Me shtetin islamik të reduktuar në një copëz të fundit të tokës siriane, familjet në Ballkan po iu luten autoriteteve për kthimin e sigurt të grave dhe fëmijëve të luftëtarëve të ISIS nga rajoni.
Xhetan Ndregjoni, 50 vjeç, thotë se nuk do ta harrojë kurrë 27 janarin e vitit 2014, ditën kur kunati i tij u largua nga Shqipëria me mbesën dhe nipin e Ndregjonit, asokohe nëntë e shtatë vjeç.
Familja besonte se Shkelzen Dumani po i merrte fëmijët e tij në Mal të Zi për një pushim të shkurtër. Por kur ai telefonoi tre ditë më vonë duke thënë se ata ishin me luftëtarët e Shtetit Islamik në Siri, për ta filloi një provë e vështirë që vazhdon prej katër vitesh.
“Unë mund të shkruaja një libër apo një skenar filmash për ballafaqimet me të cilat kemi hasur gjatë këtyre viteve,” tha për BIRN, Ndregjoni, administrator në një kompani ndërtimi në kryeqytetin shqiptar, Tiranë.
“Ne po jetojmë ferrin në tokë.”
Përplasja mund të jetë gati për të arritur kulmin, me kalifatin ISIS që dikur ishte i përhapur në pjesë të mëdha të Sirisë dhe Irakut, ndërsa tani është reduktuar në një pjesë të vogël në provincën lindore Deir ez-Zor. Shumë gra dhe fëmijë janë evakuuar në kampe refugjatësh të drejtuar nga forcat kurde dhe aleancat anti-qeveritare në pritje të një qëndrimi final të përgjakshëm nga luftëtarët e ISIS. Ka shenja se mbesa dhe nipi i Ndregjonit mund të jetë në mesin e tyre, krahas fëmijëve të tjerë të luftëtarëve të ISIS nga Ballkani.
Së bashku me nënën e fëmijëve, motrën e Ndregjonit, Mide Dumani, që vuan nga depresioni i rëndë, Ndregjoni i tha BIRN-it se ai po i bënte thirrje autoriteteve në Shqipëri dhe aktorëve të tjerë ndërkombëtarë në konflikt për t’i identifikuar ata në kampet e refugjatëve dhe t’i kthente në familjet e tyre.
“Ata kanë vuajtur kaq shumë dhe ne kemi pritur kaq shumë kohë,” tha ai. “Për pjesën tjetër të jetës time do të jem mirënjohës për këdo që e bën këtë, shqiptar apo i huaj”.
Një raport i publikuar në mars të vitit 2016 nga Instituti Shqiptar i Studimeve Ndërkombëtare, AIIS, tha se numri i luftëtarëve nga Shqipëria që hynë në ISIS në Siri dhe Irak arriti kulmin në 2014, kur nga Shqipëria u larguan nga 90 deri në 150 persona, përfshirë 13 gra dhe 31 fëmijë. Është e paqartë se sa prej tyre janë gjallë dhe sa janë në kampet e refugjatëve. Ndregjoni tha se askush në familjen e tij nuk e besonte kurrë se burri i motrës së tij, Dumani, do të ishte i aftë për një akt të tillë. Ndërsa vetë Shkëlzen Dumani besohet të jetë vrarë në Siri në vitin 2014.
“Ai nuk ishte vetëm kunati im, ne gjithashtu punuam së bashku në kompaninë e kontraktimit për vite”, tha ai për BIRN.
“Ai ishte një nga njerëzit më paqësorë dhe të qetë që kam njohur ndonjëherë. Unë nuk mund të imagjinoj se si ai u kthye në një luftëtar të ISIS “.
Me origjinë nga Dibra e Shqipërisë, por që jetonte në Tiranë, Dumani ishte 39 vjeç kur u nis me dy fëmijët e tij dhe një shumë të madhe parash. Ai e kishte mashtruar gruan e tij në nënshkrimin e një formulari për miratimin e udhëtimit, duke i thënë se do t’i merrte ata “për disa ditë pushimi në Malin e Zi”, tha Ndregjoni. Ata hipën në një aeroplan në Stamboll dhe hynë në Siri nga Turqia. Ndregjoni tha se Dumani telefonoi tre ditë më vonë duke thënë se ai dhe fëmijët e tij ishin në “vendin e shenjtë” dhe se pjesa tjetër e familjes duhet t’i bashkohej atyre. Familja shkoi në polici.
Ndregjoni tha se familja besonte se Dumani ishte inkurajuar të bashkohej me ISIS nga dy anëtarë famëkeq të grupit – Almir Daci, një ish-imam nga lindja shqiptare dhe Lavdrim Muhaxheri, një shqiptar etnik nga Kosova. Të dëshpëruar për fatin e djalit dhe nipërve të saj, nëna e Dumanit u bashkua me ta në Siri në mars të vitit 2014, me shpresën për ta bindur të kthehej në Shqipëri.
“Ajo foli pak javë më vonë në Skype, duke thënë se kampet e ISIS ishin një vend i mirë dhe se edhe ne duhet t’u bashkohemi atyre”
Ndregjoni tha. “Ishte e qartë se ajo ishte nën detyrim dhe nën mbikëqyrje kur fliste me ne.” Ajo vazhdon të jetë në Siri.
Daja i fëmijëve tha se nuk kishte kaluar asnjë ditë pa qarë për fatin e mbesës dhe nipit të tij. “Ata kanë lëvizur shumë brenda Sirisë gjatë këtyre viteve, dhe vetëm në periudha të caktuara kemi patur biseda të rregullta në Skype,” tha ai. Në 2016 dhe 2017, tha ai, komunikimi u bë pothuajse e pamundur dhe ata nuk flisnin për 14 muaj.
Megjithatë, Ndregjoni nuk u dorëzua.
“Unë kam negociuar me terroristë dhe kontrabandistë nga e gjithë Lindja e Mesme për t’i kthyer ato dhe në të njëjtën kohë vazhdimisht kam bashkëpunuar me të gjitha agjencitë e mundshme të sigurisë “, tha ai për BIRN.
Në një moment ai udhëtoi për në Turqi me shpresën e dërgimit të lajmeve në Siri.
“Kam kaluar shumë netë në Turqi, ndërsa vëllai im shkoi edhe në Egjipt,” tha ai. “Shumë na kanë ndihmuar në këto udhëtime dhe përpjekje, disa na kanë mashtruar, por për fat të keq nuk kemi pasur sukses në marrjen e fëmijëve.”
Ndregjoni tha se ai dhe familja e tij kishin marrë zemër nga solidariteti i shqiptarëve të tjerë në Shqipëri, Kosovë dhe Maqedoni duke u përpjekur që t’i kthenin të dashurit e tyre në atdhe.
“Unë kam trokitur në dyert e tyre dhe i kam kërkuar atyre që të bashkohen me ne,” tha ai. “Ne krijuam këtë lloj aleance dhe e ndihmuam njëri-tjetrin me informacione dhe këshilla”.
Familja pohon se kanë kaluar shumë orë në internet duke u përpjekur për të kuptuar se ku po shkonte konflikti dhe lajmet e fundit për evakuimet kishin rindezur shpresën se ata do të ribashkoheshin.
“Unë kisha një ëndërr të gjallë dje të mbesës sime në një fustan të bukur duke u larguar,” tha ai. “Ndoshta kjo është një shenjë e mirë.”/E.M
