Shumë kohë përpara zgjedhjes si president, Donald Trump i kërcënoi evropianët: Ai do të vendosë tarifa të larta për produktet e tyre, do të reduktojë mbështetjen për Ukrainën dhe do të rishtrojë për diskutim financimin e aleancës ushtarake të NATO-s. Pas disa ditësh më 20 janar 2025, ai merr detyrën.
Duke pasur parasysh turbulencat e ardhshme politike, do të ishte e rëndësishme që 27 vendet e Bashkimit Evropian (BE) të demonstronin unitet dhe të flisnin me një zë. Por kur Trump bëhet president, Gjermania dhe Franca nuk do të kenë as edhe një qeveri të qëndrueshme. Të dy vendet shpesh përmenden si “motori i BE-së”, kanë popullsinë më të madhe dhe prodhimin më të lartë ekonomik në bashkim.
Qeveritë pa shumicë në të dyja vendet
Në Gjermani, qeveria e kancelarit Olaf Scholz përbëhet nga socialdemokratët dhe të gjelbërt dhe nuk e ka më shumicën në parlament. Vetëm zgjedhjet e reja më 23 shkurt 2025 mund të sigurojnë sërish kushte të qëndrueshme. Sipas sondazheve, asnjë parti nuk do të arrijë një shumicë absolute, dhe konsiderohet e sigurt që negociatat për koalicion do të zhvillohen pas zgjedhjeve. Ndoshta do të duhen të paktën dy muaj pasi Trump të marrë detyrën derisa Gjermania të ketë një qeveri të aftë për të vepruar.
Në Francë, faze a paqëndrueshmërisë do të zgjasë më shumë: sipas kushtetutës, zgjedhjet e reja nuk do të lejohen deri në korrik 2025. Deri atëherë, janë në fuqi paqartësitë e mazhorancave që rezultuan nga zgjedhjet e fundit në korrik 2024.
“Situata është shumë e paqëndrueshme. Nuk ka shumicë në parlament. Dhe të tre blloqet nuk duan të punojnë së bashku,” tha Claire Demesmay për DW. Politologja është profesor në “Institut d’études politiques de Paris” (Science Po) dhe studiuese në Qendrën Marc Bloch, qendra gjermano-franceze për shkencat sociale në Berlin.
Grindje për paratë në të dyja vendet
Ishte kryeministri konservator Michel Barnier që dështoi në dhjetor me përpjekjen e tij për të kaluar një projekt buxhet nga parlamenti. Qeveria ra më 4 dhjetor kur deputetët tërhoqën besimin ndaj tij. Më 13 dhjetor, Presidenti Macron emëroi centristin Francois Bayrou si kryeministër dhe e ngarkoi atë të formonte një qeveri të re.
Edhe në Gjermani qeveria u rrëzua për shkak të mosmarrëveshjes për buxhetin. Të dy vendet, Franca dhe Gjermania hynë në vitin e ri pa miratuar buxhetet. “Ajo që e bën situatën edhe më keq është se kur bëhet fjalë për financat publike, dy ekonomitë më të mëdha në BE po marrin drejtime krejtësisht të kundërta”, thotë Carsten Brzeski, kryeekonomist për eurozonën në ING Bank, në një intervistë për DW.
Franca ka shumë borxhe dhe do të duhet të kursejë para, ndërsa Gjermania do të duhet të shpenzojë më shumë para dhe të investojë në infrastrukturën e saj të rrënuar. “Franca do të duhej të bëhej pak më gjermane dhe Gjermania pak më franceze”, sipas Brzeski.
Borxhe dhe frenim borxhesh
Pas Greqisë dhe Italisë, Franca tani ka borxhin e tretë më të lartë kombëtar në eurozonë, ndërsa Gjermania vetëm e tejkalon kufirin e sipërm të vendosur nga BE. Kur bëhet fjalë për buxhetet, dallimet nuk mund të jenë më të mëdha. Në Gjermani, deficiti është nën kufirin e BE-së prej tre përqind të prodhimit ekonomik.
Kjo është edhe për shkak të të ashtuquajturës frenë borxhi. Ky rregull në ligjin themelor gjerman vendos kufizime strikte për borxhet e reja. Kufijtë janë shumë të ngushtë, thonë kundërshtarët e frenimit të borxhit dhe bëjnë thirrje që të lirohen këta kufij. Por kjo kërkon një shumicë prej dy të tretash në Bundestagun e ardhshëm.
Në Francë, kryeministri i ri Bayrou po lufton me të njëjtat probleme si paraardhësi i tij Barnier. Ai donte të kursente rreth 60 miliardë euro me një strategji të përzier – të shkurtimeve të shpenzimeve dhe rritjes së taksave, sepse boshllëku në buxhetin francez është i madh. Dilema e Bayrou: Për të respektuar rregullat e BE-së për vendet e euros, ai duhet të kursejë para. Por për të kaluar një buxhet me kursime në parlament, atij i duhet një qeveri me një shumicë solide. Por kjo nuk do të jetë e mundur të paktën deri në verën e vitit 2025. “Kjo është si kuadratura e rrethit,” thotë Claire Demesmay.
Goditja tjetër erdhi në mes të dhjetorit: agjencia e vlerësimit Moody’s uli vlerësimin e saj për aftësinë kredituese të Francës, duke e bërë më të shtrenjtë marrjen e borxhit të ri. Sipas Moody’s, “fragmentimi politik” i Francës po dobëson pozicionin e saj fiskal dhe po pengon marrjen e masave gjithëpërfshirëse për reduktimin e deficitit të madh.
As ekonomia franceze nuk po ecën më mirë. Banka qendrore ende pret rritje prej 1.1 për qind për vitin aktual. Megjithatë, për vitin 2025, ajo e uli parashikimin e saj në 0.9 për qind, duke përmendur si arsye “rritjen e pasigurisë” brenda dhe jashtë Francës.
Gjermania do të ishte e lumtur për vlera të tilla. Banka Federale Bundesbank pret tkurrjen e prodhimit ekonomik me 0.2 për qind në vitin 2024. Do të ishte viti i dytë radhazi i recesionit. Gjërat do të duken pak më mirë në vitin 2025. Bundesbank sheh një rritje të vogël prej 0.2 përqind. Me fjalë të tjera: ekonomia gjermane është në stanjacion. “Faktori më i madh i pasigurisë është “ndoshta rritja e proteksionizmit global”, shkruajnë ekspertët.
Molla e sherrit – tregtia e lirë
Nga perspektiva gjermane, një marrëveshje e tregtisë së lirë mund të sigurojë pak hapësirë frymëmarrjeje, përshembull midis BE-së dhe shteteve të Amerikës së Jugut të Argjentinës, Brazilit, Uruguait dhe Paraguajit. E ashtuquajtura marrëveshje Mercosur do të krijonte zonën më të madhe të tregtisë së lirë në botë me rreth 700 milionë njerëz. Komisioni i BE-së përfundoi fazën e negociatave në dhjetor, është ende e paqartë nëse dhe si do të ratifikohet marrëveshja nga shtetet anëtare.
E vetmja gjë që është e sigurt është se Gjermania dhe Franca nuk po ecin në të njëjtin drejtim këtu. Franca e ka bërë tashmë të qartë se është kundër një marrëveshjeje gjithëpërfshirëse të tregtisë së lirë.
“Çështja e tregtisë është një mollë klasike sherri midis Gjermanisë dhe Francës,” thotë politologja Demesmay. “Në Francë njerëzit janë shumë më kritikë ndaj marrëveshjeve të mëdha tregtare sesa në Gjermani. Ekziston një ndjenjë se e ardhmja e vendit nuk është më në duart e tyre dhe kjo është politikisht e rrezikshme.”
Si të veprohet me Trump?
Mungesa e unitetit mund të bëhet problem kur Donald Trump të jetë sërish President i SHBA. Edhe gjatë mandatit të tij të parë në detyrë (2017-2020), evropianët shpesh dukeshin si njerëz të hutuar që nuk dinin të përballeshin me njoftimet dhe postimet e reja të vazhdueshme të presidentit.
Evropianët janë më të përgatitur sot se sa ishin tetë vjet më parë, thotë kryeekonomisti i ING Brzeski. Por do të ishte mirë që ata të mos reagonin thjesht ndaj asaj që po bën Trump. “Në vend të kësaj, ata duhet të fokusohen në ekonominë e tyre vendase, të investojnë në infrastrukturën e tyre dhe të shtyjnë përpara me reformat strukturore.”
Në këtë pikë koordinimi i ngushtë është thelbësor: “Ne e dimë nga e kaluara: nëse dy ekonomitë më të mëdha nuk punojnë së bashku dhe nuk e çojnë përpara projektin evropian, përparimi në Evropë do të jetë shumë i ngadaltë”, thekson Brzeski./DW
