Nga Ibn Warraq
‘Pse nuk jam musliman,’ një libër i shkruar nga Ibn Warraq, është një kritikë e Islamit dhe Kuranit. U botua fillimisht nga Prometheus Books në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, në vitin 1995. Titulli i librit është një homazh i esesë së Bertrand Russell-it ‘Pse nuk jam i krishterë’, ku ai kritikonte fenë në të cilën ishte rritur.
I zemëruar nga fatva-ja dhe kërcënimet me vdekje ndaj Salman Rushdie-s, Ibn Warraq i nënshtrohet një pseudonimi për të shkruar, atë që një kritik e quan ‘një libër serioz dhe provokues për mendimet”, duke përdorur qasjen ‘e çekanit” ndaj dogmës islame. Polemika e autorit kritikon mitologjinë e Islamit, teologjinë, arritjet historike dhe ndikimet e tashme kulturore. Warraq, duke u bazuar kryesisht në studime të mëparshme, jep një ‘kompozim me vlerë’ për mangësitë e fesë islame. Ai ‘ndërton një argument bindës’, sipas të cilit Islami është ‘krejtësisht i papërputhshëm me ‘të drejtat individuale dhe liritë e një shteti liberal, demokratik, shekullar”.
Ibn Warraq: kush është?
Ibn Warraq është pseudonimi i një autori, cili kërkon të mbetet anonim. Ai është themelues i Institutit për Sekularizimin e Shoqërisë Islamike (paradoksalisht me akronimin ISIS), dhe ka qenë kërkues senior në Center for Inquiry me focus te kriticizmi kuranik. Warraq është zv/president i World Encouner Institute.
Studimi i Warraq për islamin është konsideruar nga disa akademikë si ‘shumë polemik’ dhe ‘revizionist’, ndërsa disa komentatorë konservatorë e kanë parë si të mirëhulumtuar. Warraq ka shkruar historiografi të shekujve të parë të kalendarit islamik dhe, ka botuar libra të cilët vënë në pikëpyetje konceptimet e pranuara gjerësisht për atë periudhë. Pseudonimi Ibn Warraq (nga arbaishtja: ابن وراق), do të thotë ‘i biri i një letërprodhuesi’, është përdorur si formë mbrojtjeje. Ai ka thënë: kam patur frikë se do të bëhesha një Selman Rushdie i dytë. Emri është përdorur nga autorë disidentë përgjatë gjithë historisë së Islamit, dhe i referohet studiuesit skeptik të shekulli 9, Abu Isa al-Warraq.
Ibn Warraq është autor i nëntë librave.
Pse dola kundër fesë time…
Jam lindur në një familje muslimane dhe rritur në një vend, që tani e përshkruan veten si ‘Republikë Islamike’. Familjarët e mi të afërt vetëidentifikohen si muslimanë: disa më ortodoksë, të tjerë më pak. Kujtimet e mia të para lidhen me rrethprerjen (synetin) dhe ditën time të parë në shkollën Kuranike-psikanalistët të nxjerrin ç’përfundime të duan nga kjo. Edhe para se të mund të shkruaja apo lexoja gjuhën amtare, mësova të lexoja Kuranin në arabisht, pa kuptuar as edhe një fjalë të tij-një përvojë e zakonshme për mijëra fëmijë muslimanë. Sapo qeshë në gjendje të mendoja me kokën time, i fshiva të gjitha dogmat fetare që më ishin ngulitur. Tani e mbaj veten për sekular humanist, i cili beson se të gjitha fetë janë ëndrra të një të sëmuri, të rrejshme-demonstrativisht të tilla-dhe të dëmshme.
E tillë është mbrujtja dhe pozicioni im, dhe aty do të ishte mbyllur çështja. Po të mos kishte qenë për ‘çështjen Rushdie’ dhe rritjen e Islamit, unë që kurrë më parë nuk kisha shkruar një libër, u galvanizova për të shkruar këtë që po paraqes. Shumë prej brezit tim të pasluftës mund të kenë pyetur se ç’qëndrime personale do të kishin mbajtur në mjedisin, ideologjikisht të shenjuar, të viteve 1930-për nazizmin, komunizmin, lirinë, demokaracinë, për Mbretin dhe Atdheun, për anti-imperializmin? A është e rrallë për jetën e dikujt, që të ketë mundësinë për të dëshmuar se në cilën anë të një çështjeje jetë-a-vdekeje qëndron –‘Rushdie’ dhe rritja e Islamit janë dy kauza të tilla, dhe ky libër është qëndrimi im. Për ata që mallëngjehen nga pamundësia e të jetuarit në vitet 1930, për të qenë në gjendje për të dëshmuar përkushtimin e tyre ndaj një kauze, ja ku kanë, në fillim ‘çështja Rushdie’, dhe së dyti lufta që po ndodh në Algjeri, Sudan, Iran, Arabinë Saudite dhe Pakistan, një luftë viktimat parësore të së cilës janë muslimanët, gratë muslimane, intelektualët muslimanë, shkrimtarët, njerëz të zakonshëm e të mirë. Ky libër është qëndrimi im në luftë. çdo herë që e kam dyshuar vendimin e të shkruarit të një libri të tillë, vrasje të reja në emër të Zotit dhe Islamit, të kryera në Algjeri apo Iran, Turqi, e Sudan më kanë shtyrë drejt përfundimit të tij.
Gjëja më zemërake dhe e neveritshme e ‘çështjes Rushdie’ ishte seria e shkrimeve dhe librave të shkruar nga apologjetët perëndimorë të Islamit-gazetarë, akademikë, bashkëudhëtarë, të konvertuar (disa nga Komunizmi) që mëtonin se flisnin në emër të muslimanëve. Kjo është, sigurisht, një tallje e llojit më të keq, dhe është e pavërtetë: këta autorë nuk flasin për të gjithë muslimanët. Shumë individë kurajozë nga bota muslimane e mbështetën dhe vazhdojnë ta mbështesin Rushdie-n. Gazeta egjiptiane Rose-al-Youssef, madje botoi pjesë nga Vargjet Satanike në janar 1994. Ky libër përpiqet të mbjellë një pikë dyshimi në një oqean sigurie dogmatike, duke i bërë një kqyrje të pakompromis, dhe njëheri kritike, pothuajse të gjitha parimeve themelore të Islamit. Në këtë rast, duke e nënkuptuar kriticizmin, mundem vetëm të përmend fjalët e të shkëlqyerit John Stuart Mill, dhe ato të adhuruesit të tij të më të madh modern, von Hayek. Së pari, nga On Liberty e Mill-it: Është e çuditshme, apo jo, që njerëzit duhet të pranojnë vlefshmërinë e argumentit të debatit të lirë, por nuk pranojnë që të ‘shtyhen drejt ekstremit’, duke mos parë se nëse arsyet nuk bëjnë për një rast ekstrem, ato nuk bëjnë për asnjë rast’.” Sërish nga Mill-i:
Por, e keqja e e veçantë e ndalimit të shprehjes së një opinioni është se po e grabit racën njerëzore; atë që vjen, por edhe brezave të tashëm; ata që e kundërshtojnë një opinion, madje më shumë se ata që e kanë. Nëse opinioni është i drejtë, ata i heqin vetes mundësinë e këmbimit të gabimit me të vërtetën; nëse është i gabuar, ata humbin, çka është një benefit pothuajse po aq i madh, perceptimin më të qartë dhe përshtypjen më të gjallë të së vërtetës, të prodhuar nga përplasja e saj me të gabuarën…Ne nuk mund të jemi kurrë të sigurt se opinioni të cilin po përpiqemi të mbysim është i rrejshëm; edhe po të ishim të sigurt, mbytja e tij do të qe sërish një e keqe.”
Tani von Hayek:
Në çdo shoqëri liria e mendimit, me gjasë, do të jetë me domethënie të drejtpërdrejtë vetëm për një pakicë. Por kjo nuk do të thotë se gjithkush është kompetent apo duhet të ketë pushtet për të përzgjedhur ata të cilëve u rezervohet kjo liri. Të kundërshtosh vlerën e lirisë intelektuale, sepse nuk nënkupton kurrë për të gjithë të njëjtën mundësi të mendimit të pavarur, do të thotë t’i anashkalosh krejtësisht arsyet të cilat i japin lirisë intelektuale vlerën e saj. çka është thelbësore që të kryejë funksionet e veta si shtysa kryesore e progresit intelektual, nuk është që gjithkush të jetë në gjendje që të mendojë apo shkruajë diçka, por që çdo ështje apo ide të mund të debatohet nga dikush. Sa kohë që kundërshtimi nuk shtypet, gjithmonë do të jenë disa që do t’i vënë në pikëpyetje idetë që sundojnë bashkëkohësit e tyre dhe të hedhin ide të reja para sprovës së argumentit dhe propagandës.
Ky ndërveprim i individëve, bartës të dijeve dhe pikëpamjeve të ndryshme, është ajo çka përbën jetën e mendimit. Rritja e arsyes është një proces social i mbështetur në ekzistencën e diferencave të tilla.
Nuk ka një, por tre Islamë
Është mirë të mbajmë në mendje, ndërkohë që lexojmë këtë tekst, dallimin ndërmjet teorisë dhe praktikës; ndryshimin mes asaj që muslimanët duhet të bëjnë dhe atë që bëjnë në fakt; atë që duhet të kishin besuar dhe bërë, krahasuar me atë që ata, në fakt, besojnë dhe bëjnë. Mund të shquajmë tre lloje të Islamit. I pari është Islami i predikuar nga Profeti, që do të thotë mësimet e tij të përkufizuara në Kuran. Islami i dytë është feja e interpretuar, shpjeguar dhe zhvilluar nga teologët përmes traditave (Hadith-et); përfshin sharia-n dhe ligjin silamik. Islami i tretë është ai që, në fakt, bënë dhe arritën muslimanët, pra qytetërimi islam.
Nëse ndonjë tezë e përgjithshme shfaqet në këtë libër, ajo ka të bëjë me atë se Islami i tretë, qytetërimi islamik, shpesh arriti maja të shkëlqyera, pavarësisht islamit të parë dhe të dytë, dhe jo për shkak të tyre. Filozofia dhe shkenca islamike, letërsia dhe arti islamik nuk do t’i kishin arritur ato maja nëse do të ishin bazuar vetëm te Islami i parë dhe i dytë. Merr poezinë si shembull. Të paktën në fillim, Muhameti i përçmonte poetët: “ata që gremisen ndjekin poetët” (sura 26.224); dhe në përmbledhjen e zakoneve të njohura si Mishkat, Muhametit i vënë në gojë fjalët: “Një bark plot me qelb është më mirë se një bark plot me poezi”. Nëse poetët do të kishin ndjekur Islamin e parë dhe të dytë, ne me siguri nuk do të kishim poezitë e Abu Nuwas ku i këndohet verës dhe mollaqeve të bukura të djelmoshave, apo çdo poezi tjetër me verë, për të cilat letërsia arabe është me të drejtë e famshme.
Sa i takon artit islamik, Fjalori i Islamit thotë se Muhameti e mallkoi piktorin apo skicuesin e njerëzve dhe të kafshëve (Mishkat, 7, ch. 1) dhe si rrjedhojë ata konsiderohen të kundraligjshëm. Siç thekson Ettinghausen në Paraqitjen e Arab Painting Hadith-i është plot me mallkime për ‘bërësit e pikturave figurative” të cilët quhen ‘më të këqijtë e njerëzve”. Ata dënohen se garojnë me Zotin, ‘i cili është i vetmi Krijues’. “Qëndrimi kanonik nuk i dha asnjë mundësi piktorit figurativ”. Fatmirësisht, kontakti me qytetërime më të vjetra, me tradita të pasura artistike, i shtyu muslimanët e sapokonvertuar të shpërfillin qëndrimet ortodokse dhe kësaj i detyrohen kryevepra të tilla të artit përfaqësues si miniaturat perse dhe mogule.
Kështu, gjakimi (impulsi) krijues në themel të artit islamik, filozofisë islamike, shkencës islamike dhe letërsisë islamike, erdhi nga jashtë Islamit të parë dhe Islamit të dytë, nga kontakti me qytetërime më të vjetra, me një trashëgimi më të pasur. Traditat artistike, filozofike dhe shkencore, ishin krejtësisht munguese në Arabi. Vetëm poezia erdhi nga e shkuara arabe, dhe kreativiteti i saj i vazhdueshëm ka pak të bëjë me frymëzimet specifikisht islamike. Pa artin bizantin dhe sasanian nuk do të kish patur art islamik; Islami i parë dhe i dytë ishin armiqësorë ndaj zhvillimit të tij. Ngjashëm, pa ndikimin e filozofisë greke dhe shkencës greke, nuk do të kish patur filozofi apo shkencë islamike; pasi Islami i parë dhe i dytë i pritën me këmbët e para këto ‘shkenca të huaja’. Për ortodoksët, filozofia islamike ishte një kontradiksion termash, ndërsa shkenca islamike e pavlerë.
Disa nga përfaqësuesit më të mëdhenj në këto fusha, apo ata që luajtën një rol kyç në zhvillimin e tyre, ishin ose jo-muslimanë, ose armiqësorë ndaj disa apo të gjitha parimeve të Islamit të parë dhe të dytë. Për shembull, Hunain ibn Ishaq, përkthyesi më i rëndësishëm i filozofisë greke në arabisht, ishte i krishterë. Ibn al-Muqaffa, një përkthyes nga Fahlavi (dialekt i persishtes) në arabisht, dhe një ‘nga krijuesit e prozës arabike”, ishte një Maniçean që shkroi një tekst antikuranik. Nikolson përzgjodhi për diskutim pesë poetët e mëposhtëm, si më tipikët e periudhës abazide: Muti ibn Iyas, Abu Nuwas, Abu’ l-Atahyia, al-Mutanabbi dhe al-Ma’arri. Që të gjithë ishin të akuazuar ose të dyshuar për herezi apo blasfemi, dhe do të diskutohen në kapitullin 10. Gjithashtu, i disktutuar në kapitullin 11 është Ar-Razi, mjeku më i madh (islamik apo europian) i Mesjetës dhe përfaqësuesi më i madh i shkencës islamike. Razi ishte krejtësisht armiqësor ndaj çdo parimi të Islamit të parë dhe të dytë; ai madje mohonte edhe profetësinë e Muhametit.
Trajtimi i grave, jo-muslimanëve, jobesimtarëve, heretikëve dhe skllevërve (meshkuj apo femra) ishte tronditës në teori dhe praktikë. Me fjalë të tjera, Islami i parë, i dytë dhe i tretë, janë të gjithë fajtorë. Sjellja e tmerrshme ndaj grave, jobesimtarëve, heretikëve dhe skllevërve, të manifestuara në qytetërimin islamik ishte pasojë e drejtpërdrejtë e parimeve të parashtruara në Kuran dhe të zhvilluara nga juristët islamikë. Ligji islamik është një ngrehinë teorike totalitariste, me synimin për të kontrolluar çdo aspekt të jetës së një individi, nga lindja deri në vdekje. Për fat, ligji nuk është zbatuar gjithnjë deri në gërmë –përndryshe qytërërimi islamik nuk do të ishte shfaqur herë pas here. Teorikisht Islami i parë dhe i dytë, Kurani dhe ligji islamik, e dënojnë verën dhe homosksualitetin; në realitet, qytetërimi islamik i toleron të dyja. Megjithatë. ligji sharia ende qeveris praktikat në zona të caktuara të jetës njerëzore, për shembull familjen (martesën, divorcin etj).
Në disa zona të jetës njerëzore, praktika islamike ka qenë më e e ashpër se sa e kërkon sharia. Rrethprerja nuk përmendet në Kuran dhe shumica e juristëve, nuk shkojnë më larg se rekomandimi, por, pa përjashtim, të gjithë fëmijët muslimanë meshkuj, rrethpriten. Rrethprerja femërore gjithashtu nuk përmendet në Kuran, por praktika vazhdon në disa vende islamike. Kurani flet, shprehimisht, për barazinë themelore ndërmjet të gjithë meshkujve muslimanë; trishtueshëm realiteti ishte shumë i ndryshëm, siç, muslimanët me gjak jo arab, zbuluan përgjatë viteve të para të Islamit. Në këtë rast, Islami i parë dhe i dytë frymëzuan më shumë parime nga sa u respektuan nga Islami i tretë.
Pjesa e dytë:
Ibn Warraq
Në vitin 1280, në Bagdad, u shfaq një libër i paharrueshëm i shkruar në arabisht nga filozofi dhe fizikanti çifut Ibn Kammuna. Njihet gjerësisht me titullin Ekzaminimi i Tri Feve. Libri është mbresëlënës për shkak të objektivitetit shkencor dhe qasjes kritike ndaj Judaizmit, Krishtërimit dhe, mbi të gjithë, ndaj Islamit. “Deizmi pothuajse agnostik përmbush vëllimin e vogël.”
Profeti Muhamet përshkruhet si joorigjinal: “Ne nuk do të pranojmë që [Muhameti] i shtoi njohjes së Perëndisë dhe bindjes ndaj Tij asgjë më shumë se sa ishte gjetur nga fetë e mëparshme.” As Profeti nuk është i përkryer: “Nuk ka asnjë provë që Muhameti realizoi perfeksionin dhe aftësinë për të perfeksionuar të tjerët, sikurse pretendohet.” Zakonisht njerëzit konvertohen në Islam vetëm “nën terror ose në kërkim të pushtetit, ose për të shmangur taksimin e rëndë, ose për të shmangur turpërimin, ose në qoftë se janë zënë robër, ose sepse janë dashuruar me një grua muslimane.” Një i pasur jo musliman, që e njeh mirë fenë e tij, por edhe atë islame, nuk do të konvertohej me përjashtim të rasteve të mësipërme. Si përfundim, muslimanët duken të paaftë për të dhënë argumenta – për mos të thënë prova – për jetën profetike të Muhametiti. Si reaguan muslimanët ndaj këtij skepticizmi? Kronisiti i shekullit të 13-të Fuwati (1244-1323) përshkruan ngjarjet e ndodhura katër vite pas publikimit të traktatit.
“Këtë vit (1284) u përhap lajmi në Bagdad që Hebreu Ibn Kammuna ka shkruar një vepër… në të cilën ai shfaq paturpësi në diskutimin e profecive. Zot na ruaj nga përsëritja e çka ai tha. Turma e xhindosur u revoltua, u mblodh për të sulmuar shtëpin e tij dhe për ta vrarë. Emiri … dhe një grup zyrtarësh të lartë kalëruan drejt medresesë së Mustansirisë, thirrën gjyqtarin suprem dhe mësuesit e dorëshkrimit për të mbajtur një dëgjesë mbi çështjen. Ata e kërkuan Ibn Kammunan, por ai ishte arratisur. Ishte ditë e premte. Gjyqtari suprem përgatiti lutjen, por pasi turma e pengoi, ai u kthye në Mustansiri. Emiri doli për të qetësuar turmën, por njerëzit u treguan abuzivë ndaj tij dhe e akuzuan se ishte në krahun e Ibn Kammunaa, dhe se po e mbronte atë. Atëherë, me urdhër të emirit, në Bagdad u përhap lajmi që, në agimin e ditës së nesërme përpara murit të qytetit, Ibn Kammuna do të digjej. Turma u largua, dhe Ibn Kammuna nuk u përmend më. Për sa i përket Ibn Kammunas, u vendos brenda një arke të mbuluar me lëkurë dhe u transportua në Hila ku djali i tij shërbente si oficer. Aty qëndroi deri sa ndërroi jetë.”
Narrativa e Fuwatit ilustron se si, përgjatë historisë të Islamit, muslimanët e thjeshtë, dhe jo vetëm të ashtuquajturit ‘ekstremistë’, kanë reaguar ndaj fyerjeve të hamendësuara kundër fesë të tyre. Dy shembuj komikë vijnë nga India. Ekonomisti amerikan, John Kenneth Galbraith, u gjend në vështirësi gjatë detyrës të tij si ambasador amerikan në Indi (1961-1963), kur u mësu se ai e kishte emëruar macen e tij “Ahmet” – Ahmet është edhe një nga emrat me të cilët njihet profeti Muhamet. Kur Deçan Herald i Bangalorit publikoi një histori të shkurtër me titullin “Muhamet idioti”, muslimanët dogjën zyrat e gazetës. Siç doli, historia nuk kishte lidhje me Profetin, por me një të çmendur që mbante të njëjtin emër. Kohët e fundit, dhjetë indianë u burgosën në Emiratin e Sharjahut për vënien në skenë të një drame me titull Milingonat që ushqehen me kufoma, e cila, sipas autoriteteve, përmbante vërejtje kundër Muhametit.
Muslimanët që guxonin të kritikonin cilësoheshin si heretikë dhe zakonisht iu pritej koka, kryqëzoheshin, ose digjeshin. Unë e shqyrtoj gjendjen e vështirë të disa prej tyre gjatë Epokës të Artë të Islamit në kapitullin 10. Këtu do ta kufizoj veten te shembuj krahasimisht bashkëkohorë të kriticzmit ndaj Islamit nga muslimanët.
Shumë nga shembujt janë marrë nga libri i shkëlqyer i Daniel Pipes, çështja Rushdie. Pipes përshkruan ato grupe shkrimtarësh dhe mendimtarësh muslimanë të cilët u ndëshkuan për veprën e tyre heretike, dhe ata të cilët u arratisën pa pësuar dënime për gabimet e tyre. Përpara se të përshkruaj fatin e tij tragjik, më duhet të shoh pak nga kriticizmi befasues i Dashtit drejtuar disa prej dogmave më të shtrenjta të muslimanëve, në veprën e tij klasike Njëzet e tre vjet. Edhe pse libri është shkruar në 1937, u publikua vetëm në 1974, ndoshta në Bejrut, pasi midis 1971 dhe 1977 regjimi i Shahut të Iranit ndalonte publikimin e çdo kritike ndaj religjionit. Pas Revolucionit Iranian të 1979, Dashti autorizoi publikimin nga grupet opozitare të fshehta. Libri i tij, titulli i të cilit i referohet karrierës profetike të Muhametit, mund të ketë shitur gati gjysëm milion kopje në edicione pirate midis 1980-1986. Fillimisht, Dashti mbron mendimin racional në përgjithësi dhe kritikon besimin e verbër pasi “feja mpin arsyen njerzore dhe logjikën e shëndoshë”, edhe te njerëzit e mendimit. Mendimi racional kërkon ‘studim të paanshëm”. Ai mohon me forcë të gjitha mrekullitë që i atribuohen Muhametit nga disa komentatorë muslimanë të mëvonshëm dhe të mbizellshëm. Dashti ia parashtron qasjen ortodokse, që e sheh Kuranin si fjalën e vetë Zotit, se është një mrekulli nëpërmjet virtytit të elokuencës dhe lëndës, një ekzaminimi të plotë dhe skeptik. Ai vë në dukje se edhe disa mendimtarë të hershëm muslimanë, “përpara se të mbizotëronte fanatizmi dhe hiperbola, pranuan hapur që kompozimi dhe sintaksa e Kuranit nuk janë të mbinatyrshme, dhe se një vepër e së njëjtës cilësi, apo dhe më të madhe, mund të prodhohej nga besimtarë të tjerë”.
‘Gjithashtu, Kurani përmban fjali të pa përfunduara dhe jo qartësisht të kuptueshme pa ndihmën e komenteve; fjalë të huaja, fjalë arabe të panjohura, dhe fjalë të përdorura me një kuptim ndryshe nga i zakonshmi; mbiemra dhe folje të lakuara pa respektuar gjininë dhe numrin; përemra të aplikuar në mënyrë jo logjike dhe jo gramatikore, të cilat nuk kanë referenca; kallëzues që, në fragmente të rimuara, zakonisht janë larg nga subjekti. Këto dhe lajthitje të ngjashme gjuhësore u kanë dhënë kredite kritikëve që mohojnë elokuencën e Kuranit… Për të përmbledhur, janë gjetur më shumë se njëqind pasaktësi linguistike.”
Po për mëtimin se përmbajtja është mrekullibërëse? Ashtu si edhe Ibn Kammuna, Ali Dashti vë në dukje se, Kurani…
“Nuk përmban asgjë të re në kuptimin e ideve që tashmë nuk janë shprehur nga të tjerët. Të gjitha rregullat morale të Kuranit janë të vetëkuptueshme dhe të pranuara gjithësisht. Historitë në të janë marrë në forma identike apo lehtas të ndryshura nga ritet hebraike dhe të krishtera, fetë e mëparshme me rabinët dhe murgjit e të cilave Muhameti u takua dhe këshillua gjatë udhëtimeve në Siri, dhe nga kujtimet e ruajtura nga pasardhësit e popujve të “Ad dhe Thamud.” … Në fushën e mësimeve morale, megjithatë, Kurani nuk mund të konsiderohet mrekullibërës. Muhameti përsëriti parimet që njerëzimi i kishte krijuar shekuj më parë dhe në shumë vende. Konfuci, Buda, Zoroastri, Sokrati, Moisiu dhe Jezusi kishin thënë gjëra të ngjashme… Shumë prej detyrave dhe riteve të islamit janë vazhdimësi të praktikave që arabët paganë i kishin adoptuar nga hebrejtë.
Dashti përqesh aspektet supersticioze të shumicës së ritualeve, sidomos të atyre gjatë pelegrinazhit në Mekë. Muhameti vetë del si një personazh tinëzar që ulet në nivelin e ekzekutimeve politike, vrasjeve, dhe eliminimit të të gjithë kundërshtarëve. Ndër ndjekësit e Profetit, vrasjet kaloheshin si “shërbime për islamin.” Pozita e grave në islam ekzaminohet dhe statusi i tyre inferior pranohet. Doktrina myslimane e Perëndisë kritikohet. Perëndia e Kuranit është mizore, e zemëruar dhe krenare—cilësi që nuk duhen admiruar. Dhe në fund, është shumë e qartë që Kurani nuk është fjala e Perëndisë, sepse përmban shumë raste që përziejnë identitetin e dy folësve, Perëndisë dhe Muhametit.
Dashti vdiq në 1984 pasi kaloi tre vite në burgjet e Khomeinit, ku u torturua pavarësisht moshës së tij tetëdhjetë e tre vjeçare. Para se të vdiste i tha një miku: “Sikur Shahu të kishte lejuar botimin dhe leximin e librave të tillë, ne kurrë nuk do të kishim pasur një Revolucionin Islamik.”/Politiko.al
Vijon…
