë e saj, secilin prej tyre.
Errësira po binte kur ajo u ngjit në shpatin drejt shtëpisë së saj.
“Oh, ja ku je, Borë”, thirri nëna e saj nga dera.
Të gjitha kafshët ndaluan për të pirë ujë te përroi në buzë të oborrit. Bora e uli qengjin dhe ia fshiu fytyrën me mëngë. Ajo u habit kur e pa të lagur nga të qarat dhe e fshiu më fort duke i kthyer shpinën nënës së saj.
Nëna e Borës ishte e zënë duke numëruar tufën.
“Prengë”, i thirri ajo burrit të saj, “fëmija është kthyer pa humbur asnjë kafshë.”
Bora e dëgjoi të atin nga vendi ku ishte ulur pranë zjarrit duke qeshur shkurt. “Sigurisht që po”, ia ktheu ai, “të thashë që do të ishte një bareshë e mire”.
Bora e dëgjoi dhe zemra i rrahu fort nga gëzimi. Ndihej krenare. Krahët i dhembnin, por tani nuk e vriste mendjen. Gishti i saj i këmbës i kishte rrjedhur pak gjak, por as kjo nuk kishte rëndësi.
Ajo u ngjit në shtëpi dhe hyri brenda, me kopenë që e ndiqte dhe nëna e saj pas tyre.
Babai i saj shikoi mbi supe dhe i pa delet e dhitë që po hynin një nga një pas vathës prej xunkthi.
“Ja dhe e fundit, baresha ime e vogël”, tha ai.
“I thashë nënës tënde se mund të të besojmë.”
Bora shkoi tek ai dhe u ul pranë zjarrit.
“Më duhej të mbaja një nga qengjat,” tha ajo, “kjo është arsyeja pse erdha me vonesë.”
“Nuk je shumë vonë”, tha babai i saj.
Bora u mbështoll pranë tij. Ajo ishte e lumtur që ai nuk po shqetësohej për të, e lumtur që nuk i vuri re shenjat e lotëve, as dhimbjen në krahët e saj dhe as gishtin e këmbës me shenja.
Ai e dinte që ajo ishte mjaftueshëm e rritur.
Ai e dinte që ajo mund të kulloste (ruante) delet.
Ai zgjati dorën dhe përkëdheli kokën e saj të mbuluar me shami.
“Bora, vajza bareshë”, tha ai butësisht.
Dhe ndërsa Bora kafshoi bukën e trashë të misrit që ia dha nëna e saj, lotët i rrodhën nga sytë, por ajo ndihej krenare dhe e lumtur. “Unë jam një vajzë bareshë,” mendoi ajo dhe harroi të gjitha problemet e saj, ndërsa përmes saj kaloi një lloj i ri lumturie.
