Papritur, Ukraina dhe Rusia po përgatiten për bisedimet e para të drejtpërdrejta të paqes që nga pranvera e vitit 2022, kur negociatat që nisën menjëherë pas pushtimit të plotë të Ukrainës nga Moska u ndërprenë.
Rruga drejt bisedimeve që pritet të zhvillohen në Turqi më 15 maj ka qenë e shkurtër.
Më 7 maj, zëvendëspresidenti amerikan JD Vance tha se negociatat e drejtpërdrejta midis Rusisë dhe Ukrainës janë prioritet.
Më 10 maj, liderët evropianë iu bashkuan presidentit ukrainas Volodymyr Zelensky në thirrjen për një armëpushim tridhjetë ditor që do të fillonte më 12 maj, duke paralajmëruar Rusinë për sanksione shtesë nëse nuk pajtohej.
Në një deklaratë, presidenti rus Vlladimir Putin tentoi ta përmbysë situatën, duke kërkuar bisedime të drejtpërdrejta në Turqi më 15 maj dhe duke thënë se një armëpushim mund të arrihet vetëm përmes negociatave.
Kjo ia kaloi topin Ukrainës dhe Zelensky ia ktheu: Ai tha se do të jetë në Turqi më 15 maj dhe e sfidoi Putinin të paraqitet për një takim ballë për ballë, i pari i tyre pas më shumë se pesë vjetësh.
Me afatin që po afron, detajet që dihen janë të pakta. Këtu janë disa nga pyetjet kryesore: Kush do të marrë pjesë, çfarë mund të arrihet, kush do të fajësohet nëse nuk ka rezultat?
Kush do të marrë pjesë?
Zelensky është i vetmi lider që ka konfirmuar se do të jetë në Turqi më 15 maj.
Njoftimi i tij përbën një sfidë për Putinin, i cili shpesh ka pretenduar se Zelensky është jolegjitim sepse mandati i tij pesëvjeçar do të kishte përfunduar rreth një vit më parë, pas zgjedhjeve të reja presidenciale.
Ky pretendim provokues shpërfill faktin se Ukraina është nën ligj ushtarak që nga fillimi i pushtimit të plotë rus në shkurt 2022, gjë që e ndalon mbajtjen e zgjedhjeve.
Takimi me Zelenskyn mund të shihet si një njohje e legjitimitetit të tij, duke minuar një nga narrativat kryesore të rreme të Kremlinit për Ukrainën: se udhëheqja aktuale është trashëgimi e një grushti shteti të mbështetur nga Perëndimi kundër qeverisë pro-Moskës në vitin 2014.
Do të nënvizonte gjithashtu dështimin e Putinit për të arritur një nga objektivat kryesore të pushtimit të vitit 2022, rrëzimin e Zelenskyt dhe vendosjen e një qeverie pro-ruse.
“Nëse Putin paraqitet në Stamboll, kjo do të ishte tashmë një disfatë për të”, tha analisti politik Alexander Friedman për Current Time.
“Vetë fakti që hyn në negociata me Zelenskyn do të sinjalizonte një humbje për të, veçanërisht nëse shkon nën presion, në një samit që dukshëm nuk planifikonte ta ndiqte”, u shpreh Friedman.
Nëse nuk takohet me Zelenskyn, kjo do t’i hapte rrugë akuzave se ai ka frikë ta bëjë këtë.
Presidenti ukrainas, i cili e ka bërë këtë pretendim më parë, e rriti presionin më 13 maj, me Reuters që citoi një këshilltar anonim të Zelenskyt të thoshte se ai do të takohej vetëm me Putinin.
Shtesë në presionin ndaj Putinit është mundësia që edhe Trump të paraqitet në Turqi.
“Po mendoja të fluturoja atje. Nuk e di ku do të jem të enjten,” tha presidenti amerikan më 12 maj, përpara se të nisej për një vizitë katërditore në Lindjen e Mesme.
“Ka një mundësi, ndoshta, nëse mendoj se gjërat mund të ndodhin”, tha Trump.
Çfarë mund të arrihet?
Pavarësisht nëse Putin merr pjesë apo jo, analistët thonë se Rusia ka pak gjasa të bëjë lëshime apo të tërhiqet nga qëndrimet e saj të kahershme.
Putin e sugjeroi këtë kur thirri gazetarët rusë në Kremlin, ku kërkoi bisedime të drejtpërdrejta në Turqi më 15 maj; ndër të tjera, ai i paraqiti këto bisedime si një vazhdim i negociatave që u zhvilluan pjesërisht në Stamboll në vitin 2022, kur Rusia kërkonte, mes të tjerash, një premtim për neutralitet të përhershëm nga Kievi dhe kufizime të rrepta në forcat dhe kapacitetet ushtarake të Ukrainës.
“Rusia nuk do të pranojë një armëpushim 30 ditor” dhe “do të përpiqet të rikthejë formatin e vjetër të Stambollit për të negociuar kufizime të ashpra mbi sovranitetin e Ukrainës dhe bashkëpunimin e saj me Perëndimin. Ukraina do ta refuzojë këtë”, shkroi analisti rus i politikës së jashtme, Vladimir Frolov, në platformën X.
Që nga bisedimet e vitit 2022, Rusia ka shtuar kërkesat e saj për territorin ukrainas, duke përsëritur se për çdo marrëveshje paqeje që të jetësohet, Kievi dhe Perëndimi duhet të pranojnë kontrollin rus mbi katër rajone të Ukrainës që Putini i shpalli njëanshëm si pjesë të Rusisë në shtator 2022: Donjeck, Luhansk, Zaporizhia dhe Herson.
Thirrja e Putinit për negociata të drejtpërdrejta nënkupton se ai “sheh një mundësi për ta futur Ukrainën në një proces ‘Stambolli 2’, që i ngjan shumë bisedimeve të mars-prill 2022, për të ndjekur të njëjtat objektiva, tani përfshirë edhe territoret e aneksuara rishtazi”, shkroi Tatyana Stanovaya, një studiuese e lartë në Qendrën Carnegie për Rusinë dhe Euroazinë në Berlin.
“Realiteti është se as Moska dhe as Kievi nuk janë gati të pajtohen për një paqe të qëndrueshme, pasi pozicionet e tyre janë thelbësisht të papajtueshme”, shtoi ajo, duke theksuar se “iniciativa amerikane për të ndërmjetësuar një marrëveshje është e destinuar të dështojë, të paktën në këtë fazë”.
Kurt Volker, ish-ambasador amerikan në NATO dhe ish-përfaqësues special i Trumpit për negociatat në Ukrainë gjatë mandatit të tij të parë, gjithashtu sugjeroi se një përparim i shpejtë është i pamundur.
“Kjo do të jetë një proces i gjatë. Putini ende duket se beson se mund të arrijë kërkesat e tij maksimaliste”, tha Volker, tani studiues i lartë në Qendrën për Analiza të Politikave Evropiane në Uashington.
Kush do të fajësohet nëse bisedimet dështojnë?
Që kur Trump e nisi mandatin e dytë me përpjekje për të ndërmjetësuar një fund për luftën më të madhe në Evropë që nga viti 1945, diçka që ai ka thënë se mund ta arrijë për një ose dy ditë, Rusia dhe Ukraina janë përpjekur të paraqiten si pala konstruktive dhe ta fajësojnë tjetrën si pengesë për paqen.
Kjo ishte prapaskena e aktivitetit intensiv në ditët e fundit, dhe me shumë gjasë përpjekjet e tyre do të dyfishohen nëse bisedimet në Turqi nëse mbahen nuk sjellin përparim.
Në fillim të mandatit të tij, Trump dukej se e shihte kryesisht Ukrainën si palën që pengonte paqen, një perceptim që arriti kulmin në një përplasje të dukshme në Zyrën Ovale gjatë vizitës së Zelenskyt në Shtëpinë e Bardhë më 28 shkurt.
Administrata e Trump ka shfaqur më shumë frustrim me Rusinë në javët e fundit sesa më parë. Më 28 prill, Trump tha se dëshironte që Putini të “ndalonte së shtënit, të ulej dhe të nënshkruante një marrëveshje”, ndërsa Vance tha më 7 maj se Rusia “po kërkon shumë.”
Më 11 maj, kur ai e nxiti Ukrainën të pranonte “menjëherë” propozimin e Putinit për bisedime në Turqi, Trump shtoi:
“Të paktën ata do të jenë në gjendje të përcaktojnë nëse një marrëveshje është e mundur, dhe nëse jo, liderët evropianë dhe SHBA do ta dinë se ku qëndron gjithçka, dhe mund të veprojnë në përputhje me rrethanat!”
Kjo sugjeron se nëse bisedimet dështojnë dhe SHBA-ja përcakton një palë si veçanërisht përgjegjëse, kjo mund të ketë pasoja të rënda, për shembull, për ndihmën e ardhshme ndaj Ukrainës, ose për sanksionet ndaj Rusisë, e cila duket se është e interesuar të përmirësojë marrëdhëniet me SHBA-në.
Sidoqoftë, Stanovaya thotë se përveç një tronditjeje të brendshme në Rusi ose një përparimi të madh në fushën e betejës nga Ukraina që për momentin duket e pamundur, presioni i jashtëm ndaj Moskës, si sanksione më të ashpra, nuk do ta ndryshojë qëndrimin e Putinit.
“Objektivi i tij mbetet ta kthejë Ukrainën në një shtet ‘miqësor’, dhe për sa kohë që ai mbetet në pushtet, ai do të vazhdojë ose të luftojë, ose të detyrojë dorëzimin”, shkruan ajo./REL
