Udhëheqësit evropianë kanë shprehur shqetësim mbi shpeshtësinë e sulmeve ndaj anijeve civile dhe infrastrukturës kritike civile, ndërsa autoritetet po hetojnë incidentin e katërt të prerjes së kabllove në Detin Baltik në muajt e fundit.
“Vezhen”, një anije në pronësi bullgare, u ndalua këtë javë në Detin Baltik, nën dyshimet për tërheqjen e spirancës së saj përgjatë shtratit të detit, duke këputur një kabllo nënujore të dhënash mes Suedisë dhe Letonisë.
Aleksander Kalçev, drejtues ekzekutiv i kompanisë që zotëron anijen ‘Vezhen’, i hodhi poshtë akuzat se dëmi i shkaktuar ishte i qëllimshëm.
Megjithatë, shërbimet suedeze të sigurisë po bëjnë hetime të mëtejshme.
Ministri letonez i Mbrojtjes Andris Spruds, në një përgjigje me shkrim për Zërin e Amerikës të mërkurën, konfirmoi se Letonia po punon ngushtë me Suedinë dhe NATO-n për ta hetuar rastin.
“Ekipi zhytës i Forcave Detare të Letonisë ka kryer një inspektim në vendin e incidentit dhe ka mbledhur prova në bashkëpunim me anijet e Rojës Bregdetare suedeze”, i tha zoti Spruds Zërit të Amerikës.
Ai theksoi se Letonia do të vendosë teknologji të re dhe do të vazhdojë të punojë ngushtë me aleatët e NATO-s për të rritur mbrojtjen e infrastrukturës kritike në det.
“Këto veprime sabotazhi nuk do të tolerohen dhe ne do të vazhdojmë të zbatojmë veprime të guximshme në përputhje e zbatim të ligjit”, tha zoti Spruds.
Kryeministri finlandez Petteri Orpo, vendi i të cilit nisi një hetim rreth dyshimeve për sabotazh pas dëmtimit më 25 dhjetor të kabllos nënujore të energjisë ‘Estlink 2’, që lidh Finlandën dhe Estoninë, ka theksuar urgjencën e situatës.
“Kjo nuk mund të vazhdojë”, i tha ai medias finlandeze ‘Lannen’ këtë javë. Ai bëri thirrje për një koordinim më të fortë brenda Bashkimit Evropian për të parandaluar sulme të mëtejshme.
“Ne duhet të jemi në një front të përbashkët në sanksionet kundër Rusisë. Kjo vlen për çdo vend të Bashkimit Evropian”, i tha ai një gazetari finlandez.
Qeveria në Poloni, një tjetër vend që laget nga Deti Baltik, me më shumë se 1000 kilometra vijë bregdetare, ka bërë thirrje për masa të shtuara sigurie.
Në një intervistë për Zërin e Amerikës, Ministri i Brendshëm polak Tomasz Siemoniak tha se sulmet e fundit ndaj kabllove nënujore – si ato që lidhin Letoninë dhe Suedinë, si dhe Estoninë e Finlandën – janë në përputhje me rastet e sabotazhit që shihen në rajon.
Ndërsa hetimet janë duke vazhduar, Polonia i sheh këto incidente si veprime të qëllimshme, tha ai.
“Edhe nëse sot nuk ka prova sabotazhi (që e lidhin Moskën drejtpërdrejt) dhe provokimet janë pjesë e arsenalit standard të Rusisë… jemi në një pikë ku duhet të supozojmë se këto janë veprime të bëra me vetëdije e të qëllimshme”, i tha ai Zërit të Amerikës të martën.
Zyrtarët polakë theksojnë gjithashtu nevojën për masa më të koordinuara në funksion të sigurisë detare.
“Ne duam që misione të tilla të kryhen në Detin Baltik. Ka shumë trafik kur bëhet fjalë për anijet apo mjete më të vogla lundruese dhe siguria është një çështje absolutisht thelbësore”, i tha ai Zërit të Amerikës.
Duke pasur parasysh rëndësinë e saj strategjike dhe praninë në rritje të aktivitetit detar rus, tha ai, NATO duhet t’i japë përparësi Detit Baltik si një zonë kritike e sigurisë.
Motivet politike dhe strategjike
Ndërsa provat vazhdojnë të mblidhen, motivet që lidhen me gjeopolitikën të këtyre sulmeve po bëhen më të qarta.
Analistët besojnë se sabotazhi nuk është vetëm një përpjekje për të ndërprerë rrjetet e komunikimit, por edhe një përpjekje e llogaritur për të vënë në provë aftësitë e reagimit të NATO-s dhe për të krijuar mosmarrëveshje mes shteteve anëtare.
Ligjvënësit në Finlandë, anëtari më i ri i NATO-s, kanë shprehur shqetësime se këto incidente mund të jenë pjesë e një konflikti më të gjerë që shumë qeveri perëndimore hezitojnë ta pranojnë.
“Nëse nuk e dimë se jemi në luftë, është gjithmonë më mirë të supozojmë se jemi”, tha Jussi Halla-aho, kryetar i parlamentit finlandez, në një intervistë në fillim të këtij muaji për të përditshmen filandeze ‘Turku Turun Sanomat’.
Lufta hibride
Një sfidë e rëndësishme për NATO-n dhe aleatët e saj është se si t’i përgjigjen në mënyrë efektive këtyre incidenteve. Ndryshe nga agresioni ushtarak konvencional, këto akte sabotazhi kanë si objektiv anijet dhe infratrukturën civile, duke e bërë të vështirë hakmarrjen e drejtpërdrejtë.
“Nëse ne akuzojmë hapur Rusinë ose Kinën për këto sulme, pyetja logjike që shtrohet pas kësaj është: çfarë do të bëjmë lidhur me këtë gjë?”, tha Matti Posio, një ekspert finlandez për politikën e jashtme dhe kryeredaktor i ‘Lannen Oy’, gjatë një interviste për Zërin e Amerikës.
“Realiteti është se opsionet janë të kufizuara dhe për këtë autorët e këtyre akteve i kanë bërë llogaritë”.
Me rritjen e tensioneve, NATO po shqyrton masa shtesë për të siguruar Detin Baltik, i thanë Zërit të Amerikës zyrtarë dhe vëzhgues.
Një opsion përfshin rritjen e patrullave detare dhe mbikëqyrjen e korridoreve kryesore detare. Megjithatë “propozimet më drastike – të tilla si mbyllja e pjesëve të Gjirit të Finlandës për anijet e lidhura me Rusinë – mbetet një çështje politikisht e ndjeshme dhe e ndërlikuar nga pikëpamja ligjore”, tha zoti Posio.
Dilema e NATO-s dhe BE-së
Ministrja e Jashtme finlandeze Elina Valtonen, e cila vizitoi Letoninë këtë javë, lëshoi një deklaratë të përbashkët me homologen e saj letoneze.
“Ne jemi të vetëdijshëm se Rusia është një kërcënim afatgjatë për paqen botërore dhe rendin ndërkombëtar ndaj, masat parandaluese dhe mbrojtëse të NATO-s duhet të forcohen më tej, duke koordinuar reagimin e aleatëve ndaj kërcënimit në rritje të paraqitur nga Rusia”, thuhet në deklaratën e tyre.
Ndërsa tensionet rriten, NATO shpalli iniciativën ‘Baltic Sentry 2025’, që synon rritjen e pranisë ushtarake të NATO-s në Detin Baltik dhe përmirësimin e aftësisë së aleatëve për t’iu përgjigjur akteve destabilizuese.
Presidentja e Komisionit Evropian Ursula von der Leyen ka theksuar nevojën për një koordinim më të madh në mbrojtjen e infrastrukturës kritike nga sabotazhi.
Ministrat e Brendshëm të BE-së do të takohen në Varshavë të enjten. Ata pritet të trajtojnë shqetësimet në rritje mbi aktete e sabotazhin që synojnë infrastrukturën kritike në Evropë.
Ministrat pritet të diskutojnë kundërmasat e mundshme dhe të koordinojnë përpjekjet për të forcuar sigurinë e frenuar raste të tilla në të ardhmen./VOA
