Një Gjykatë Federale e Apelit ka shpallur se shumica e tarifave të Donald Trump janë një tejkalim i përdorimit të pushteteve emergjente nga ana e tij si president.
Tarifat e quajtura reciproke të vendosura ndaj pothuajse çdo shteti me të cilin SHBA ka tregti, janë të paligjshme, ka thënë Gjykata e Apelit e SHBA-ve të premten.
Ky vendim mbështet një vendim të muajit maj nga Gjykata e Tregtisë Ndërkombëtare, e cila gjithashtu hodhi poshtë argumentin e Trump se tarifat e tij globale ishin të lejuara sipas një ligji për fuqitë emergjente ekonomike.
Shumica e tarifave që do të preken nga ky vendim janë të lidhura me një njoftim të bëri Trump në prill për një normë të sheshtë prej 10% mbi importet nga të gjitha vendet, që ai tha se do të balanconte marrëdhëniet tregtare “të padrejta” me SHBA-në.
Gjykata nuk e ndaloi zbatimin e tarifave, por tha se ato do të mbeten në fuqi deri në mes të tetorit, duke hapur mundësinë për një sfidë të mëtejshme në Gjykatën e Lartë të SHBA. Ka ende shumë pasiguri, por këtu është çfarë dimë deri tani rreth këtij vendimi dhe çfarë mund të ndikojë tek politika kryesore e presidentit amerikan.
Çfarë tha gjykata e apelit?
Në një vendim 7-4, Gjykata e Apelit mbështeti gjetjen e një gjykate më të ulët, që Trump nuk kishte autoritetin për të vendosur tarifa globale.
Ky ishte kryesisht një rezultat i ligjit që Trump përdori për të justifikuar politikat e tij, Akti për Fuqitë Emergjente Ekonomike Ndërkombëtare (IEEPA), të cilin gjyqtarët e quajtën të pamjaftueshëm për t’i dhënë presidentit “pushtetin për të vendosur tarifa, taksa, ose çfarëdo ngjashme me to”.
Gjykata e Apelit e SHBA hodhi poshtë argumentin e Trump se tarifat ishin të lejuara sipas pushteteve emergjente ekonomike, duke i quajtur ato “të pavlefshme pasi janë në kundërshtim me ligjin”.
Trump e kritikoi menjëherë këtë vendim, duke e quajtur gjykatën e apelit “thellësisht të politizuar” dhe vendimin një “katastrofë” për vendin.
Çfarë është IEEPA?
Ky akt ligjor, i miratuar dekada më parë, është përdorur shpesh nga Trump gjatë të dyja periudhave të tij në detyrë dhe i jep presidentit të SHBA-së autoritet të konsiderueshëm për të reaguar ndaj një emergjence kombëtare ose një kërcënimi të madh nga jashtë.
Ligji i vitit 1977 thotë se presidenti mund të përdorë një sërë masash ekonomike “për të trajtuar kërcënime të pazakonta dhe të jashtëzakonshme, që kanë burimin kryesisht jashtë Shteteve të Bashkuara, për sigurinë kombëtare, politikën e jashtme ose ekonominë”.
Ky ligj është përdorur nga presidentët Barack Obama dhe Joe Biden, që e kanë invokuar për të vendosur sanksione ndaj Rusisë pas aneksimit të paligjshëm të Krimesë në vitin 2014, dhe më pas, pas pushtimit të Ukrainës tetë vjet më vonë.
Por, gjykata e apelit tha se ky ligj “nuk e jep presidentin pushtetin e gjerë për të vendosur tarifa”.
IEEPA “nuk përmend tarifat (ose sinonimet e tyre), dhe as ka mbrojtje procedurale që të caktojnë kufij të qartë për pushtetin e presidentit për të vendosur tarifa”, theksuan gjyqtarët.
Trump argumentoi kur shpalli tarifat globale se një mospërputhje tregtare dëmtonte sigurinë kombëtare të SHBA-së, dhe për këtë arsye ishte një emergjencë kombëtare.
Por gjykata e vendosi se vendosja e tarifave nuk është brenda mandatit të presidentit dhe se “pushteti i arkës (përfshirë mundësinë për të taksuar) i përket Kongresit”.
Pse është kjo e rëndësishme?
Përveçse është një humbje e rëndësishme për një nga politikat kryesore të Trump, vendimi i gjykatës federale mund të ketë ndikim të menjëhershëm në ekonominë amerikane, me efekte që mund të ndihen edhe në tregjet globale.
Tarifat janë taksa që kompanitë duhet të paguajnë për importimin e produkteve nga shtetet e huaja – dhe ato mund të ndikojnë në shitjet dhe marzhet e fitimit.
“Bizneset do të përballen me pasiguri,” tha Dr. Linda Yueh, ekonomiste në Universitetin e Oksfordit dhe Shkollën e Biznesit në Londër, për BBC Radio 4.
Tarifat synojnë të pengojnë firmat vendase që të blejnë produkte të huaja, duke ndikuar kështu në tregtinë ndërkombëtare.
Siç po presin shtetet të shohin nëse Gjykata e Lartë e SHBA do të marrë çështjen (dhe kjo duket se është e mundshme), ato mund të vendosin të presin para se të vazhdojnë të bëjnë biznes me SHBA-në.
Nëse ndodh kjo, tha Dr. Yueh, mund të “ngadalësohet aktiviteti ekonomik”.
Gjithashtu, mund të ketë pasoja të mëdha në fushën politike.
Për shembull, nëse Gjykata e Lartë përmbys vendimin e gjykatës federale dhe e mbështet administratën Trump, kjo mund të krijonte një precedent që e inkurajon presidentin të përdorë IEEPA më agresivisht sesa ka bërë deri tani.
Çfarë ndodh?
Çështja do të shkojë tani në Gjykatën e Lartë të SHBA, një sfidë që Trump e lajmëroi në Truth Social.
“Tarifat u lejuan të përdoren kundër nesh nga politikanët tanë të pakujdesshëm dhe të pavëmendshëm,” shkroi Trump. “Tani, me ndihmën e Gjykatës së Lartë të SHBA-së, do t’i përdorim ato për dobinë e Kombit tonë dhe do ta bëjmë Amerikën të pasur, të fortë dhe të fuqishme përsëri!”
Me shumicën konservatore në Gjykatën e Lartë, mundësia që ky organ të mbështesë pikëpamjen e presidentit është më e lartë.
Gjashtë nga nëntë gjyqtarët janë emëruar nga presidentët republikanë, përfshirë tre që Trump i zgjodhi gjatë mandatit të tij.
Por Gjykata ka qenë gjithashtu kritike ndaj presidentëve kur ata duken se po kalojnë kufijtë e pushtetit të tyre në politikat që nuk janë miratuar drejtpërdrejt nga Kongresi.
Çfarë ndodh nëse tarifat shpallen të paligjshme?
Gjykata federale e apelit u nda 7-4 në vendimin e saj për të shpallur tarifat e Trump të paligjshme. Ajo i ka dhënë administratës amerikane deri në mes të tetorit për të apeluar në Gjykatën e Lartë të SHBA për një çështje që ka pasoja për ekonominë e SHBA dhe marrëdhëniet e saj tregtare me pjesën tjetër të botës.
Nëse Gjykata e Lartë e mbështet këtë vendim, mund të shkaktojë pasiguri në tregjet financiare. Do të ngrihen pyetje mbi nëse SHBA do të duhet të paguajë miliarda dollarë që janë mbledhur nga taksat doganore.
Po ashtu, mund të vihet në dyshim nëse ekonomitë kryesore, përfshirë MB-në, Japoninë dhe Korenë e Jugut, janë të lidhura me marrëveshjet tregtare që ata siguruan me SHBA para afatit të gushtit. Marrëveshjet e tjera që janë duke u negociuar gjithashtu mund të përballen me kaos.
Nëse vendimi i Gjykatës Federale qëndron, do të ishte një goditje e madhe për autoritetin dhe reputacionin politik të Trump si një negociator i suksesshëm.
