Nga Brendan Mchugh
Nëntëmbëdhjetë dhjetori shënoi 100-vjetorin e lindjes së këngëtares më të famshme franceze, Edit Piaf. Pas debutimit të saj elektrizues në Paris, në vitin 1935, këngëtarja fitoi shpejt famë në mbarë vendin. Pas Luftës së Dytë Botërore, Piaf zhvilloi turne në Evropë dhe në Amerikë, ku fitoi njohje ndërkombëtare dhe miliona fansa. Pavarësisht se jeta e saj u ndërpre nga kanceri në moshën 47-vjeçare, amshueshmëria e këngëve të Piaf, ashtu si rruga e pazakontë drejt famës, e kanë ruajtur trashëgiminë edhe shumë kohë pas vdekjes së saj. Këtu po paraqesim 5 fakte interesante rreth këngëtares, që ju mund të mos i dini.
1) Trupi i saj i vogël përgënjeshtronte zërin e saj të fuqishëm
Piaf, e lindur si Edit Xhovana Gasio ishte e gjatë vetëm 1.5 metra në moshën e saj madhore, dhe pati një structure trupore shumë hollake gjatë gjithë jetës së saj. Lui Leple, pronari i klubit parizian që e zbuloi këngëtaren dhe investoi në trajnimin e saj profesional, shpresonte të përfitonte nga kontrasti i fortë në dukje, ndërmjet zërit të saj të fuqishëm dhe imponues dhe trupit të vogël e të brishtë, për fushatën e marketingut që i parapriu debutimit të saj.
Ai e quajti “La Mome Piaf” (“Harabeli i Vogël”). Siç mund të parashikohej, publiku u mrekullua dhe magjeps nga ajo. Pas vrasjes së Leple një vit më vonë, këngëtarja luftoi për të menaxhuar karrierën e saj pa të, në mesin të akuzave për përfshirje personale në krim dhe skandalin që e pasoi.
Përfundimisht, ajo kërkoi ndihmë nga kompozitori dhe biznesmeni Rajmond Aso, i cili do të bëhej më pas i dashuri i saj, përveç menaxhimit profesional edhe rehabilitimin e imazhit të saj. Ishte Aso, që në frymën e “rilindjes” së figurës së saj, i sugjeroi të ndryshojë emrin në “Edit Piaf”.
2) Këngën e kishte në gjak
Piaf u lind në një familje, që pavarësisht se e sëmurë dhe e paqëndrueshme, ishte sa ndërkombëtarisht e larmishme, po aq rrënjosur pas traditës së muzikës dhe shfaqjeve. Babai i saj, Lui-Alfons Gasio ishte një interpretues rrugësh dhe akrobat nga Normandia me një karrierë të dikurshme në teatër. Nëna e Piaf, Aneta Xhovana Mailar, ishte një këngëtare italiane kafenesh, ndërsa gjyshi i saj maroken kishte qenë një akrobat.
Ndaj nuk është e çuditshme, që duke pasur parasysh faktin se nëna e Piaf e kishte braktisur atë në lindje dhe babai i saj u bë i varfër dhe pa të ardhura të qëndrueshme, që ky i fundit e inkurajoi më vonë dhe e rregjistroi vajzën në konkurset e fëmijëve të talentuar, në një përpjekje për t’i siguruar jetesën.
Në moshën 14-vjeçare, Piaf iu bashkua të atit në shfaqjet e tij në rrugë. Së bashku, ata udhëtuan në mbarë vendin, duke siguruar të ardhura kryesisht modeste, falë kombinimit të vajzës që këndonte bukur dhe akrobatit të saj antik. Megjithatë, brenda dy viteve Piaf u nda nga babai i saj dhe po ndiqte mundësitë e performancës në rrugë së bashku me mikeshën e saj, Simon Berto.
3) Fëmijëria e saj ishte e mbushur me vështirësi
Kur lindi Piaf, ajo dhe babai i saj u braktisën menjëherë nga nëna. Si të mos mjaftonte kjo, babai i saj u rekrutua në ushtri më pak se një vit më vonë për të luftuar në Luftën e Parë Botërore, ndaj Piaf u la për herë të parë në kujdesin e gjyshes së saj nga nëna. Pas përfundimit të luftës dy vjet më vonë, babai i saj u zhvendos së bashku me të në Normandi.
Këtë herë, ai e la atë në kujdesin e nënës së tij, Luiz Leontin Deshamp, pronares së një bordelloje. Gjatë 4 viteve të ardhshme Piaf jetoi në bordello, dhe për të u kujdesën me turne prostitutat që punonin atje. Ndërkohë që u ribashkua me babain e saj, ajo nuk duhej vetëm të mësohej me këtë lloj destabiliteti, por vuajti edhe nga një enjte e dhimbshme të syve, që i shkaktoi verbëri të përkohshme nga mosha 3 deri në 7 vjeç.
Në moshën 17-vjeçare, pasi braktisi babain, Piaf e gjeti veten tragjikisht duke përsëritur ciklin e braktisjes, që nëna e saj kishte kryer ndaj saj. Në pamundësi për të përmushur kërkesa si një nënë dhe për shkak të stilit të saj të jetesës, Piaf ia la vajzën e saj, Marsel, të atit Lui Dypon. Mjerisht, fëmija vdiq 2 vite më vonë nga meningjiti.
4) Fama e mbrojti gjatë dhe pas Luftës së Dytë Botërore
Një ekzaminim i thellë i aktivitetit të Piaf, gjatë pushtimit gjerman të Francës në Luftën e Dytë Botërore, mund të vërë në një fare mase në dyshim besnikërinë që ajo do të pretendonte më vonë se kishte patur ndaj vendit të vet, pasi lufta kishte mbaruar. Në sytë e skeptikëve, ajo bashkëpunoi me gjermanët, dhe zgjedhjet e saj ishin tek e fundit të diskutueshme.
Në sajë pjesërisht të frankofilisë së përbashkët, në mesin e anëtarëve më të lartë të udhëheqjes gjermane në Francë, Piaf e pa veten në një pozitë të privilegjuar. Ajo jo vetëm që u lejua të vazhdojë karrierën, por u inkurajua ta bënte diçka të tillë. Audienca e saj përfshinte shpesh pjesëtarët e forcave të armatosura gjermane, zyrtarë të shquar të Partisë Naziste, dhe anëtarët e SS-ve dhe Gestapos.
Përkundër gjithë kësaj, Piaf, miqtë dhe mbështetësit e saj, pohuan më vonë se ajo kishte ndihmuar jo vetëm përpjekjet franceze dhe aleate gjatë luftës, por fshehurazi kishte qenë anëtare e Rezistencës Franceze. Është e pamohueshme që vizitat dhe shfaqjet që ajo dha në kampet gjermane të luftës për ushtarët francezë dhe aleatë, ndihmuan në ngritjen e moralin të ushtarëve të kapur robër.
Për më tepër, thuhet se ajo e përdori famën dhe paratë e saj për të ndihmuar një mikun dhe kolegun e saj hebre, Mishel Emer, për t’i shpëtuar persekutimit. Në gjyqin kundër saj, Piaf u mbrojt nga sekretari Andre Bigard, një anëtar i Rezistencës që kishte jetuar dhe punuar në të njjëtën godinë me këngëtaren.
Megjithatë, pretendimi se vizitat tek të burgosurit e kampeve të luftës, ishin pjesë e një plani të fshehtë për të prodhuar dhe kontrabanduar dokumenta identiteti dhe udhëtimi të falsifikuara, për të ndihmuar në shpëtimin e këtyre të fundit, është në rastin më të mirë i dyshimtë.
Në fund të fundit, është më e mundshme që rishfaqja e pakufizuar e admirimit të popullit francez për Piaf si përpara luftës, të ketë përfunduar në një krenari kolektive kulturore dhe identitare, dhe ka të ngjarë të ketë ndikuar opinionin publik dhe garantuar kësisoj mosndëshkimin e saj, pavarësisht vëllazërimit flagrant me armikun.
5) Jeta e saj ndërpritet në mënyrë tragjike
Në shtratin e saj në prag të vdekjes, Piaf tha me gjakftohtësi shprehjen e saj të famshme: ”Çfarëdo gjëje që mund bëni në këtë jetë, ju duhet të paguani për të”. Ndoshta asnjë personazh tjetër i njohur, nuk ka shqiptuar flajët e të fundit në një përmbledhje kaq shumë trishtuese. Megjithë suksesin e pazakontë të karrierës së saj muzikore dhe admiruesit e shumtë në mbarë botën, mosha madhore i ofroi Piaf shumë pak qetësi për shkak të traumave të fëmijërisë së saj. Deri në momentin që vdiq nga kanceri në vitin 1963, në moshën 47-vjeçare, këngëtarja ishte duke luftuar me varësinë ndaj alkoolit dhe drogës, vuante nga artriti, pagjumësia, ulçera kronike në stomak, një mëlçi jofunksionale, dhe dhimbje të vazhdueshme, për shkak të plagëve të marra në 3 aksidente të veçanta automobilistike.
Nuk ka dyshim se porpos sëmundjeve fizike, Piaf vuajti edhe barren e rëndë emocionale të pendesës në lidhje me historinë e familjes së saj, si dhe vdekjen e dashurinë së jetës së saj, boksierin Marsel Serdan, në një aksident ajror në vitin 1949. Ndoshta, pavarësisht nga pretendimi që këngëtarja e famshme bën në një nga këngët e saj më të njohura,”Non, je ne regrette rien (Jo, nuk më vjen keq për asgjë), Piaf mori me vete në varr shumë pengje, edhe pse sigurisht s’mund të thuhet se ajo nuk kishte qenë një e mbijetuar e rrethanave të saj, dhe që në fund të fundit fitoi admirim, për shkak të stoicizmit të saj deri në fund.
/ “Biography.com” – Përgatiti: www.bota.al
