Analizat për të parë, nëse jeni prekur apo jo nga SARS-CoV-2 janë kushti kryesor për parandalimin e pandemisë. Por sa herë duhen bërë analizat dhe kush duhet të kontrollohet?
Në treg janë duke u futur gjithnjë e më shumë lloje analizash për kontrollin e virusit të coronës. Në fund të muajit korrik në të gjithë botën ekzistonin 270 produkte të ndryshme që përdoren për të bërë analizat. Ato ndahen kryesisht në tre grupe: analizat e PCR, analizat serologjike (ELISA) dhe analizat antigjene.
Analizat e PCR
Analiza nëse dikush është infektuar dhe mund t’ia ngjisë virusin edhe të tjerëve bëhet kryesisht me metodën e reaksionit zinxhir të polimerazeve (PCR), një enzymë që krijon polimere të caktuara, sidomos ADN. Po ashtu ekzistojnë të ashtuquajtuarat analizat e amplifikimit të ADN-së, që funksionojnë ngjashëm si analizat e PCR.
Në të dy rastet pacientit i merret prova e pështymës në gojë me ndihmën e një copëze pambuku. Edhe kollitjet nga thellësia e mushkërive janë të përshtatshme për të marrë provën.
Një pjesë e caktuar e genotipit, një lloj gjeni i caktuar, i marrë nga prova shumohet disa herë dhe në fund një proces biokimik me emrin Agarose-Gelelektrophorese përcakton, nëse gjenotipi i virusit ndodhet në provë. Nëse gjenotipi gjendet në të, atëherë pacienti është i infektuar. Nëse gjenotipi nuk ndodhet aty, kjo nuk do të thotë se pacienti nuk është i prekur. Mund të ndodhë që virusi të mos ndodhet në provën e pështymës, e megjithatë të ndodhet diku nëpër trup.
Kjo mbase shpjegon pse në raste të caktuara pacientë me COVID-19, që mendojnë se janë të shëruar, dalin më vonë të infektuar kur u bëhen analizat e PCR. Ka mundësi që në këto raste virusi të ketë qenë prezent gjatë gjithë kohës, megjithëse nuk është gjetur në provë.
Mjeku i sëmundjeve infektive në spitalin Charité të Berlinit, Christian Drosten, thotë se kjo do të ishte sikur të dije të kapje në një liqen peshkun e artë duke përdorur rrjetë peshku. Kur nxjerr rrjetën nga uji dhe sheh që nuk ka peshk në të, nuk do të thotë se peshqit nuk ndodhen në liqen.
Analiza të shpejta të PCR
Analizat tradicionale të PCR duhet të bëhen në një laborator. Shpesh ato bëhen me shpejtësi të madhe, sepse në të njëjtën kohë bëhen mijëra analiza. Kjo do të thotë që zakonisht pacienti merr përgjigje pas disa orësh, ose pas disa ditësh. Më shpejt bëhen analizat e ashtuquajtura analiza të shpejta të PCR. Prova në këtë rast nuk dërgohet në një laborator qendror, por analizat bëhen në vend me pajisje ambulante. Këto pajisje mund të përmirësohen aq shumë saqë rezultati është gati pas treçerek ore. E keqja e kësaj analize është se pajisjet nuk arrijnë të bëjnë më shumë se 80 analiza në ditë.
Analizat e antigjenit
Këto analiza të shpejta kanë dalë në treg para disa javësh, dhe janë shumë të lehta për t’u përdorur, pothuajse si kontrollet e shtatzanisë. Edhe në analizat e antigjenit merret prova nga pështyma. Kërkimi i virusit bëhet me metodën e immunoassay-it fluoreshent (FIA). Këto analiza e japin rezultatin brenda një çerek oreje duke treguar nëse një pacient është i infektuar akut dhe është ngjitës. Megjithatë analizat e antigjenit nuk janë aq të sakta sa analizat e PCR. E mira e tyre është se vihen lehtë në dispozicion dhe krijojnë mundësinë për t’u përdorur në vend.
Analizat e gripit që funksionojnë sipas të njëjtit parim, arrijnë ndjeshmëri diçka më shumë se 50 përqind, dhe saktësi prej 99 përqind. Kjo do të thotë se një në dy persona të infektuar, identifikohet si i tillë. Një në 100 persona të testuar, pati dalë gabimisht me rezultat pozitiv.
Megjithatë gjithnjë e më shumë mjekë preferojnë përdorimin e analizave të antigjenit, sepse shpresojnë se kështu mund të zbulojnë gjithnjë e më shumë të infektuar, sepse analizat kanë rezultate të sakta sidomos kur pacientët kanë ngarkesë të madhe virusi. Ky është dhe momenti kur një Superspreader mund të infektojë të tjerët.
Në pjesën më të madhe të vendeve, përshembull në Gjermani, analizat e shpejta nuk janë falas. Meqenëse sipas ligjit për mbrojtjen nga infeksioni të gjithë të sëmurët me SARS-CoV-2 janë të detyruar të lajmërohen, analizat duhet t‘ i bëjnë vetëm mjekët.
Dëshmi për një infeksion në të kaluarën
Analizat serologjike (ELISA) tregojnë për antitrupat që ndodhen në gjak, sepse i ka nxjerrë sistemi imunitar për të luftuar virusin. Kjo do të thotë se trupi ka pasur ndërkohë një reaksion imunitar kundër infeksionit me një virus të caktuar. Për këtë personi që kontrollohet duhet të japë një provë gjaku. Analizat bëhen në laborator.
Ndërkohë prodhuesit kanë nxjerrë një analizë të shpejtë sipas këtij parimi, megjithatë analizat duhen bërë nga një mjek. Për këtë mjaftojnë disa pika gjaku, njësoj si gjatë kontrollit të diabetit, që futen në një aparat matës bashkë me solucionin amortizues.
Nëse në gjak ndodhen imunoglobinat tipike për SARS-CoV-2, lgM dhe lgG atëherë prova ngjyroset. Një rezultat pozitiv do të thotë se personi ka kaluar një infeksion corone dhe ka zhvilluar një imunitet të caktuar. Por, edhe mund të mos jetë kështu. Sepse pothuajse të gjitha testet e antitrupave „reagojnë kryq”, thotë Drosten.
Disa prodhues premtojnë se tek produktet e tyre kjo nuk ndodh. Mund të ndodhë që dikush që ka dalë me rezultat pozitiv, të ketë pasur një virus tjetër, përshembull një të ftohtë, por jo infeksion me SARS-CoV-2.
Kur dhe kush ia vlen të bëjë analizat?
Analizat e PCR dhe të antigjeneve janë të rëndësishme për të gjetur nëse pacientët dhe personat që kanë qenë në kontakt me ta janë të infektuar dhe në çfarë forme karantine duhet të vendosen: A mjafton që t’i japësh një personi që ka qenë në kontakt një ndalim qarkullimi dyjavor, duke pasur kontakt me anëtarët e tjerë të shtëpisë, apo i duhet dhënë izolim total?
Analizat ELISA janë një udhëzues i rëndësishëm për epidemiologjinë për të parë sa vetë kanë pasur një infeksion dhe nuk e kanë ditur dhe nëse kanë arritur dikur një imunitet të caktuar grupi.
Kjo mund të ndihmojë politikanët të lehtësojnë kufizimet e bëra për coronën. Analizat mund të ndihmojnë edhe ata persona që kanë qenë të sëmurë me COVID-19, ose ata që kanë bërë vaksinën e re, për të kontrolluar imunitetin.
Klinika të ndryshme universitare gjermane kanë filluar të bëjnë studime gjatë të cilave ato kontrollojnë me analizat ELISA pjesëmarrës të zgjedhur sponatinisht nëse kanë infeksione që nuk i dinë, për të mësuar më shumë për mënyrën se si vepron virusi.
Strategjitë e vendeve të ndryshme për analizat
Vende të ndryshme të botës sillen në mënyra të ndryshme me analizat e coronës. Arsyet për këtë janë të shumëllojshme: Ndryshime në eficiencën e sistemit të shëndetësisë, prania e analizave dhe ndryshimet në kapacitetin e laboratoreve kanë luajtur rol po ashtu si pyetja, sa seriozisht u morr rreziku që në fillim.
Kështu për shembull Korea e Jugut, që pati mësuar nga përvojat e epidemisë SARS në vitin 2002, ka qenë një nga vendet që filloi shumë herët të bëjë kontroll sistematik të njerëzve, edhe të atyre që nuk kishin simptoma, dhe vazhdoi ta bëjë këtë edhe kur numri i rasteve ishte krahasimisht i ulët.
Gjermania është një nga vendet që bën shumë analiza, por kryesisht për personat që kanë patur kontakt me të infektuarit dhe tregojnë simptoma. Vende të tjera, si SHBA, janë duke ngritur masivisht kapacitetet e analizave. Sidoqoftë, atje pandemia ka ecur shumë përpara dhe numri i rasteve është shumë i lartë. Nga ana tjetër, ka shtete si në Afrikë për shembull ku nuk bëhen fare kontrolle./ DW
