Sulmet ajrore të Izraelit mbi objektiva bërthamore dhe ushtarake në Iran kanë shkaktuar tronditje të menjëhershme në skenën ndërkombëtare. Ndërsa bota pret reagimin e Iranit, pasojat e para ekonomike dhe politike kanë filluar të ndihen në të gjitha kontinentet.
Ekonomia globale po përballet me një valë pasigurie, çmimet e energjisë janë rritur ndjeshëm, linjat ajrore kanë devijuar rrugët fluturuese, ndërsa liderët botërorë bëjnë thirrje për vetëpërmbajtje.
Çmimi i naftës në rritje të menjëhershme
Pas konfirmimit të sulmeve, çmimi i naftës Brent u rrit me mbi 9%, duke kaluar 98 dollarë për fuçi, niveli më i lartë për këtë vit. Investitorët po frikësohen se një përshkallëzim i konfliktit mund të prekë Ngushticën e Hormuzit, rrugën përmes së cilës kalon mbi një e pesta e naftës së botës.
Tregjet financiare goditen nga pasiguria
Indekset kryesore ndërkombëtare shënuan rënie të menjëhershme:
Nikkei (Japoni): –1.6%
DAX (Gjermani): –1.4%
FTSE 100 (Britani): –1.2%
Dow Jones (SHBA): –0.8%
Ari dhe obligacionet shtetërore amerikane janë rritur, teksa investitorët po kërkojnë asete më të sigurta në një klimë të pasigurt.
Linjat ajrore devijojnë fluturimet
Lufthansa, Emirates, British Airways dhe dhjetëra kompani të tjera kanë devijuar fluturimet që kalojnë mbi Iran dhe Irak. Agjencitë ndërkombëtare të aviacionit kanë lëshuar paralajmërime për rrezik lufte në hapësirën ajrore të rajonit.
Reagime diplomatike në rritje
Bashkimi Evropian kërkoi përmbajtje të menjëhershme dhe paralajmëroi për destabilizim të mëtejshëm. Shtetet e Bashkuara thanë se nuk ishin pjesë e sulmeve, por mbështesin të drejtën e Izraelit për vetëmbrojtje.
Rusia dhe Kina e dënuan sulmin dhe kërkuan ndalimin e menjëhershëm të veprimeve ushtarake. Turqia, Katari dhe Arabia Saudite janë në konsultime intensive për të shmangur përfshirjen rajonale.
Rreziku për luftë rajonale
Sulmi mund të nxisë një zinxhir reagimesh nga Hezbollah në Liban, milicitë në Irak dhe rebelët Houthi në Jemen duke zgjeruar konfliktin përtej kufijve të Iranit dhe Izraelit. Ekspertët e sigurisë paralajmërojnë se nëse Irani reagon ushtarakisht, mund të pasojë një përplasje me pasoja afatgjata për stabilitetin në Lindjen e Mesme dhe më gjerë.
Ajo që nisi si një operacion ajror izraelit, ka shkaktuar tashmë valë të mëdha pasigurie në gjithë botën. Ekonomia, diplomacia dhe siguria globale janë futur në një fazë të brishtë, ku çdo lëvizje e radhës mund të përcaktojë nëse kriza do të zgjerohet apo do të frenohet.
