Duke zbritur përgjatë krahut jugperëndimor të vendit, nga qyteti i Vlorës në veri deri në fshatin Ksamil, Riviera shqiptare është shpallur si Maldivet e Europës.
Është e vërtetë që plazhet e panumërta me rërë të bardhë janë të shpërndara përgjatë një bregdeti me ujëra të kaltër vezullues, nga segmentet e mbipopulluara që mbështeten nga resorte moderne deri te gjiret e izoluara. Por Riviera është më shumë sesa thjesht deti; ka fshatra tradicionale të ngjitur në shpatet e kodrave të mbuluara me ullinj shekullorë, dhe rrënoja të lashta pranë mbetjeve të së kaluarës komuniste të vendit.
Të arriturit në këtë zonë tani është më e lehtë se kurrë më parë falë një numri gjithnjë në rritje të fluturimeve direkte që lidhin Mbretërinë e Bashkuar me kryeqytetin e Shqipërisë, Tiranën, që ndodhet vetëm dy orë me makinë nga Vlora. Më pas mund të udhëtoni drejt jugut përgjatë SH8, rruga kryesore bregdetare e Rivierës, duke e mbajtur Detin Jon shkëlqyeshëm në periferi të shikimit pothuajse gjatë gjithë rrugës. Pikat kryesore të rajonit mund të eksplorohen brenda një fundjave, por qëndroni më gjatë për të zbuluar më shumë nga thesaret e tij arkeologjike dhe për të kaluar pasdite të qeta në plazhet më pak të njohura të tij.
Dita 1: Histori dhe strehime në kodra
Mëngjes:
Filloni në Vlorë, qyteti i tretë më i madh i Shqipërisë dhe vendlindja e shtetit modern. Në Sheshin e Flamurit, Monumenti i Pavarësisë qëndron pranë vendit ku u ngrit për herë të parë flamuri shqiptar në vitin 1912, duke shënuar fundin e shekujve të sundimit osman. Për të mësuar më shumë, ecni poshtë Bulevardit Ismail Qemali, i emërtuar sipas kryeministrit të parë të Shqipërisë, drejt Muzeut Kombëtar të Pavarësisë, i cili ndjek ngjarjet kryesore dhe figurat që qëndrojnë pas vetëqeverisjes së vendit.
Më pas, drejtohuni pesë milje në jug përgjatë bregut të detit, duke kaluar pikën ku detet kalojnë nga Adriatiku në Jon, për një drekë në Qendra e Peshkimit në fshatin Radhimë. Zgjidhni nga kapja e freskët e ditës, e ekspozuar në stendën përpara lokalit, dhe shijojeni atë duke parë nga porti i vogël.
Pasdite:
Shëtisni pas drekës në Parkun Kombëtar të Llogarasë, një orë me makinë në jug të Vlorës. Shtegu i Kalimit të Cezarit nis përpara Hotel Sofo Llogara dhe ndjek rrugën që thuhet se mori Jul Cezari në ndjekje të Pompeut, një gjeneral romak dhe rival i hidhur i Cezarit. Ngjitja gjysmë ore përdridhet përmes një pylli me pisha dhe përfundon në një platformë me pamje mbi Gjirin e Vlorës.
Rruga që del nga malet ofron pamjet e para të plazheve, por përmbahuni tundimit dhe vazhdoni drejt gjirit të Porto Palermos. Një kala, e ndërtuar në vitin 1804 nga sundimtari osman Ali Pasha, ruan hyrjen në portin natyror të gjirit. Vizitat përfshijnë kalime dhe dhoma të zymta, përfshirë një burg të errët frikshëm.
Mbrëmje:
Vazhdoni drejt jugut për një shëtitje përgjatë shëtitores së ndriçuar me llamba mes bareve të ndritshme dhe plazhit me guralecë të fshatit Qeparo. Bari Sunset Boulevard Cocktail përzien mojito të shkëlqyeshme me lime vendase dhe është një vend i mrekullueshëm për të parë perëndimin e diellit përtej ishullit grek të Korfuzit, që ndodhet vetëm në perëndim të bregdetit shqiptar.
Një udhëtim i shkurtër me makinë në kodra ju çon në fshatin Qeparo, i cili paraqet një mënyrë jetese më tradicionale. Pas rënies së komunizmit, fshati u zvogëlua, por zemra e tij mbeti e paprekur. Në restorantin Ida & Xhorxhi, Ida Thanasi përgatit gjithçka që është e freskët dhe sezonale për t’u shijuar në verandën e mbuluar me hardhi, ndërsa bashkëshorti Xhorxhi shërben gota rakie përpara.
Dita 2: Zhytuni në ujë
Mëngjes:
Pas një mëngjesi me petulla të buta dhe kafe turke në restorantin Ida & Xhorxhi, shëtisni rrugicat e pjerrëta të fshatit Qeparo. Shumë nga shtëpitë e rrënuara po rindërtohen duke përdorur materiale të rikuperuara nga prona të tjera të braktisura, për të ruajtur estetikën origjinale të fshatit. Rrugicat çojnë në pika pamjeje panoramike, që shohin ose nga bregdeti ose drejt luginave malore.
Kthehuni në SH8, duke ‘përqafuar’ shpatet përmbi det, përpara se të ktheni në një shteg të paasfaltuar (menjëherë para tabelës rrugore ‘Lukovë’) që të çon në plazhin Bunec. Ujërat e qeta këtu janë ideale për t’u hedhur nga moli prej guri, ose për t’i eksploruar me kajak apo me dërrasë me vozitje në këmbë (qiratë janë të disponueshme në mes të plazhit).
Pasdite:
Ndiqni shtegun përgjatë Bunecit sa më në jug që të shkojë për një drekë me levrek të pjekur nën çatinë prej kashte të Taverna Nikolas. Më pas, largohuni nga bregdeti drejt burimit të Syri i Kaltër. Ai buron nga thellësitë e lumit Bistricë, duke krijuar një pellg të errët në formë irisi brenda ngjyrave blu-jeshile të ujërave të cekët përreth. Dikur, vetëm diktatori Enver Hoxha dhe zyrtarët e lartë të Partisë së Punës lejoheshin ta vizitonin, por tani është një nga vendet më të njohura turistike në Shqipëri (prisni që të jetë i mbushur gjatë verës). Një shëtitje 20-minutëshe nga parkingu të çon në një platformë vëzhgimi që ofron pamjet më të mira drejt humnerës. Noti në Syrin e Kaltër nuk lejohet, por mund të sfidoni të ftohtin e lumit vetëm pak më poshtë.
Mbrëmje:
Kthehuni drejt bregdetit, duke u drejtuar për në Liqenin e Butrintit. Ujërat e tij të cekëta dhe pak të kripura janë perfekte për rritjen e midhjeve, dhe fermeri Soraldo Nebo organizon ture me varkë për të demonstruar se si këto guaska janë mbledhur këtu prej shekujsh. Më pas, shiheni atë teksa i përgatit molusqet — të ziera në lëng hudhre, ose të kriposura dhe të pjekura — dhe provoni disa prej tyre, të shoqëruara nga një gotë verë e bardhë shqiptare.
Përmbylleni ditën me një udhëtim gjysmë ore larg, në plazhin privat të resortit Kep Merli, i fshehur në skajet e fshatit të zhurmshëm të Ksamilit. Vetëm një numër i kufizuar vizitorësh lejohen çdo ditë në barin e plazhit; rezervoni paraprakisht për të shijuar kokteje të freskëta mbi rërën më të butë të Rivierës.
Tre site arkeologjike për t’u vizituar
Orikum
Në rrugën për në Orikum, në skajin jugor të Gjirit të Vlorës, ka pak gjëra që të sugjerojnë se një vend arkeologjik ndodhet përpara. Fragmente të bunkerëve të epokës komuniste grumbullohen buzë rrugës, të ripërdorura si mbrojtje bregdetare; kuajt kullosin pranë barakave të braktisura. Por kjo harrohet shpejt sapo të hyni në park, dikur një port tregtar i rëndësishëm, ku perandori të ndryshme kanë lënë gjurmën e tyre që nga shekulli i gjashtë. Blloqet e rrënuara të një porti helenistik zhyten në lagunë, me mure rrethuese të përforcuara gjatë periudhës bizantine në sfond. Rrugicat e shpatit lidhin shtëpi romake me një teatër grek. Edhe Jul Cezari ishte këtu në vitin 48 p.e.s., duke mbikëqyrur postin gjatë fushatës së tij civile kundër Pompeut.
Finiq
I vendosur në një majë kodre afër qytetit të Sarandës, me pamje mbi luginat dhe fushat përreth, Finiqi ishte një qendër e madhe e mbretërisë antike greke të Epirit. Ka më pak vizitorë sesa parqet e tjera arkeologjike në zonë, por është i bekuar me bukuri natyrore, me një shtresë lulesh të egra që lulëzojnë në të verdhë, rozë, të bardhë dhe blu mes blloqeve antike. Një teatër helenistik i harkuar ndodhet në një përthyerje të kodrës, dikur i pozicionuar në mënyrë perfekte për akustikën; sot, ai jehon tingujt e zileve të dhive nëpër lugina. Në kontrast me mbetjet e antikitetit, një kompleks i vogël bunkerësh të epokës komuniste, i lidhur me një rrjet tunelesh, ofron një eksperiencë interesante nëntokësore.
Butrint
Mbi 2,500 vjet histori janë të shtresuara mbi këtë qytet antik, një Sit i Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s në skajin jugor të Rivierës. Ashtu si në Orikum, perandoritë pushtuese ndërtuan mbi atë që kishte qenë më parë, duke krijuar një përzierje kulturash dhe stilesh. Ndërtesa greke antike, romake, bizantine dhe veneciane janë të shpërndara brenda mureve të mëdha prej guri gëlqeror, me të tjera që po zbulohen çdo vit. Në kulmin e tij, deri në 16,000 njerëz jetonin këtu, duke përdorur banjot romake, një forum dhe një nymphaeum (struktura kushtuar nimfave). Më mbresëlënëse janë mbetjet e ujësjellësit romak, i cili dikur shtrihej larg nëpër Liqenin e Butrintit, duke sjellë ujë burimi nga kodra të largëta./National Geografic
